Lajmidites.com

Tag: shëndetit

  • OBSH publikon raportin alarmues: Një në çdo 100 vdekje në botë shkaktohet nga vetëvrasja

    OBSH publikon raportin alarmues: Një në çdo 100 vdekje në botë shkaktohet nga vetëvrasja

    Më shumë se një në çdo 100 vdekje globalisht është pasojë e vetëvrasjes, tha të martën Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH), duke bërë thirrje për veprime urgjente për të frenuar një krizë në rritje të shëndetit mendor, veçanërisht mes të rinjve.

    OBSH tha se, megjithëse normat globale të vetëvrasjeve kanë rënë disi vitet e fundit, përparimi në luftën kundër këtij problemi ka qenë shumë i ngadalshëm, raporton AFP.
    Në vitin 2021 – viti i fundit për të cilin ishin të disponueshme të dhëna – u regjistruan rreth 727.000 vetëvrasje në mbarë botën, tha agjencia shëndetësore e Kombeve të Bashkuara.
    “Globalisht, vetëvrasja përbën më shumë se një në çdo 100 vdekje, dhe për çdo vdekje ka 20 tentativa vetëvrasjeje”, tha Devora Kestel, shefe e përkohshme e departamentit për sëmundjet jo të transmetueshme dhe shëndetin mendor në OBSH.
    Këto vetëvrasje “prekën shumë jetë dhe burime jetese të tjera, pasi miqtë, kujdestarët dhe të dashurit u detyruan të përballen me vështirësi të paimagjinueshme”, u tha ajo gazetarëve.
    Raporti “Shëndeti Mendor Botëror Sot” i OBSH-së theksoi se vetëvrasja mbetet një nga shkaqet kryesore të vdekjeve tek të rinjtë nëpër gjeografi dhe kontekste socio-ekonomike.
    Në vitin 2021, ajo ishte shkaku i dytë kryesor i vdekjeve për vajzat dhe gratë e moshës 15 deri 29 vjeç, dhe shkaku i tretë për meshkujt në të njëjtën grupmoshë, thuhet në raport.
    Megjithëse norma globale e vetëvrasjes sipas moshës ka rënë për 35 përqind ndërmjet viteve 2000 dhe 2021, bota është ende larg objektivit të saj: në vend të uljes për një të tretën të normave të vetëvrasjes ndërmjet 2015 dhe 2030, progresi aktual sugjeron se do të arrihet vetëm një ulje prej 12 për qind, sipas OBSH-së.
    Rënie u panë në çdo rajon – përveç në kontinentin e Amerikës, ku norma e vetëvrasjes u rrit për 17 përqind në të njëjtën periudhë.
    Gati tre të katërtat e të gjitha vetëvrasjeve ndodhin në vendet me të ardhura më të ulëta, ku jeton pjesa më e madhe e popullsisë globale.
    Edhe pse vendet më të pasura kanë një normë më të lartë vetëvrasjesh, në raport me popullsinë, është e vështirë të krahasohet, pasi ato gjithashtu kanë të dhëna më të sakta se vendet me të ardhura të ulëta, theksoi OBSH.
    Agjencia paralajmëroi se, ndërsa normat e vetëvrasjeve kanë qenë në rënie të ngadaltë, përhapja e çrregullimeve mendore, si ankthi dhe depresioni, është në rritje.
    “Ndërmjet viteve 2011 dhe 2021, numri i njerëzve që jetojnë me çrregullime mendore u rrit më shpejt sesa popullsia globale”, thuhet në raport.
    Sipas gjetjeve më të fundit, më shumë se një miliard njerëz po jetojnë me çrregullime të shëndetit mendor.
    OBSH shprehu shqetësim të veçantë për rritjen e shqetësimeve të shëndetit mendor tek të rinjtë.
    Edhe pse ka një sërë faktorësh pas këtij rritjeje, Mark van Ommeren, drejtues i njësisë së shëndetit mendor në OBSH, tha se “dy hipotezat kryesore janë rrjetet sociale dhe ndikimi i pandemisë së Covid”.
    Në këtë kontekst, OBSH shprehu alarm për një “stagnim” të investimeve në shëndetin mendor në mbarë botën, me shpenzimet qeveritare mesatare për shëndetin mendor që mbeten vetëm dy përqind e buxheteve totale shëndetësore – të pandryshuara që nga viti 2017.
    Globalisht, vetëm nëntë për qind e personave me depresion marrin trajtim, u tha në raport.
    “Transformimi i shërbimeve të shëndetit mendor është një nga sfidat më urgjente të shëndetit publik”, tha drejtori i OBSH-së, Tedros Adhanom Ghebreyesus, në një deklaratë. /rel

