Lajmidites.com

Tag: perandorisë

  • Harta digjitale rikthen në jetë rrugët e lashta romake: “Të gjitha rrugët të çojnë në Romë!”

    Harta digjitale rikthen në jetë rrugët e lashta romake: “Të gjitha rrugët të çojnë në Romë!”

    Për herë të parë, studiuesit kanë hartuar të gjithë rrjetin e gjerë rrugor romak, duke nxjerrë në pah ndikimin e tij të jashtëzakonshëm në marrëdhëniet dhe historinë europiane.
    “Të gjitha rrugët të çojnë në Romë!”

    Rrugët ishin sistemi jetik i Perandorisë Romake, duke u shtrirë nga Britania deri në Afrikën e Veriut — përgjatë tyre u vendosën njerëz; marshonin ushtri; udhëtonin tregtarë, mallra, dije dhe pushtet — deri në cepat më të largët të perandorisë.

    Edhe sot, rrjeti rrugor romak vazhdon të formësojë pjesë të mëdha të Europës, Lindjes së Mesme dhe Afrikës së Veriut.

    Tani, një projekt i ri i madh kërkimor digjital po ndryshon në mënyrë thelbësore mënyrën se si e shohim këtë infrastrukturë antike. Ekipi ndërkombëtar akademik pas projektit Itiner-e ka krijuar setin e parë me rezolucion të lartë dhe të dhëna të hapura që harton të gjithë rrjetin rrugor të Perandorisë Romake. Në total, ata kanë arritur të hartojnë në mënyrë digjitale 299 mijë kilometra rrugë që përshkojnë rreth 4 milionë kilometra katrorë të ish-perandorisë, pothuajse duke dyfishuar gjatësinë e rrugëve që mendohej se ekzistonin më parë.

    Itiner-e: Hartimi dixhital i botës së lashtë
    Për të digjitalizuar rrjetin, u studiuan burime të besueshme. Studiuesit kërkuan në zona arkeologjike, ditarë udhëtimesh dhe harta shekullore si Tabula Peutingeriana. Pistat historike të gjetura u krahasuan me pamjet moderne ajrore dhe satelitore për të krijuar Itiner-e.
    Gjurmët e ndarjes romake të tokave (Centuriation), të njohura jo nga mure apo kanale, por nga parcelat, pasi romakët i ndanin në mënyrë të barabartë tokat e reja dhe të pushtuara në blloqe drejtkëndore — janë ende të dallueshme sot si shtigje, rrugë ose kufij. Ato duken qartë në fotot ajrore, në hartat kadastrale dhe madje edhe gjatë ecjeve, sidomos në Italinë veriore, Francën jugore dhe Tunizi.
    Në fund studiuesit bashkuan 14,769 segmente individuale në një sistem të detajuar gjeoinformacioni (GIS), i saktë deri në 50 metra, që lidh çdo seksion rrugor me metadata rajonale, indikatorë cilësie, burime dhe lidhje digjitale me informacion mbi vendbanimet antike. Kjo ofron, për herë të parë, një kuptim më gjithëpërfshirës të mënyrës si qarkullonin njerëzit, si administrohej perandoria, madje edhe si shpërndaheshin sëmundjet.
    Metoda dixhitale dhe punë detektive arkeologjike
    Përveç mbi 100.000 km rrugëve kryesore, studiuesit hartuan edhe 195.000 km rrugë dytësore, duke vizualizuar lëvizshmërinë në zonat më të largëta të perandorisë.
    Një risi tjetër e ekipit ishte përdorimi i modeleve digjitale për të simuluar shpejtësinë, itinerarin dhe pengesat fizike të rrugëve që kalonin në terrene të vështira.
    Rrugët: Themel i fuqisë dhe lëvizshmërisë së Perandorisë Romake
    Një risi tjetër e Itiner-e është paraqitja e qartë e mënyrës si aftësia logjistike e romakëve u mundësonte zgjerimin masiv të perandorisë — duke bërë të mundur tregtinë, shkëmbimin intelektual dhe kontrollin ushtarak të territoreve të mëdha. Mbi 100,000 km rrugë kryesore përshkonin perandorinë, të pajisura me shenja kilometrike, poste ushtarake dhe qendra administrative, prandaj edhe të dokumentuara mirë.
    Shtrirja e rrugëve dytësore pasqyron zhvillimet e ekonomive rajonale dhe lëvizjen e përditshme. Nga të dhënat, studiuesit vunë re se disa zona ruajnë gjurmë të qarta të rrjetit edhe sot, ndërsa të tjerat janë rindërtuar përmes analizave digjitale bazuar në histori dhe burime të zonave. Projekti hap kështu mundësi të shumta për hulumtime të ardhshme.
    Hartimi i të panjohurës: Pse rrugët romake mbeten ende mister?
    Atlasi rrugor i Itiner-e tregon edhe një histori pasigurie, edhe pse shumica e rrugëve dokumentohen në burime të shkruara, itinerari i tyre i saktë shpesh nuk dihet. Arsyeja lidhet me variantet e ndryshme të rrëfimeve që kanë mbërritur deri sot, ndryshimet topografike dhe zgjerimin natyror të rrjetit rrugor ndër shekuj.
    Studiuesit thonë se vetëm 2.7% e rrugëve mund të hartohen me siguri arkeologjike. Në gati 90% të rasteve, studiuesit mund të përcaktojnë vetëm një itinerar “të mundshëm”. Ndërsa për 7.4% të fundit, shkencëtarët mund të sugjerojnë vetëm rrugë “hipotetike”, të cilat rrugët do të duhej t’i kishin ndjekur.
    Seti i të dhënave përfshin edhe “Hartat e Besueshmërisë”, diçka krejt e re në arkeologji, që theksojnë rajonet dhe segmentet që kanë nevojë për gërmime apo burime më të mira dokumentare.
    Rimatja e rrugëve romake do të thotë rishkrim i historisë europiane
    Një gjë e bën të qartë projekti Itiner-e: rrugët e historisë janë shumë më të gjata dhe më të ndërlikuara sesa mendohej.
    Me këtë projekt, studiuesit kanë zbuluar boshllëqe të mëdha, por njëkohësisht kanë hapur edhe rrugë të reja për histori tërheqëse dhe zbulime të reja. Çdo boshllëk arkeologjik është një ftesë për të vazhduar kërkimet.

