Kryeministri polak Donald Tusk dhe kancelari gjerman Friedrich Merz u përplasën të hënën mbi dëmshpërblimet e luftës, dhe dëmshpërblimin për shkatërrimin e Polonisë nga Gjermania gjatë epokës naziste.
Mosmarrëveshja e hapur midis dy udhëheqësve – të cilët janë zotuar të përmirësojnë marrëdhëniet shpesh të tendosura midis dy vendeve të tyre – hodhi një hije mbi bisedimet në Berlin që kishin për qëllim të projektonin unitet dhe bashkëpunim në një sërë çështjesh, duke përfshirë mbrojtjen dhe mbështetjen për Ukrainën. Në vend të kësaj, të dy udhëheqësit kaluan kohë duke debatuar mbi çështjen shumë emocionale se si Gjermania duhet të përpiqet të kompensojë veprimet e saj gjatë Luftës së Dytë Botërore.
“Ne duhet t’i mbajmë gjallë kujtimet, madje edhe ato të dhimbshmet”, tha Merz përkrah Tusk. “Shpresoj që ta bëjmë këtë në një mënyrë që nuk do të na ndajë, por do të na afrojë më shumë.”
Por Tusk, nën presionin e partisë nacionaliste të opozitës Ligj dhe Drejtësi (PiS), ndoqi një qëndrim më të ashpër për këtë çështje sesa në të kaluarën, duke kritikuar logjikën e Gjermanisë për refuzimin e saj për t’i paguar dëmshpërblime lufte Polonisë.
“Ne në Poloni besojmë të gjithë se Polonia nuk ka marrë kompensim për humbjet dhe krimet e Luftës së Dytë Botërore”, tha Tusk.
Pas rizgjedhjes së tij në vitin 2023, Tusk nuk i kishte theksuar kërkesat për dëmshpërblime të qeverisë së mëparshme të PiS, e cila i bëri thirrje Gjermanisë të paguante 1.3 trilionë euro për pushtimin e Polonisë në vitet 1939-1945. Berlini ka thënë vazhdimisht se çështja është ligjërisht “e mbyllur”.
Por të hënën, Tusk e rihapi çështjen, duke kritikuar argumentin gjerman se Polonia hoqi dorë nga e drejta e saj për dëmshpërblime në vitet 1950, kur ishte nën kontrollin e Bashkimit Sovjetik.
Politikanët e PiS-it, përfshirë presidentin aktual të Polonisë, Karol Nawrocki, argumentojnë se heqja dorë u bë nën presionin sovjetik dhe nuk mund të merret si e tillë. Të hënën, Tusk e përsëriti këtë qëndrim.
“Gjermania po i përmbahet kësaj marrëveshjeje zyrtare diplomatike të viteve 1950”, tha Tusk. “Ata që e njohin historinë e dinë se në vitet 1950, Polonia nuk kishte asnjë fjalë në këtë çështje. Dhe heqja dorë nga dëmshpërblimet e Polonisë nuk shihet si një akt që pasqyron mendimin e popullit polak. Populli polak nuk kishte asnjë fjalë.”
Tensionet e ripërtërira mbi dëmshpërblimet kërcënojnë të ndërlikojnë përpjekjet e dy udhëheqësve për të zbutur mosmarrëveshjet mbi një sërë çështjesh, nga mosmarrëveshjet mbi kontrollet kufitare kombëtare deri te hetimi i Berlinit për shpërthimet, që dëmtuan tubacionet nënujore Nord Stream që transportonin gazin rus në Gjermani.
Qeveria e Tuskut ka argumentuar shpesh se, ndërsa ekziston një argument moral për dëmshpërblime, nuk ka asnjë mënyrë për ta detyruar ligjërisht Berlinin të paguajë dhe për këtë arsye, ndjekja e çështjes vetëm sa dëmton lidhjet e Polonisë me Gjermaninë, partnerin e saj më të madh ekonomik.
Në të njëjtën kohë, Merz erdhi në detyrë duke u zotuar të përmirësonte marrëdhëniet me Poloninë, duke udhëtuar për në Varshavë në ditën e tij të parë të plotë në detyrë. Merz tha më pas se e shihte të ashtuquajturin Trekëndëshi i Vajmarit – një aleancë joformale midis Gjermanisë, Polonisë dhe Francës – si një motor të mundshëm për formësimin e një strategjie më të fuqishme mbrojtëse evropiane.
Të hënën, qeveria e Merz njoftoi një sërë hapash të tjerë të hartuar për të zbutur pakënaqësitë polake për shkak të refuzimit të Berlinit për të paguar dëmshpërblimet, megjithëse këto masa nuk kishte gjasa të qetësonin shumë polakë.
Merz tha se Gjermania do të vazhdojë me planet për të ndërtuar një memorial kushtuar viktimave polake të Gjermanisë naziste në Berlin, dhe qeveria e tij u zotua të kthejë artefaktet kulturore polake të plaçkitura nga nazistët.
Gjermania u zotua gjithashtu të “shqyrtojë mundësitë e ofrimit të mbështetjes së mëtejshme për viktimat polake të agresionit nazist”, sipas një deklarate të përbashkët.
Ky premtim aludonte në një propozim të ish-kancelarit Olaf Scholz për të kompensuar financiarisht viktimat polake të Gjermanisë naziste që janë ende gjallë. Por plani ende nuk është materializuar.
Tusk shprehu zhgënjim për këtë të hënën, duke argumentuar se koha po mbaron.
“Kur e diskutova këtë me Kancelarin Scholz, shifra [e njerëzve që ishin ende gjallë] ishte pak mbi 60,000”, tha Tusk. “Sot janë 50,000 njerëz.”
«Ju lutem, ju lutem përshpejtoni gjërat nëse doni vërtet ta bëni këtë gjest», tha ai, duke shtuar se nëse Berlini nuk vepron më shpejt, atëherë Varshava do të përdorë paratë e veta për të kompensuar viktimat.
Pavarësisht mosmarrëveshjes, Merz dhe Tusk thanë se janë në kontakt të ngushtë lidhur me zhvillimet në Ukrainë dhe negociatat për një marrëveshje të mundshme paqeje.
Tusk e quajti nivelin e bashkëpunimit “vërtet të pashembullt” dhe paralajmëroi për rrezikun e zmadhimit të përçarjeve midis dy vendeve.
«Kemi radikalë në të dyja anët e kufirit» të cilët janë «të interesuar të nxisin ndjenjat anti-gjermane në Poloni dhe ndjenjat dhe humorin anti-polake në Gjermani», tha ai. «Por jam i bindur se ata nuk do të jenë në gjendje t’i arrijnë qëllimet e tyre»./ Politico.