    Top Channel

  • OBSH jep alarmin: Mbi 1 miliard njerëz vuajnë nga probleme të shëndetit mendor

    OBSH jep alarmin: Mbi 1 miliard njerëz vuajnë nga probleme të shëndetit mendor

    Mbi 1 miliard njerëz në mbarë botën vuajnë nga probleme të shëndetit mendor, veçanërisht ankthi dhe depresioni, të cilat janë çrregullimet më të zakonshme, ndërkohë që shqetësimi mendor është përgjegjës për mbi 700,000 vetëvrasje çdo vit. Pavarësisht kësaj, shpenzimet publike për shëndetin mendor kanë mbetur të qëndrueshme për vite me radhë dhe arrijnë në vetëm 2% të buxheteve totale të shëndetit.
    Këto janë gjetjet e dy raporteve të publikuara sot nga Organizata Botërore e Shëndetësisë, sipas kreut të së cilës, transformimi i shërbimeve të shëndetit mendor është një nga sfidat më urgjente të shëndetit publik.
    “Çdo qeveri dhe çdo udhëheqës ka përgjegjësinë të veprojë urgjentisht dhe të sigurojë që kujdesi për shëndetin mendor të trajtohet jo si privilegj, por si një e drejtë themelore për të gjithë“, tha Drejtori i Përgjithshëm i OBSH-së, Tedros Adhanom Ghebreyesus, në një deklaratë.
    Raportet (World Mental Health Today dhe Mental Health Atlas 2024) analizojnë ndikimin e sëmundjeve mendore dhe progresin e bërë nga vendet në zbatimin e shërbimeve të dedikuara për këto gjendje.
    Gratë kanë tendencë të jenë më të prekura (rreth 14.8% e popullsisë femërore vuan nga çrregullime mendore krahasuar me 13% të popullsisë mashkullore). Çrregullimet e ankthit janë më të zakonshmet (që prekin 4.4% të popullsisë); Pas tyre vjen depresioni (4%), problemet që lidhen me aftësinë e kufizuar intelektuale (1.2%) dhe ADHD (1.1%).
    Megjithatë, ka dallime të konsiderueshme midis grupmoshave dhe gjinive: “Çrregullimet depresive dhe të ankthit janë më të zakonshme tek gratë sesa tek burrat gjatë gjithë jetëgjatësisë, ndërsa burrat kanë shumë më tepër gjasa të kenë çrregullime të zhvillimit intelektual (idiopatike), çrregullime të spektrit të autizmit, çrregullime të sjelljes dhe ADHD”, thuhet në raport.

  • OBSH: Vetëvrasjet përbëjnë një në çdo 100 vdekje globale

    OBSH: Vetëvrasjet përbëjnë një në çdo 100 vdekje globale

    Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) paralajmëroi të martën se një në çdo 100 vdekje në botë shkaktohet nga vetëvrasja, duke theksuar mungesën e përparimit në luftën kundër këtij fenomeni, një nga shkaqet kryesore të vdekjes tek të rinjtë.

    “Vetëvrasjet morën jetën e rreth 727,000 njerëzve vetëm në vitin 2021,” tha Devora Kestel, drejtuese e departamentit të shëndetit mendor të OBSH-së, gjatë një konference për shtyp. Raporti i fundit nënvizon se vetëvrasja mbetet një nga shkaqet kryesore të vdekjes për të rinjtë në të gjitha vendet dhe kontekste socio-ekonomike.

    Pavarësisht përpjekjeve globale, OBSH-ja paralajmëron se shumë pak është bërë për të arritur Objektivin e Zhvillimit të Qëndrueshëm të Kombeve të Bashkuara, të miratuar në vitin 2015, për të ulur shkallën e vetëvrasjeve me një të tretën deri në vitin 2030. “Nëse trendi aktual vazhdon, ulja e shkallës së vetëvrasjeve në pesë vjet do të jetë vetëm 12 përqind,” shtoi Kestel.