    Shkruar nga Alexander Freund autor dhe redaktor në redaksionë e shkencës (DW)

  • Harta digjitale rikthen në jetë rrugët e lashta romake

    Harta digjitale rikthen në jetë rrugët e lashta romake

    “Të gjitha rrugët të çojnë në Romë!” Rrugët ishin sistemi jetik i Perandorisë Romake, duke u shtrirë nga Britania deri në Afrikën e Veriut përgjatë tyre u vendosën njerëz; marshonin ushtri; udhëtonin tregtarë, mallra, dije dhe pushtet, deri në cepat më të largët të perandorisë. Edhe sot, rrjeti rrugor romak vazhdon të formësojë pjesë të mëdha të Europës, Lindjes së Mesme dhe Afrikës së Veriut.

    Tani, një projekt i ri i madh kërkimor digjital po ndryshon në mënyrë thelbësore mënyrën se si e shohim këtë infrastrukturë antike. Ekipi ndërkombëtar akademik pas projektit Itiner-e ka krijuar setin e parë me rezolucion të lartë dhe të dhëna të hapura që harton të gjithë rrjetin rrugor të Perandorisë Romake. Në total, ata kanë arritur të hartojnë në mënyrë digjitale 299,000 kilometra rrugë që përshkojnë rreth 4 milionë kilometra katrorë të ish-perandorisë, pothuajse duke dyfishuar gjatësinë e rrugëve që mendohej se ekzistonin më parë.

    Hartimi dixhital i botës së lashtë

    Për të digjitalizuar rrjetin, u studiuan burime të besueshme. Studiuesit kërkuan në zona arkeologjike, ditarë udhëtimesh dhe harta shekullore si Tabula Peutingeriana. Pistat historike të gjetura u krahasuan me pamjet moderne ajrore dhe satelitore për të krijuar Itiner-e.

    Gjurmët e ndarjes romake të tokave (Centuriation), të njohura jo nga mure apo kanale, por nga parcelat, pasi romakët i ndanin në mënyrë të barabartë tokat e reja dhe të pushtuara në blloqe drejtkëndore, janë ende të dallueshme sot si shtigje, rrugë ose kufij. Ato duken qartë në fotot ajrore, në hartat kadastrale dhe madje edhe gjatë ecjeve, sidomos në Italinë veriore, Francën jugore dhe Tunizi.

