Tag: porto

Porti i ri tregtar në Porto Romano (Durrës) I parashikuar si projekti më i madh portual në Shqipëri, i cili do të zëvendësojë Portin ekzistues të Durrësit duket se është shtyrë në “kalendat greke”, pavarësisht premtimeve dhe mashtrimeve qeveritare të dyshes Rama-Balluku. Ndërtimi i këtij porti nuk ka asnjë datë se kur do të fillojë ndërtimin e tij, ndërkohë që vetë procesi i tenderimit ka filluar me një gropë gjigante korrupsioni.
 Edi Rama fillimisht pretendoi se zhvillimi i Porto Romanos do të financohej nga investitorë të huaj ndërkohë që zhvillimet treguan se pjesa dërrmuese e financimit do të vijë nga buxheti i shtetit, duke treguar qartazi se shkatërrimi i portit shekullor të Durrësit është një nga gropat e zeza të kryeministrit, i cili për interesa korruptive i fali këtë port Alabarit. Një gjë tjetër që bie në sy gjatë fazave të tenderimeve të Portit të ri të Durrësit është klientelizmi dhe abuzivizmi i qeverisë në përzgjedhjen e projektuesit të tenderit. Fituese ka dalë një kompani holandeze dhe partner lokal është një kompani shqiptare e drejtuar nga djali i ish-deputetes Leskaj, Besnik Leskaj.
Ky tender tregon qartë preferencat politike të Edi Ramës, i cili ka paracaktuar fituesin e projektit me vlerë 9.5 milionë euro dhe për më keq, i ka dhënë kësaj kompanie pa tender 12 milionë euro të konsulencës. Një skandal dhe hajdutëri e pakrahasueshme me asnjë vend të botës, ku kryeministri i trajton paratë e shqiptarëve si paratë e xhepit të Kristaqit apo Netës dhe jo kontribut i gjakut të një populli të tërë. Edi Rama është shndërruar një “Arsen Lupen”, i kohëve moderne ku del i përfshirë në shkelje skandaloze kudo ku ka pasuri kombëtare dhe para të taksapaguesve.
Garbitje me projektin dhe konsulencën e tenderit të Portit
Përgatitjet për tenderin ndërkombëtar filluan prej vitit 2021. Autoriteti Portual i Durrësit (APD) hapi një tender për projektimin teknik të detajuar, të cilin e fitoi konsorciumi RoyalHaskoningDHV (Holandë) – ABKONS (Shqipëri) në nëntor 2021, me vlerë 9.5 milionë euro. Projekti duhej dorëzuar brenda 8 muajve, por u prezantua publikisht nga fundi i vitit 2022 para zyrtarëve të lartë, duke sugjeruar një zgjatje të afatit fillestar. Ndërkohë, Qeveria shqiptare i atribuoi kompanisë holandeze Royal Haskoning një rol qendror edhe në fazën e tenderimit dhe mbikëqyrjes: në qershor 2024, me vendim të posaçëm të Këshillit të Ministrave, APD u autorizua të lidhë një marrëveshje konsulence direkt (pa garë) me Royal HaskoningDHV për asistencë në procesin e tenderimit, kontraktimit, ndërtimit dhe mbikëqyrjes së portit të ri.
Kjo kontratë konsulence, me vlerë rreth 12 milionë euro, u realizua përmes një ndryshimi ad hoc të ligjit të prokurimit publik, duke i dhënë kompanisë holandeze “atribute publike deri në përzgjedhjen e fituesit” të punimeve. Ky hap u argumentua nga qeveria si mënyrë për të tërhequr ekspertizë ndërkombëtare dhe për të garantuar proces transparent, por u kritikua ashpër nga media dhe opozita si një “pazar në tavolinë” që anashkaloi konkurrencën.
Akuzat për korrupsion me zgjedhjen e projektuesit
Kontrata konsulente pa garë dhe ndryshimi i ligjit: Një nga pikat më të debatueshme ka qenë mënyra se si u zgjodh konsulenti për tenderin. Vendimi i qeverisë për t’i dhënë RoyalHaskoningDHV një kontratë 12 milionë euro pa garë për konsulencë e mbikëqyrje cilësohet si precedent negativ pasi “për herë të parë shteti shqiptar prokuron një kontratë të majme mbikëqyrjeje me pazar në tavolinë”. U zbulua se për këtë është kryer një ndryshim i posaçëm ligjor, duke “shkallmuar” ligjin e prokurimeve për t’i hapur rrugë marrëveshjes direkte. Kjo praktikë konsiderohet shkelje e parimit të konkurrencës dhe u denoncua si mungesë transparence dhe potencialisht lobim i fshehtë në favor të interesave të caktuara. Ndërkohë, qeveria e mbrojti këtë vendim duke argumentuar rëndësinë strategjike të projektit dhe nevojën për ekspertizë të nivelit të lartë ndërkombëtar. Madje vetë ministrja Balluku, në hapjen e garës, theksoi se ekipi i Royal Haskoning (drejtuar nga eksperti Erik Smit) ka qenë i përfshirë që nga dita e parë dhe do të vazhdojë të udhëheqë procesin e vlerësimit të ofertave dhe mbikëqyrjes së punimeve.