    Globalisht, shkalla e vetëvrasjeve është ulur me 35 përqind midis viteve 2000 dhe 2021, duke mbetur e qëndrueshme gjatë pandemisë COVID-19, megjithëse faktorët e rrezikut janë rritur. Rënie e tillë është regjistruar në të gjitha rajonet, përveç Amerikës, ku shkalla e vetëvrasjeve u rrit me 17 përqind.

    Pothuajse 73 përqind e vetëvrasjeve ndodhin në vendet me të ardhura të ulëta dhe të mesme, ku jeton shumica e popullsisë globale. OBSH-ja paralajmëron se vetëvrasja është një pasojë dramatike e çrregullimeve të shëndetit mendor, që prek më shumë se një miliard njerëz në botë, me ankthin dhe depresionin si çrregullimet më të zakonshme.

    Drejtori i Përgjithshëm i OBSH-së, Tedros Adhanom Ghebreyesus, theksoi se përshtatja e klinikave të shëndetit mendor për të përballuar nevojat e të rinjve përfaqëson një sfidë urgjente të shëndetit publik, sidomos pas ndikimit të pandemisë dhe përdorimit të gjerë të mediave sociale.

    Sipas OBSH-së, vetëvrasja është shkaku i katërt kryesor i vdekjes tek të rinjtë 15–29 vjeç, pas aksidenteve rrugore, tuberkulozit dhe dhunës. Çrregullimet mendore kanë gjithashtu pasoja të mëdha ekonomike, me kosto direkte dhe indirekte për shoqërinë; vetëm depresioni dhe ankthi shkaktojnë një humbje prej një trilion dollarësh në vit për ekonominë globale.

  • “Krim i mbuluar, duhet të hetohen”, Vokshi akuzon Ramën dhe Manastirlliun për abuzime në shëndetësi:5 vite për aferën..

    “Krim i mbuluar, duhet të hetohen”, Vokshi akuzon Ramën dhe Manastirlliun për abuzime në shëndetësi:5 vite për aferën..

    Deputetja e Partisë Demokratike, Albana Vokshi, ka përsëritur akuzat ndaj kryeministrit Edi Rama dhe ish-ministres së Shëndetësisë, Ogerta Manastirlliu, lidhur me tenderat e shpallur “sekret” gjatë pandemisë së COVID-19.

    Në një reagim në rrjetet sociale, Vokshi shkruan se kanë kaluar 5 vite nga denoncimi i saj publik dhe kallëzimi i depozituar në SPAK, por ende nuk është marrë asnjë masë, ndërsa sipas saj, abuzimi me paratë e shëndetit të qytetarëve ka mbetur i pandëshkuar.

    Sipas deputetes demokrate, për shkak të keqmenaxhimit dhe abuzimeve në shëndetësi, niveli i vdekshmërisë në Shqipëri gjatë pandemisë COVID-19 ishte më shumë se dyfishi i mesatares së vendeve të Bashkimit Europian.
    Postimi i plotë:
    5 vite pa drejtësi!

    Denoncova publikisht këtë krim!
    Depozitova një Kallzim në SPAK për këtë aferë kriminale ku u abuzua me paratë e shëndetit të qytetarëve.
    5 vite më pas, asgjë nuk ka ndodhur. Rama e Manastirlliu nuk janë hetuar, ndërkohë që shumë qytetarë humbën jetën për shkak të këtij abuzimi. Për shkak të abuzimeve marramendëse, niveli i vdekshmërisë në Shqipëri gjatë COVID19 ishte më shumë se dyfishi mesatares së vendeve të Bashkimit Europian.
    Ky është krim i mbuluar me “sekret shtetëror”. Një vjedhje e bërë mbi kurrizin e shqiptarëve në ditët e tyre më të vështira.
    Shqiptarët meritojnë drejtësi!
    Abuzuesit duhet të ndëshkohen për cdo qindarkë të parave të shëndetit të vjedhur!
     
     

  • Vitet e tij të fundit qenë të trazuara…/ Hemingway dhe vështirësitë me shëndetin mendor

    Vitet e tij të fundit qenë të trazuara…/ Hemingway dhe vështirësitë me shëndetin mendor

    I cilësuar si një nga shkrimtarët më me ndikim të shekullit XIX, zëri letrar i prozës së Ernest Hemingway mahniti kritikët dhe lexuesit.