    Në fund studiuesit bashkuan 14,769 segmente individuale në një sistem të detajuar gjeoinformacioni (GIS), i saktë deri në 50 metra, që lidh çdo seksion rrugor me metadata rajonale, indikatorë cilësie, burime dhe lidhje digjitale me informacion mbi vendbanimet antike. Kjo ofron, për herë të parë, një kuptim më gjithëpërfshirës të mënyrës si qarkullonin njerëzit, si administrohej perandoria, madje edhe si shpërndaheshin sëmundjet.

    Metoda dixhitale dhe punë detektive arkeologjike

    Përveç mbi 100 mijë km rrugëve kryesore, studiuesit hartuan edhe 195 mijë km rrugë dytësore, duke vizualizuar lëvizshmërinë në zonat më të largëta të perandorisë.

    Një risi tjetër e ekipit ishte përdorimi i modeleve digjitale për të simuluar shpejtësinë, itinerarin dhe pengesat fizike të rrugëve që kalonin në terrene të vështira.

    Rrugët: Themel i fuqisë dhe lëvizshmërisë së Perandorisë Romake

    Një risi tjetër e Itiner-e është paraqitja e qartë e mënyrës si aftësia logjistike e romakëve u mundësonte zgjerimin masiv të perandorisë, duke bërë të mundur tregtinë, shkëmbimin intelektual dhe kontrollin ushtarak të territoreve të mëdha. Mbi 100 mijë km rrugë kryesore përshkonin perandorinë, të pajisura me shenja kilometrike, poste ushtarake dhe qendra administrative, prandaj edhe të dokumentuara mirë.

    Shtrirja e rrugëve dytësore pasqyron zhvillimet e ekonomive rajonale dhe lëvizjen e përditshme. Nga të dhënat, studiuesit vunë re se disa zona ruajnë gjurmë të qarta të rrjetit edhe sot, ndërsa të tjerat janë rindërtuar përmes analizave digjitale bazuar në histori dhe burime të zonave. Projekti hap kështu mundësi të shumta për hulumtime të ardhshme.

    Hartimi i të panjohurës: Pse rrugët romake mbeten ende mister?

    Atlasi rrugor i Itiner-e tregon edhe një histori pasigurie, edhe pse shumica e rrugëve dokumentohen në burime të shkruara, itinerari i tyre i saktë shpesh nuk dihet. Arsyeja lidhet me variantet e ndryshme të rrëfimeve që kanë mbërritur deri sot, ndryshimet topografike dhe zgjerimin natyror të rrjetit rrugor ndër shekuj.

    Studiuesit thonë se vetëm 2.7% e rrugëve mund të hartohen me siguri arkeologjike. Në gati 90% të rasteve, studiuesit mund të përcaktojnë vetëm një itinerar “të mundshëm”. Ndërsa për 7.4% të fundit, shkencëtarët mund të sugjerojnë vetëm rrugë “hipotetike”, të cilat rrugët do të duhej t’i kishin ndjekur.

    Seti i të dhënave përfshin edhe “Hartat e Besueshmërisë”, diçka krejt e re në arkeologji, që theksojnë rajonet dhe segmentet që kanë nevojë për gërmime apo burime më të mira dokumentare.

    Rimatja e rrugëve romake do të thotë rishkrim i historisë europiane

    Një gjë e bën të qartë projekti Itiner-e: rrugët e historisë janë shumë më të gjata dhe më të ndërlikuara sesa mendohej. Me këtë projekt, studiuesit kanë zbuluar boshllëqe të mëdha, por njëkohësisht kanë hapur edhe rrugë të reja për histori tërheqëse dhe zbulime të reja. Çdo boshllëk arkeologjik është një ftesë për të vazhduar kërkimet.

