Tag: saudite

Mohammad Bin Salman, sundimtari de facto i Mbretërisë së Arabisë Saudite, mund të jetë krenar për një arritje diplomatike të jashtëzakonshme. Fushata e tij për njohjen e një shteti palestinez dhe përparimin e zgjidhjes me dy shtete fitoi më shumë legjitimitet të dielën, kur 10 vende, përfshirë Kanadanë, Britaninë, Australinë, Spanjën, Irlandën dhe Francën (partneren e Bin Salmanit që nga fillimi i këtij përpjekjeje) njoftuan njohjen e shtetit palestinez.
Megjithatë, suksesi diplomatik i Arabisë Saudite, në të njëjtën kohë, thekson dobësinë e mbretërisë. Pavarësisht marrëdhënieve të ngushta personale dhe tregtare me presidentin amerikan Donald Trump, princi i kurorës nuk arriti ta bindë atë të bashkohej në njohjen e një shteti palestinez dhe të bënte presion ndaj Izraelit për ta pranuar atë. Kështu, gjithë ky projekt mbetet vetëm një deklaratë qëllimi, sa imponuese qoftë, që nuk do të marrë jetë në të ardhmen e afërt, nëse ndonjëherë.
Vlera e “kartës trump” që Arabia Saudite mbante, që është normalizimi me Izraelin, është zbehur nga lufta në Gaza. Trump nuk e sheh më atë si “levë ndikimi” pasi Izraeli ka hequr dorë prej saj duke refuzuar me këmbëngulje të arrijë një zgjidhje të përbashkët për çështjen palestineze, ose së paku për të ndalur luftën në Gaza. Më keq akoma, lufta është zgjeruar në Gjirin Persik pas sulmeve ndaj Iranit dhe Katarit.
Arabia Saudite dhe vendet e tjera të Gjirit dinë që levat tradicionale të fuqisë së tyre, si dhe angazhimet e tyre për të investuar triliona dollarë në ekonominë amerikane, do të sigurojnë trajtim të ngrohtë nga presidenti. Por ato nuk mjaftojnë për të ndikuar politikën e tij të jashtme. Bin Salman, aleat i ngushtë amerikan që Trump tha se e pëlqen “shumë”, është një lider i zhgënjyer. Suksesi i tij në përfshirjen e komunitetit ndërkombëtar në fushatën për shtetin palestinez (një ide që nuk i interesonte shumë vetëm dy vjet më parë) mund të jetë një hap drejt zgjidhjes së konfliktit izraelito-palestinez, por për momentin duket i pashpresë.
Bin Salman ka kaluar një rrugë të gjatë dhe të ndërlikuar që kur u konsiderua figurë e padëshirueshme në SHBA dhe pjesën tjetër të botës për shkak të rolit të tij të dyshuar në vrasjen e gazetarit Jamal Khashoggi në Stamboll në verën e vitit 2018. Një vit më vonë, Bin Salman pësoi një goditje tjetër nga “miku” i tij Trump, i cili u tregua i ftohtë ndaj sulmit me raketa dhe dronë iranianë në objektet e Aramco që ndërprenë rreth gjysmën e prodhimit të naftës së vendit. Trump i tha princit të kurorës atëherë se ishte gati ta ndihmonte mbretërinë, por vetëm për pagesë.
Arabia Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe, aleati i Riadhit në luftën kundër grupit të Houthive në Jemen, arritën në përfundimin se Amerika ishte vetëm një partner i kufizuar. Marrëdhëniet bilaterale arritën në pikën më të ulët gjatë presidencës së Joe Biden, i cili premtoi ta kthente mbretërinë në një “shtet të parisë” dhe shmangu Bin Salmanin sa më shumë që mundi. Megjithatë, çmimet në rritje të naftës e detyruan Bidenin të “shkojë në Canossa” në verën e 2022-ës, pra të fluturonte në Riadh dhe të “përplasej” me princin e urryer të kurorës, me shpresën që Bin Salman do të rriste prodhimin e naftës.