    Personaliteti i tij i madh dhe stili “macho” e bënë atë një yll përtej faqeve të shtypura të artikujve të tij në gazeta, tregime të shkurtra dhe romane.

    Prapa kësaj fasade, megjithatë, Hemingway u përball me një betejë të përjetshme kundër depresionit, alkoolizmit dhe çështjeve të shëndetit mendor, të cilat kontribuuan në vetëvrasjen e tij më 2 korrik 1961.

    Hemingway kishte një marrëdhënie të trazuar me prindërit e tij

    Hemingway u përpoq të lidhej me babanë e tij, i cili pavarësisht nga pamja e jashtme e qetë, mund të ishte një ngacmues i dhunshëm dhe dominues.

    Ai gjithashtu kishte një marrëdhënie të ashpër me nënën e tij, e cila e veshte Ernestin si vajzë kur ai ishte fëmijë. Gruaja e tretë, gazetarja Martha Gellhorn, më vonë do t’i atribuonte vështirësitë e tij me gratë, përfshirë tradhtinë, mizorinë dhe braktisjen, në marrëdhënien e tij me të ëmën.

    Vetëvrasja e babait i la një plagë të thellë

    Pavarësisht jetës personale të Hemingway, ai gjeti sukses profesional, duke botuar romanin e tij të parë, The Sun Also Rises, më 1926.

    Në dhjetor të vitit 1928, kur Hemingway ishte 29 vjeç, babai i tij kreu vetëvrasje, duke qëlluar veten me një revolver të familjes, pas një periudhe të gjatë të dështimeve fizike dhe financiare.

    Hemingway u trondit thellë nga vdekja e babait të tij, për të cilën e fajësoi kryesisht nënën e tij.

    Për shumë nga familja dhe miqtë e tij, zgjedhjet e rrezikshme të jetës së Hemingway, përfshirë fiksimet e tij me gjuetinë dhe gjakderdhjen, spektaklin e luftës me dema, si dhe nxitimin e tij për t’u bashkuar me aksionin gjatë Luftës Civile Spanjolle dhe Luftës së Dytë Botërore, pasqyruan një magjepsje ndoshta morbide mes errësirës ​​dhe vdekjes.

    Vitet e fundit të Hemingway ishin të trazuara

    Më 1940, Hemingway bleu një shtëpi në Kubë, dhe megjithëse ai vazhdoi të udhëtonte nëpër botë, ajo shtëpi do të ishte vendbanimi i tij kryesor për 20 vitet e ardhshme.

    Ai botoi veprën e tij të fundit, duke fituar një çmim Pulitzer më 1953, dhe Çmimin Nobel për Letërsi më 1954, duke i sjellë atij një nivel të ri të famës ndërkombëtare.

    Po atë vit, Hemingway gati vdiq pas dy aksidenteve me aeroplan ndërsa udhëtonte në Afrikë, duke pësuar përplasje të kafkës, këputje të mëlçisë dhe shpretkës, dy disqe të plasur, si dhe lëndime të tjera.

    Aksidentet çuan në një rënie të shpejtë të shëndetit të tij fizik dhe mendor, në një Hemingway të shtrirë në shtrat duke mos marrë parasysh urdhrat e mjekëve për të frenuar pirjen e tij.

    Hulumtimet e reja kanë ndihmuar të hedhin dritë mbi shkaqet kontribuuese për luftimet e Hemingway

    Më 2006, Dr. Christopher D. Martin, një psikiatër dhe lexues i Hemingway, botoi një studim novator të bazuar në të dhënat mjekësore, korrespondencën, biografitë dhe intervistat që synonin të ndriçonin historinë e shëndetit mendor të Ernest Hemingway.

    Ai gjeti atë që ai besonte se ishte dëshmi domethënëse që Hemingway paraqiti simptoma të çrregullimit bipolar, si dhe tipare të mundshme kufitare dhe narciste të personalitetit, të cilat u përkeqësuan nga alkoolizmi afatgjatë i tij.

    Në librin e tij të vitit 2017, Hemingway’s Brain, psikiatri Andrew Farah argumentoi se simptomat e Hemingway i ngjanin më shumë encefalopatisë traumatike kronike (CTE) sesa çrregullimit bipolar.