  • Nga Memfis në Romë, udhëtim në zemrën e qytetërimeve antike

    Nga Memfis në Romë, udhëtim në zemrën e qytetërimeve antike

    Qytetet e botës antike ishin qendra të fuqishme që formësuan qytetërimin, duke u bërë themel i kulturës, tregtisë dhe zhvillimit politik.Ato ishin vende ku lindën perandori, u ndërtuan tempuj madhështorë dhe ku arti e filozofia lulëzuan.Në Egjipt, Memfis ishte kryeqyteti i parë, themeluar rreth vitit 3100 p.e.s. nga Menesi, me tempuj kushtuar zotit Ptah dhe vendi ku u kurorëzua Aleksandri i Madh.Pas tij, Teba u bë qendra e Perandorisë së Re, e lavdishme për tempujt e Karnakut dhe Luginën e Mbretërve, ku preheshin faraonët më të mëdhenj të Egjiptit.Në Mesopotami, Nineveh ishte zemra e Perandorisë Asiriane nën Sennacheribin dhe Ashurbanipalin, e njohur për pallatet dhe bibliotekën me 30 mijë pllaka balte.Babilonia e Nebukadnezarit II ishte simbol i pasurisë dhe lavdisë, me Portën e Ishtarit dhe Kopshtet e Varura që hynë në histori.Në Greqi, Athina u bë djepi i demokracisë dhe filozofisë perëndimore. Qyteti i rindërtuar nga Perikliu pas pushtimit persian u bë qendër arti e dije, me Akropolin dhe Partenonin si simbole të përjetshme.Në Persi, Persepolisi mishëronte fuqinë e mbretërve Darius e Kserks, me pallatet dhe relievet monumentale që dëshmonin madhështinë e perandorisë.Aleksandri i Madh e dogji në vitin 331 p.e.s., duke shënuar fundin e epokës akamenide.Pas pushtimit të Egjiptit, Aleksandri themeloi Aleksandrinë, që u bë një nga qytetet më të mëdha të botës së lashtë.Me Bibliotekën e saj të madhe dhe Farin e Aleksandrisë, ajo u shndërrua në qendër të dijes dhe tregtisë në Mesdhe.Në Afrikën e Veriut, Kartagjena, e themeluar nga fenikasit, ishte perandori detare dhe qendër tregtare e pasur, deri kur u shkatërrua nga Roma pas Luftërave Punike në 149 p.e.s.Në kulmin e saj, Roma ishte zemra e botës së lashtë.Nga Republika te Perandoria, ajo ndërtoi amfiteatrot, forumet dhe rrugët që mbetën modele për qytetërimin perëndimor. Megjithë rënien në vitin 476 të e.s., ndikimi i saj mbetet universal.Trashëgiminë romake e trashëgoi Konstantinopoja, “Roma e Re”, themeluar nga Kostandini i Madh në vitin 324.Me muret e Theodosit dhe Hagia Sofinë, ajo mbeti për më shumë se një mijëvjeçar qendra e botës bizantine dhe më vonë e Perandorisë Osmane.Këto qytete nuk ishin vetëm qendra politike apo ushtarake, por laboratorë të qytetërimit. Aty lindën idetë e demokracisë, arkitekturës monumentale, shkencës dhe tregtisë që përcaktuan rrjedhën e historisë njerëzore.Qytetet e botës antike mbeten dëshmi të përjetshme të aspiratës njerëzore për madhështi dhe njohuri.Qytetet më të mëdha të botës antike:MemfisTebaNinevehBabiloniAthinëPersepolisAleksandriKartagjenëRomëKonstantinopojë/ The Collector, Shqip.alKy është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.

  • A ka pasur lobe shqiptare në Perandorinë Osmane?

    A ka pasur lobe shqiptare në Perandorinë Osmane?

    A ka pasur lobe shqiptare në Perandorinë Osmane?

    * Qyprillinjtë, një prej lobeve më të fuqishme

    Nga Prof. Hasan Bello
    “….sipas studimeve që janë realizuar dekadat e fundit, një nga lobet më të fuqishme shqiptare të Perandorisë Osmane gjatë shek.XVII-të ishte familja e Qyprylinjve, me origjinë nga Roshniku i Beratit. Pinjollët e kësaj dinastije drejtuan për disa dekada perandorinë si kryeministra, ministra dhe ushtarakë të lartë të shtetit osman.