Kjo situatë ngriti shqetësime për konflikt interesi, pasi konsulenti i kontraktuar direkt nga autoriteti publik ka një ndikim vendimtar si në përgatitjen e kritereve të tenderit, ashtu edhe në vlerësimin e ofertave të konkurrentëve  pra, në praktikë Royal Haskoning po “mbikëqyr” një proces ku mund të ketë ndikuar vetë në hartimin e kushteve të garës. Sipas një informacioneve,  ekziston shqetësimi se kontratat konsulente pa garë mund të kenë si qëllim favorizimin e një kompanie të caktuar ndërtuese. Skema e dyshuar funksionon kështu: një kompani e huaj prestigjioze përdoret si “mbulesë” në letra për tenderin e madh, ndërsa kontrata reale e ndërtimit i dorëzohet në prapaskenë një kompanie vendase të lidhur me pushtetin. Ky model është aplikuar dhe më parë në vepra publike në Shqipëri, si te Tuneli i Llogorasë, ku kontratën e mbikëqyrjes e fitoi formalisht Hill International, por punën faktike e realizoi një kompani lokale (rasti Valter Beqaj i dënuar për korrupsion). Për Porto Romanon flitet se “firma në tenderin e radhës do të jetë e Pirro Vengut”, duke aluduar se ish-drejtori i APD (Pirro Vengu) ose persona pranë tij mund të përfitojnë përmes nënkontraktimeve pasi tenderi t’i jepet një operatori të huaj. Gjithsesi, fakti që ministrja Balluku që mbikëqyri procesin u vu nën hetim nga SPAK për shkelje të ligjit të prokurimeve në një tender tjetër (Tuneli i Llogorasë) në fund të vitit 2025, ka shtuar hijet e dyshimit mbi integritetin e proceseve tenderuese madhore të qeverisë.
Si ka ecur Projektit
Zbatimi i kontratave konsulente: Deri në fund të 2025, nuk ka ende një kompani të shpallur fituese për ndërtimin, prandaj “performanca” mund të vlerësohet vetëm për kompanitë që kanë fituar kontrata dytësore (projektimi dhe konsulenca). Edhe pse pati disa muaj vonesë përtej afatit 8-mujor (projekti u prezantua në dhjetor 2022 në vend që të përfundonte në verë 2022), qeveria e pranoi rezultatin pa penalitete të njohura, duke treguar qartazi klientelizmin e kësaj kontraete. Prezantimi publik u krye në nivelin më të lartë (me praninë e Kryeministrit dhe ministrave), ku u pohua se projekti ishte gati për të nisur faza e ndërtimit. Në atë kohë (fund 2022) ministrja Balluku deklaroi se “kantieri do të hapej në fillim të 2023”, por kjo nuk ndodhi. Në vijim, premtime të ngjashme për nisje të shpejtë të punimeve janë dhënë disa herë gjatë 2023 dhe fillim 2024, por as tenderi nuk ishte zhvilluar ende deri në mes të 2024.
Këto premtime dyvjeçare rezultuan të rreme pasi projekti u vonua dukshëm nga parashikimet fillestare. Në periudhën 2023–2025, punimet konkrete në Porto Romano kanë qenë minimale. Është raportuar se, ndërkohë që porti i vjetër i Durrësit po zbrazet gradualisht për t’i hapur rrugë projektit turistik të Alabbar-it, në Porto Romano janë kryer vetëm punime paraprake terreni – kryesisht pastrimi i zonës dhe prerja e vegjetacionit (kallamishtet) në truallin e portit. Media ka ironizuar se “2 vjet punë vetëm për të prerë kallamishtet” pas shpalljes së projektit, duke nënkuptuar vonesa të konsiderueshme dhe mungesë aktiviteti domethënës ndërtimor. Kjo situatë ilustron vonesa në respektimin e afateve: në fillim u mendua se porti i ri do të ishte gati brenda 2025, por tani objektivi është shtyrë të paktën deri në 2029. Megjithatë, autoritetet këmbëngulin se kjo vonesë ka shërbyer për të kryer studime të thelluara dhe për të siguruar një garë me operatorë seriozë. Sipas MIE, janë bërë 420 mijë orë punë studimore nga rreth 100 ekspertë vendas e të huaj që nga 2019 për këtë projekt  një volum i madh pune paraprake që pritet të japë efekt në fazën e zbatimit.