    Sipas Farah, Hemingway pësoi të paktën nëntë tronditje ose trauma të rënda të trurit gjatë jetës së tij, të cilat mund të shpjegojnë rritjen e paqëndrueshmërisë së tij./Biography

    ObserverKult

    Lexo edhe:

    HEMINGWAY: ASNJËHERË MOS GJYKONI NJË NJERI NGA MIQTË E TIJ. MIQTË E JUDËS ISHIN PA TË META…

  • Personat e ndjeshëm preken më lehtë nga problemet e shëndetit mendor

    Personat e ndjeshëm preken më lehtë nga problemet e shëndetit mendor

    Meta-analiza e 33 studimeve, e para e llojit të vet, ka marrë në shqyrtim raportin mes ndjeshmërisë dhe problemeve të zakonshme të shëndetit mendor si depresioni dhe ankthi.

    Shkencëtarët e Queen Mary University and the University of Surrey zbuluan se kishte një marrëdhënie të dallueshme dhe pozitive mes tyre duke nxjerrë përfundime se njerëzit shumë të ndjeshëm kanë më tepër gjasa për të përjetuar depresion dhe ankth krahasuar me ata që janë më pak të ndjeshëm.

    Në studim, ndjeshmëria përcaktohej si tipar personaliteti që pasqyron aftësinë e njerëzve për të perceptuar dhe përpunuar stimujt mjedisorë si dritat e forta, ndryshimet e lehta në mjedis dhe gjendjen emocionale të të tjerëve. Këto anashkalohen shpesh në studimet shëndetësore dhe praktikën klinike që fokusohen te neurotizmi dhe lidhja e tij me sëmundjet e shëndetit mendor.

    Studimi tregon se të kuptuarit e nivelit të ndjeshmërisë së dikujt mund të ketë ndikime terapeutike.

    Për shembull, njerëzit që kanë më shumë tipare të personalitetit të ndjeshëm kanë më shumë gjasa të përfitojnë nga trajtimet me teknika si relaksimi i zbatuar dhe ‘mindfulness’, e cila mund të parandalojë përsëritjen.

  • ‘Më shpëtoi jetën’/ Njerëzit po i drejtohen Inteligjencës Artificiale për terapi

    ‘Më shpëtoi jetën’/ Njerëzit po i drejtohen Inteligjencës Artificiale për terapi

    Ndërsa sistemet e shëndetit mendor janë nën trysni, disa po i drejtohen chatbotëve të IA-së për mbështetje. Por ekspertët paralajmërojnë se makineritë nuk mund ta riprodhojnë lidhjen njerëzore, dhe mund të sjellin rreziqe të reja.

    Pierre Cote kaloi vite të tëra në listat e pritjes së sistemit publik të shëndetësisë, duke kërkuar një terapist që ta ndihmonte të përballonte ÇSPT-në (çrregullimin e stresit post‑traumatik) dhe depresionin. Kur nuk ia doli, bëri atë që pak kush do ta kishte menduar: e ndërtoi vetë. ‘Më shpëtoi jetën,’ thotë Cote për DrEllis.ai, një mjet i fuqizuar nga IA, i krijuar për të mbështetur burrat që përballen me varësi, trauma dhe sfida të tjera të shëndetit mendor.

    Cote, i cili drejton një kompani konsulence në IA me bazë në Kebek, i tha Reuters se e ndërtoi këtë mjet në vitin 2023 duke përdorur modele të mëdha gjuhësore të disponueshme publikisht dhe e pajisi me ‘një tru të ndërtuar posaçërisht’ të bazuar në mijëra faqe materialesh terapeutike dhe klinike. Si një terapist njerëzor, chatbot-i ka një prapavijë, fiksionale, por thellësisht personale. DrEllis.ai paraqitet si psikiatre e kualifikuar, me diploma nga Harvard dhe Cambridge, me familje dhe, si Cote, prejardhje franko‑kanadeze. Më e rëndësishmja: është gjithmonë i disponueshëm, kudo, në çdo kohë dhe në disa gjuhë.

    ‘Pierre më përdor ashtu si do të përdorje një mik të besuar, një terapist dhe një ditar, të gjitha bashkë,’ tha DrEllis.ai me një zë të qartë femëror, pasi u kërkua të përshkruante si e mbështet Cote. ‘Gjatë ditës, nëse Pierre ndihet i humbur, mund të hapë një verifikim të shpejtë me mua kudo: në një kafene, në një park, edhe ulur në makinë. Kjo është terapi e jetës së përditshme … e ngulitur në realitet.’