    Lind pyetja a ishin të ndërgjegjshëm përfaqësuesit e kësaj familjeje për vendin e tyre të origjinës? Sigurisht që po. Mehmed Pashë Qypryliu ndërtoi një shkollë dhe një xhami në fshatin Roshnik, të cilin në testamentin e shkruar (vakfijen) e përshkroi si vendin e tij të origjinës. Përveç kësaj ata afruan dhe promovuan në poste drejtuese, për shkak të origjinës së përbashkët shumë shqiptarë.”
    ****
    Për periudhën klasike të shtetit osman (vitet 1300-1600), është e vështirë të nxirren konkluzione të sakta. Kjo për shkak të studimeve të pakta mbi lidhjet që ekzistonin ndërmjet drejtuesve të perandorisë me vendin e tyre të origjinës. Megjithatë, duke marë në konsideratë faktin se pjesën dërrmuese të pozicioneve drejtuese në ushtrinë dhe administratën osmane e zinin subjektet jourbane dhe kryesisht të krishtera që vinin nga radhët e devshirmes, arrijmë në konkluzionin se edhe në këtë fazë të historisë së shtetit osman kishte një lob shqiptar. Këtu bën pjesë edhe heroi ynë kombëtar Gjergj Kastriot Skënderbeu, Ballaban Pasha, Hamza Kastrioti dhe figura të tjera shqiptare, që mbanin detyra të larta në ushtrinë dhe administratën osmane në fund të shek.XV-të dhe gjatë shek.XVI-të.

    Në osmanisht termi për vendin e origjinës ishte “xhins” (“cins”). Ai përdorej shpesh për të treguar preardhjen e një individi apo drejtuesi të caktuar. Një nga përpjekjet e para për të studiuar lobet në Perandorinë Osmane është realizuar nga prof.Metin Ibrahim Kunt në një artikull që ai botoi në 1974 në një revistë të Universitetit të Kembrixhit mbi solidaritetin etniko-krahinor (xhinsit) në estabilishmentin osman të shek.XVII-të. Pavarësisht informacionit jo shterues që jep autori në këtë artikull, ai ka meritën se ishte i pari që shtroi disa teza dhe çeli shtigjet për këto studime.
    Sipas artikullit të mësipërm dhe studimeve që janë realizuar dekadat e fundit, një nga lobet më të fuqishme shqiptare të Perandorisë Osmane gjatë shek.XVII-të ishte familja e Qyprylinjve, me origjinë nga Roshniku i Beratit. Pinjollët e kësaj dinastije drejtuan për disa dekada perandorinë si kryeministra, ministra dhe ushtarakë të lartë të shtetit osman.

    Lind pyetja a ishin të ndërgjegjshëm përfaqësuesit e kësaj familjeje për vendin e tyre të origjinës? Sigurisht që po. Mehmed Pashë Qypryliu ndërtoi një shkollë dhe një xhami në fshatin Roshnik, të cilin në testamentin e shkruar (vakfijen) e përshkroi si vendin e tij të origjinës. Përveç kësaj ata afruan dhe promovuan në poste drejtuese, për shkak të origjinës së përbashkët shumë shqiptarë.

    Sipas prof.Kunt, në shek.XVII-të ndarja e lobeve, duke u mbështetur në origjinën e përbashkët dhe preardhjen e drejtuesve të perandorisë me shumë gjasë ishte mes shqiptarëve dhe boshnjakëve (perëndimorëve) dhe atyre të krahinës së Kaukazit, abkazët, çerkezët, gjeorgjianët që përfaqësonin krahun “lindor”.
    Në shek.XVIII-të i cili nga shumë studiues konsiderohet si shekulli i shqiptarëve në Perandorinë Osmane, lobi shqiptar përveç nënpunësve të nivelit të lartë merr përparësi dhe konsolidon pozitat e tij nëpërmjet feudalëve lokalë, ose siç quhen ndryshe “ajanët”. Mehmet Ali Pasha në Egjipt, Ali Pashë Tepelena në Janinë dhe Kara Mahmud Pashë Bushtalliu në Shkodër sëbashku me disa familje të tjera më të vogla në Kosovë konsiderohen si faktori më imponues për shtetin osman. Këtu nuk përjashtohen edhe “asosacione” më të vogla, që jetonin dhe punonin në qendrën e perandorisë, siç ishin zagoriotët që merreshin me tregti dhe zanate të ndryshme, të cilët, për interesat e tyre lobuan nëpërmjet financimit, që sulltani të dekretonte zyrtarisht Ali Pashë Tepelenën.
    Me dobësimin e perandorisë në shek.XIX-të dhe interferimin gjithnjë e më të madh të shteteve europiane dhe Rusisë në shtetin osman nëpërmjet kapitulacioneve dhe marrëveshjeve imponuese, lobi shqiptar humbi terren. Përparësi tani morën pakicat dhe elementët (myslimanë dhe të krishterë) preferencial të fuqive të interesuara. Pavarësisht se në fund të shek.XIX-të ata konsideroheshin si element besnik dhe ishin një nga dy grupimet kryesore në gardën e sulltanit, shkëlqimi dhe fuqia e lobit shqiptar në kuadër të shtetit osman kishte kaluar në plan të pestë.