Biden dështoi, por dera u hap përsëri për kontakte të rregullta midis Uashingtonit dhe oborrit mbretëror saudit, megjithëse Bin Salman nuk është ftuar asnjëherë në Shtëpinë e Bardhë. Rizgjedhja e Trump-it i përmirësoi marrëdhëniet, por deri atëherë Arabia Saudite kishte filluar të ndërtonte marrëdhënie më të mira me Kinën dhe Rusinë. Në një nismë dramatike të vitit 2023, Riadhi rinovoi marrëdhëniet formale me Iranin përmes ndërmjetësimit kinez. Një vit më parë, Bin Salman u distancua nga koalicioni amerikan që luftonte Houthit në Jemen dhe nënshkroi një marrëveshje armëpushimi.
Dobësia e sauditeve nuk u duk kundrejt SHBA-ve, por edhe në Lindjen e Mesme, lideri i tyre i papjekur rrëshqiti. Ndryshe nga Turqia dhe Katari, që sponsorizuan milici “private” rebelësh, duke përfshirë ata që rrëzuan Bashar al-Assadin nga pushteti në dhjetorin e kaluar, Riadhi mbeti një vëzhgues pothuajse pa përfshirje.
Vetëm tre muaj para se Assad të rrëzohej, Riadhi rihapi ambasadën në Damask ndërsa punonte për t’i rikthyer presidentin sirian në Ligën Arabe. Sauditët u habitën nga suksesi i shpejtë i al-Sharaa-s në rrëzimin e regjimit të Assadit dhe u nxituan ta njohin sundimin e tij, t’i japin mbështetje dhe të bindin Trumpin të shtrëngojë dorën e al-Sharaa-s, dikujt që më parë konsiderohej terrorist me shpërblim 10 milionë dollarë për kapjen e tij.
Arabia Saudite mund të jetë kontribuuesi më i madh për rindërtimin e Sirisë. Së bashku me Katarin, ajo i ka paguar borxhin e vendit ndaj Bankës Botërore. Por puna për stabilizimin e regjimit të ri sirian është besuar Turqisë, Katarit dhe SHBA-ve, ndërsa Arabia Saudite mbetet në rolin e ATM-së.
Kundrejt Libanit, që për vite me radhë është konsideruar si një protektorat saudit për shkak të lidhjeve të ngushta mes kryeministrit të karizmatik Rafik al-Hariri dhe familjes mbretërore, Bin Salman dështoi ta lironte vendin nga dominimi iranian. Përpjekja e tij në vitin 2017 për të detyruar atëherë kryeministrin Saad al-Hariri të largojë Hezbollahun nga qeveria e tij përfundoi me një dështim të turpshëm. Bin Salman arrestoi al-Haririn në një hotel në Riadh dhe e detyroi të shpallë dorëheqjen. Nën presionin francez, kryeministri u lirua nga paraburgimi luksoz dhe, pas kthimit në Liban, njoftoi tërheqjen e dorëheqjes së tij. Hezbollah festoi ndryshimin e qëndrimit, ashtu si Irani.
Në të njëjtin vit, Bin Salman nisi një tjetër aventurë kur vendosi sanksione ekonomike dhe diplomatike ndaj Katarit në koordinim me Emiratet, Bahrejnin dhe Egjiptin. Bllokada katërvjeçare bëri që Katari të forconte lidhjet me Iranin dhe të krijonin një bosht strategjik me Turqinë, që mori të drejtat për të ndërtuar një bazë ushtarake në Doha. Në vitin 2019, dy vendet krijuan një komandë të përbashkët ushtarake.
Rinovimi i marrëdhënieve midis Arabisë Saudite dhe Iranit i dha jetë të re perspektivës së negociatave për një marrëveshje të re bërthamore mes Teheranit dhe Uashingtonit. Nga këndvështrimi i Arabisë Saudite, që kundërshtoi sulmin ndaj objekteve bërthamore iraniane, një marrëveshje bërthamore është e nevojshme për të mbajtur sigurinë e lundrimit në Gjirin Persik.