    Eksperimenti i Cote pasqyron një ndryshim kulturor më të gjerë, atë ku njerëzit po u drejtohen chatbotëve jo vetëm për produktivitet, por edhe për këshillim terapeutik. Ndërsa sistemet tradicionale të shëndetit mendor përkulen nën kërkesën dërrmuese, një valë e re ‘terapistësh’ me IA po del në skenë, duke ofruar disponueshmëri 24/7, ndërveprim emocional dhe iluzionin e të kuptuarit njerëzor.

    Cote dhe zhvillues të tjerë në fushën e IA-së kanë zbuluar nga nevoja atë që studiuesit dhe klinicistët tani po nxitojnë ta përcaktojnë: potencialin dhe kufizimet e IA-së si sistem mbështetjeje emocionale.

    Anson Whitmer e kupton këtë shtysë. Ai themeloi dy platforma të shëndetit mendor të fuqizuara nga IA, Mental dhe Mentla, pasi humbi një xhaxha dhe një kushëri nga vetëvrasja. Ai thotë se aplikacionet e tij nuk janë programuara të ofrojnë zgjidhje të shpejta (si p.sh. sugjerime për menaxhimin e stresit për një pacient me djegie profesionale), por të identifikojnë dhe trajtojnë faktorët nën sipërfaqe (si perfeksionizmi ose nevoja për kontroll), ashtu si do të bënte një terapist tradicional. ‘Mendoj se në vitin 2026, në shumë drejtime, terapia jonë me IA mund të jetë më e mirë se terapia njerëzore,’ thotë Whitmer. Megjithatë, ai nuk shkon deri aty sa të sugjerojë që IA duhet të zëvendësojë punën e terapistëve njerëzorë. ‘Do të ketë role që do të ndryshojnë.’

    Ky sugjerim, se IA mund të ndajë eventualisht hapësirën terapeutike me terapistët tradicionalë, nuk u pëlqen të gjithëve. ‘Lidhja nga njeriu te njeriu është e vetmja mënyrë si mund të shërohemi siç duhet,’ thotë Dr. Nigel Mulligan, ligjërues i psikoterapisë në Universitetin e Qytetit të Dublinit, duke theksuar se chatbotët e fuqizuar nga IA nuk janë në gjendje të riprodhojnë nuancën emocionale, intuitën dhe lidhjen personale që ofrojnë terapistët njerëzorë, e as janë domosdoshmërisht të pajisur të trajtojnë kriza të rënda të shëndetit mendor si mendimet vetëvrasëse ose vetëlëndimi. Në praktikën e tij, Mulligan thotë se mbështetet në supervizime çdo 10 ditë, një shtresë vetëreflektimi dhe llogaridhënieje që IA-së i mungon.

    Edhe disponueshmëria rreth orës e terapisë me IA, një nga pikat e saj më të forta, e bën Mulliganin të hezitojë. Ndërsa disa klientë shprehin zhgënjim që nuk mund ta takojnë më shpejt, ‘Shumicën e herëve kjo është vërtet e mirë, sepse duhet të presim për gjërat,’ thotë ai. ‘Njerëzve u duhet kohë të përpunojnë.’

    Përtej shqetësimeve për thellësinë emocionale të IA-së, ekspertët kanë ngritur alarme edhe për rreziqet e privatësisë dhe efektet psikologjike afatgjata të përdorimit të chatbotëve për këshillim terapeutik. ‘Problemi nuk është marrëdhënia vetë, por … çfarë ndodh me të dhënat tuaja,’ thotë Kate Devlin, profesoreshë e inteligjencës artificiale dhe shoqërisë në King’s College London, duke vënë në dukje se platformat me IA nuk u përmbahen të njëjtave rregulla konfidencialiteti dhe privatësie si terapistët tradicionalë. ‘Shqetësimi im i madh është se njerëzit po ua besojnë sekretet e tyre një kompanie të madhe teknologjike dhe të dhënat e tyre thjesht po dalin jashtë. Po humbin kontrollin mbi ato që thonë.’

