Lufta tregtare midis SHBA-ve dhe Kinës ka një pikë të rëndësishme mosmarrëveshjeje: mineralet e tokës së rrallë.
Kina rriti kufizimet mbi eksportet e saj të mineraleve të tokës së rrallë të enjten, duke i shtuar tensionet mes dy vendeve dhe duke bërë që Presidenti i SHBA-ve, Donald Trump, të kërcënonte me hakmarrje ekonomike dhe të linte të kuptohej se mund të anulonte një takim me Presidentin kinez Xi Jinping gjatë vizitës së tij të ardhshme në Azi.
Përplasja mbi mineralet e tokës së rrallë ka filluar që para administratës aktuale; Kina ka ndërtuar një kontroll të pothuajse plotë mbi këto minerale si pjesë e politikës së saj industriale të gjerë. Kufizimet e Kinës shihen gjithashtu si një përgjigje ndaj tarifave “reciproke” të Trump-it për mallrat kineze të shpallura në prill. Pas arritjes së një marrëveshjeje tregtare në Gjenevë, zyrtarët amerikanë kishin pritur që Kina të lehtësonte kufizimet e eksportit për këto minerale.
Çfarë janë mineralet e tokës së rrallë dhe a janë ato vërtet “të rralla”?
Mineralet e tokës së rrallë përfshijnë 17 elemente metalike të tabelës periodike, duke përfshirë skandiumin, itriumin dhe lanthanidet.
Emri “mineralet e tokës së rrallë” është pak i pasaktë, pasi këto materiale mund të gjenden në të gjithë shtresën e Tokës. Ato janë më të shumta se ari, por janë të vështira dhe të shtrenjta për t’u nxjerrë dhe rafinuar, dhe gjithashtu shkaktojnë dëme mjedisore.
Për çfarë përdoren mineralet e tokës së rrallë?
Mineralet e tokës së rrallë janë të pranishme në teknologjitë e përditshme, nga telefonat inteligjentë dhe turbinat e erës deri te dritat LED dhe televizorët me ekrane të sheshta. Ato janë thelbësore për bateritë e makinave elektrike, si dhe për skanerat MRI dhe trajtimet e kancerit.
Mineralet e tokës së rrallë janë gjithashtu jetike për ushtrinë amerikane. Ato përdoren në avionët luftarakë F-35, nëndetëset, laserët, satelitët, raketat Tomahawk dhe shumë të tjera, sipas një shënimi kërkimor të CSIS për vitin 2025.
Ku gjenden mineralet e tokës së rrallë?
Sipas Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë, 61% e prodhimit të mineraleve të tokës së rrallë të nxjerra vjen nga Kina, dhe ky vend kontrollon 92% të outputit global në fazën e përpunimit.
Ka dy lloje mineralesh të tokës së rrallë, të kategorizuar sipas peshave atomike: të rënda dhe të lehta. Minerale të rënda janë më të rralla, dhe SHBA-ja nuk ka aftësinë për të ndarë mineralet e tokës së rrallë pas nxjerrjes.
“Derisa të fillonte ky vit, çdo mineral të rëndë që nxirrnim në Kaliforni, ne e dërgonim për ndarje në Kinë,” tha Gracelin Baskaran, drejtoreshë e Programit për Sigurinë e Mineraleve Kritike në Qendrën për Studime Strategjike dhe Ndërkombëtare (CSIS), për CNN.
Megjithatë, shpallja e administratës Trump për tarifa të larta ndaj Kinës në prill e pengoi këtë proces. “Kina ka treguar gatishmëri për të përdorur si armë varësinë e Amerikës ndaj saj për ndarjen e mineraleve të tokës së rrallë,” tha Baskaran.
SHBA-ja ka një minierë të operueshme për mineralet e tokës së rrallë në Kaliforni, sipas Baskaran.
Pse janë të rëndësishme mineralet e tokës së rrallë në luftën tregtare?
Pekini po përdor mineralet e tokës së rrallë si një mjet të fuqishëm presioni në luftën tregtare, dhe kufizimet e tij të fundit vijnë ndërsa Xi dhe Trump janë planifikuar të takohen në samitin APEC në Korenë e Jugut më vonë këtë muaj.
Në lëvizjen e tij më të fundit, Kina shtoi pesë elemente të mineraleve të tokës së rrallë – holmium, erbium, thulium, europium, ytterbium, dhe magnetet dhe materialet e lidhura me to – në listën e kontrollit të saj, duke kërkuar licenca eksporti. Kjo i bën gjithsej 12 minerale të tokës së rrallë të kufizuara. Kina gjithashtu do të kërkojë licenca për të eksportuar teknologjitë e prodhimit të mineraleve të tokës së rrallë jashtë vendit.
Nuk është hera e parë këtë vit që kufizimet kineze mbi mineralet e tokës së rrallë kanë inatosur Trump-in. Në qershor, Trump tha në Truth Social se Kina kishte shkelur një armëpushim tregtar pasi Pekini mbajti kontrollin e eksporteve për shtatë minerale të tokës së rrallë dhe produktet e lidhura.
Kontrollet e eksportit mund të kenë një ndikim të madh, pasi SHBA-ja është shumë e varur nga Kina për mineralet e tokës së rrallë. Midis 2020 dhe 2023, 70% e importeve të SHBA-ve për komponimet dhe metalet e tokës së rrallë vinin nga Kina, sipas një raporti të Shërbimit Gjeologjik të SHBA-së.
Por janë kufizimet e fundit të Kinës ato që shihen si një shkallë dramatike e eskalimit të luftës tregtare të Trump-it mes dy fuqive ekonomike më të mëdha të botës.
“Varet nga ajo që thotë Kina për ‘urdhrin armiqësor’ që ata sapo kanë nxjerrë, do të jem i detyruar, si President i Shteteve të Bashkuara të Amerikës, të kundërpërgjigjem financiarisht ndaj lëvizjes së tyre,” shkroi Trump në Truth Social të premten.
“Për çdo Element që ata kanë mundur ta monopolizojnë, ne kemi dy,” shtoi ai./CNN-Syri.net