Bin Salman paralajmëroi në 2018-ën se nëse Irani do të fitonte bombën bërthamore, Arabia Saudite padyshim do të bënte të njëjtën gjë. Por gjatë vitit të kaluar, Arabia Saudite zhvilloi një dialog diplomatik intensiv me udhëheqjen iraniane për ta bindur të zbutë qëndrimin e saj. Dështoi, ashtu sikurse dështoi të bindë Trumpin të jepte garanci për Iranin që të mos sulmonte Arabinë, siç kërkonte Teherani.
Gjithashtu, pavarësisht levave në dorë, janë vende si Omani, Katari, Emiratet dhe madje Egjipti, jo Arabia Saudite, që janë “adoptuar” nga Irani si ndërmjetësues. Nga një distancë e sigurt, Arabia Saudite ndoqi ndërhyrjen iraniane ndaj bazës amerikane Al-Udeid në Katar në qershor, pa asnjë reagim nga Uashingtoni. Këtë muaj, ajo ndoqi sulmin izraelit ndaj shtëpisë së Khalil Al-Hayya në Doha, që kishte për qëllim eleminimin e udhëheqjes së Hamasit.
Ashtu si në vitin 2019, kur Arabia Saudite ishte vetë objektiv i rebelëve Houthi, SHBA-të sërish qëndruan anash.
Javën e kaluar, Arabia Saudite dhe Pakistani nënshkruan një pakt mbrojtës të ndërsjellë, sipas të cilit një sulm ndaj njërit prej vendeve do të konsiderohet nga tjetri si sulm ndaj vetes. Kushtet e marrëveshjes mbeten sekrete, por një zyrtar i lartë saudit i tha Reuters se “Kjo është një marrëveshje mbrojtëse gjithëpërfshirëse që përfshin të gjitha mjetet ushtarake.”
Disa analistë e interpretuan marrëveshjen si përgjigje ndaj sulmit izraelit ndaj Katarit ose si një mjet parandalues kundër Iranit. Megjithatë, marrëveshja po përgatitej prej kohësh, dhe negociatat mbi të filluan shumë përpara sulmit ndaj Katarit. Duket se Arabia Saudite e kupton që ambiciet e saj për të zhvilluar një program bërthamor të pavarur që përfshin pasurimin e uraniumit në territorin e saj, do të mbeten vetëm në letër. Aleanca mbrojtëse me SHBA-të, që u negociua me Bidenin në këmbim të pranimit të normalizimit me Izraelin, është futur në një sirtar të harruar.
“Aleanca mbrojtëse” me Pakistanin bërthamor është në dukje një deklaratë qëllimi dhe një shfaqje force saudite ndaj Iranit dhe SHBA-ve, që ende nuk kanë reaguar. Rastësisht, do të jetë interesante të shihet se si kjo aleancë do të zbatohet nëse Pakistani sulmohet nga India, partneri më i madh tregtar i Arabisë Saudite.
Vetë fakti që Arabia Saudite po përdor një “deklaratë qëllimi” kaq publike tregon kufijtë e ndikimit të mbretërisë mbi administratën Trump. Arabia Saudite nuk mund dhe nuk ka ndërmend të shkëputet nga ombrella e sigurisë amerikane. Në një intervistë për Fox News në shtator të vitit 2023, Bin Salman tha se Riadhi mund të zhvendosë “armatimin nga Amerika në një vend tjetër.” Një Arabi Saudite e fortë, tha ai, do të thotë një Amerikë e fortë. “Ti nuk do që kjo të zhvendoset.”
Që atëherë, Arabia Saudite ka blerë miliarda dollarë armë amerikane dhe ka investuar mbi një trilion dollarë në ekonominë amerikane. Sa i përket “levave” që këto marrëveshje duhet t’i japin mbretërisë, ato do të detyrohen të përshtaten me mënyrën e veprimit të Trumpit, i cili dëgjon Bin Salmanin, por i kushton vëmendje Benjamin Netanyahut.
*Shkrim nga analisti Zvi Bar’el për Haaretz