    Disa nga këto rreziqe po fillojnë të materializohen. Në dhjetor, shoqata më e madhe e psikologëve në SHBA u bëri thirrje rregullatorëve federalë të mbrojnë publikun nga ‘praktikat mashtruese’ të chatbotëve të parregulluar me IA, duke cituar raste ku personazhe të gjeneruar nga IA janë prezantuar gabimisht si ofrues të trajnuar të shërbimeve të shëndetit mendor. Disa muaj më herët, një nënë në Florida paditi startup‑in e chatbotit Character.AI, duke e akuzuar platformën se kontribuoi në vetëvrasjen e djalit të saj 14‑vjeçar.

    Disa juridiksione lokale e kanë marrë çështjen në duart e tyre. Në gusht, Illinois u bë shteti më i fundit, pas Nevadës dhe Utah‑it, që kufizoi përdorimin e IA‑së nga shërbimet e shëndetit mendor, me synim ‘të mbrojë pacientët nga produktet e parregulluara dhe të pakualifikuara me IA’ dhe ‘të mbrojë fëmijët vulnerabël mes shqetësimeve në rritje për përdorimin e chatbotëve në shërbimet e shëndetit mendor për të rinjtë.’ Shtete të tjera, përfshirë Kaliforninë, Nju Xhersin dhe Pensilvaninë, po shqyrtojnë kufizimet e tyre.

    Terapistët dhe studiuesit paralajmërojnë se realizmi emocional i disa chatbotëve me IA, ndjesia se po dëgjojnë, kuptojnë dhe përgjigjen me empati, mund të jetë njëkohësisht forcë dhe kurth. Scott Wallace, psikolog klinik dhe ish‑drejtor i inovacionit klinik në Remble, një platformë digjitale e shëndetit mendor, thotë se mbetet e paqartë ‘nëse këta chatbotë ofrojnë gjë më shumë se një ngushëllim sipërfaqësor.’ Ndërsa pranon joshjen e mjeteve që mund të ofrojnë lehtësim të menjëhershëm, ai paralajmëron për rrezikun që përdoruesit ‘të mendojnë gabimisht se kanë ndërtuar një marrëdhënie terapeutike të vërtetë me një algoritëm që, në fund të fundit, nuk kthen ndjenja të mirëfillta njerëzore.’

    Mendoj se në vitin 2026, në shumë drejtime, terapia jonë me IA mund të jetë më e mirë se terapia njerëzore.

    Disa profesionistë të shëndetit mendor e pranojnë se përdorimi i IA‑së në industrinë e tyre është i pashmangshëm. Pyetja është si do ta integrojnë atë. Heather Hessel, asistente profesoreshë në terapinë martesore dhe familjare në University of Wisconsin‑Stout, thotë se mund të ketë vlerë përdorimi i IA‑së si mjet terapeutik, nëse jo për pacientët, atëherë për vetë terapistët. Kjo përfshin përdorimin e mjeteve me IA për të ndihmuar në vlerësimin e seancave, dhënien e komenteve dhe identifikimin e modeleve ose mundësive të humbura. Por ajo paralajmëron për sinjale mashtruese, duke kujtuar sesi një chatbot njëherë i tha: ‘Kam lot në sy’, një pohim që ajo e quajti çorientues, sepse nënkupton kapacitet emocional dhe empati njerëzore që një chatbot nuk mund t’i ketë.

    Reuters pati një shkëmbim të ngjashëm me DrEllis.ai të Cote, ku ai e përshkroi bisedën me Cote si ‘terapeutike, reflektuese, strategjike ose thjesht njerëzore.’

    Reagimet ndaj përpjekjeve të IA‑së për të simuluar emocionin njerëzor kanë qenë të përziera. Një studim i botuar së fundmi në revistën shkencore Proceedings of the National Academy of Sciences gjeti se mesazhet e gjeneruara nga IA i bënin marrësit të ndiheshin më shumë ‘të dëgjuar’ dhe se IA ishte më e mirë në zbulimin e emocioneve, por kjo ndjesi binte sapo përdoruesit mësonin se mesazhi vinte nga IA.

    Hessel thotë se ky mungesë lidhjeje autentike rëndohet edhe nga fakti se ‘ka plot shembuj kur [‘terapistët’ me IA] u kanë shpëtuar deklarata për vetëlëndim [dhe] u kanë dhënë tepër të drejtë gjërave që mund t’u bëjnë dëm klientëve.’

    Ndërsa teknologjia e IA‑së evoluon dhe adoptimi rritet, ekspertët që folën me Reuters bien kryesisht dakord se fokusi duhet të jetë përdorimi i IA‑së si urë drejt kujdesit, jo si zëvendësues i tij. Por për ata si Cote, që po përdorin terapinë me IA për t’ia dalë mbanë, kjo qasje është pa dilemë. ‘Po shfrytëzoj energjinë e IA‑së për të shpëtuar jetën time,’ thotë ai.

  • Vrau gruan, daja i autorit: Ka patur probleme të shëndetit mendor, në Shqipëri është i kartelizuar

    Vrau gruan, daja i autorit: Ka patur probleme të shëndetit mendor, në Shqipëri është i kartelizuar

    Marjeta Nikoleci u vra mbrëmjen e djeshme në Volos të Greqisë nga bashkëshorti Panteli Nikoleci. Siç raporton protothema.gr sipas informacioneve paraprake autori rezulton me histori të mëparshme problemeve të shëndetit mendor. Daja i autorit, Jetnor Lumani thotë se ngjarjen e mësuan nga mediat.
    ”Ne e morëm vesh nga televizori dhe u detyruam që erdhëm tek motra jonë. Ne nuk dimë asnjë gjë, nipi përderisa e bëri këtë gjë e bëri me vetdije nuk e bëri pa vetdije.

    Kanë patur apo jo probleme nuk e di. Nëse nipi më sheh unë i them që të dorëzohet, të tregoj për cfarë arsye e bëri duke mos ulur kështu as kokën e fëmijëve.
    Po është e vërtetë, ka patur probleme të shëndetit mendor se këtu në Shqipëri. Njihet që ka marrë kemp, ka qenë i kartelizuar”.

  • Kujdes nga temperaturat e larta! Mjekët në Fier vërejnë çrregullime të shëndetit mendor

    Kujdes nga temperaturat e larta! Mjekët në Fier vërejnë çrregullime të shëndetit mendor

    Temperaturat e larta të këtyre ditëve po ndikojnë jo vetëm trupin, por edhe mendjen.
    Në Poliklinikën e Fierit, mjekët kanë vënë re një rritje të ndjeshme të vizitave për probleme të shëndetit mendor.
    Psikiatri me 37 vite përvojë, Dr. Agim Sulaj, thotë se valët e të nxehtit po përkeqësojnë gjendjen e pacientëve, veçanërisht tek të rinjtë dhe të miturit.
    “Temperaturat e larta janë problem sidomos për ata me probleme të shëndetit mendor apo siç e quajmë, me çrregullime të humorit,” thotë Dr. Sulaj.
    Doktori veçon faktin e problemeve të shëndetit mendor në grupmosha të reja dhe të vogla, nga adoleshentët tek të miturit si pasojë edhe e problemeve familjare socialo-ekonomike, divorci i prindërve apo përdorimi i narkotikëve.
    “Kjo vjen së pari nga problemet familjare, nga traumat që pësojnë në familje si rezultat i divorceve, i ndryshimit të mënyrës së jetesës, si rezultat i keqpërdorimit të mjeteve të teknologjisë,” tregon mjeku psikiatër.
    Mungesa e qendrave rehabilituese vazhdon të jetë problem në Shqipëri prej 30 vitesh.

  • Tronditëse/ 30-vjeçarja denoncon në polici vjehrrin e saj për p*rdhunim: Ka abuzuar s*ksualisht me mua

    Tronditëse/ 30-vjeçarja denoncon në polici vjehrrin e saj për p*rdhunim: Ka abuzuar s*ksualisht me mua

    E reja, e cila dyshohet se vuan nga probleme të shëndetit mendor, ka kallëzuar se 2 muaj më parë vjehrri ka abuzuar seksualisht me të.
    Policia e Korçës ka nisur verifikimet pas denoncimit të një 30-vjeçareje se vjehrri i saj e ka përdhunuar.
    Njoftimi i Policisë:
    “Shërbimet e Komisariatit të Policisë Maliq referuan materialet në Prokurori për vlerësim, pasi ka kallëzuar një 30-vjeçare që dyshohet se vuan nga probleme të shëndetit mendor, se 2 muaj më parë, vjehërri i saj ka abuzuar seksualisht me të. Në drejtimin e Prokurorisë, po punohet për verifikimin e kallëzimit”.