  • Ku kanë lindur Vezirët e Mëdhenj të Perandorisë Otomane

    Ku kanë lindur Vezirët e Mëdhenj të Perandorisë Otomane

    Ku kanë lindur Vezirët e Mëdhenj (praktikisht kryeministrat) e Perandorisë Otomane? Bazuar në hartën më lart, numërojmë:  9 te sigurte nga Shqiperia plus 15 qe mund te jene nga te gjitha trojet etnike edhe ato jashte Shqiperise.

    Pervec ketyre jane edhe 3 nga Kosova, 5 nga Maqedonia. Nuk e di nese te gjithe shqiptare.Per nga raporti me popullsine, eshte e qarte se shqiptaret, qe ishin nje pakice e vogel ne Perandori Otomane, kane prodhuar nje numer shume te madh udheheqesish shtetërorë të saj.Nuk do te perjashtoja ndonje shqiptar edhe nga Veziret e Medhenj te dale nga Greqia. E madje edhe nga Turqia vete.

    Per ta kuptuar harten, ajo tregon me ngjyre te kuqerremte Veziret e Medhenj qe u dihet vendlindja, me te kuqe, ata qe u merret me mend nga etnia, si dhe me te kuqe te zbehte ata per te cilet ka teori te ndryshme te debatueshme. (ruben.avxhiu

  • Lufta e Krimesë (1853-1856) dhe shqiptarët që ndryshuan taktikat e luftës

    Lufta e Krimesë (1853-1856) dhe shqiptarët që ndryshuan taktikat e luftës

    Nga Agron Shala

    Me Katarinën e Madhe, perandoreshën e Rusisë (1729–1796), rriten ambiciet e Rusisë për ekspansion në territore të reja. Synim kryesor rus ishte pushtimi i Stambollit. Me këtë pushtim ata do të kishin nën kontroll jo vetëm një prej qyteteve më strategjike në botë, por po ashtu popujt ortodoksë të Evropës dhe të Lindjes së Afërt.

    Deri më 1774, kur pushtohet nga Rusia, Krimea ishte territor i banuar me shumicë myslimane dhe nën sundimin osman. Me këtë dorëzim nënshkruhet Traktati i Kuçuk-Kainarxhës që është fillim i fundit i Perandorisë Osmane. Ky traktak interpretohej si donte Rusia, që synim i kishte ngushticat e Dardaneleve dhe të Bosforit. E, një nga ato interpretime ishte kërkesa e tyre e re për kontroll mbi popujt ortodoksë, diçka që cenonte direkt Sulltanin. Nuk duhet harruar se ishte Perandoria Osmane ajo që e ka shpëtuar Kishën (ortodokse) Lindore. Sepse, sundimtari i fundit i Bizantit, Kostandini XI Paleologu (1405–1453), ishte gati ta vinte ortodoksizmin nën juridiksionin e Vatikanit. Por, Mehmet Pushtuesi i përmbysë ato plane kur e shkatërron Bizantin e kur ia jep patriarkut të Kostandinopojës, Gennadius Scholariusit (c. 1400 – c. 1473) autoritetin shpirtëror e sekular kundrejt të gjithë ortodoksëve të Perandorisë së tij.

    Pra, Rusia donte luftë, ndaj i pushton principatat danubiane (Vllahia dhe Moldavia) duke shkatërruar edhe flotën osmane në Detin e Zi. Kjo i tërboi britanikët që e nisën një luftë që synim kryesor kishte mbrojtjen e Perandorisë Osmane. Mbrojtjes së osmanëve iu bashkua edhe Franca dhe Mbretëria e Piedmont-Sardenjës. Kështu, më 1854 nis sulmi në Krime, me qëllimin për t’i bashkuar trupat osmane kundër rusëve në Danub (rusët largohen nga Danubi pas kërcënimit austriak). Sulmi ndodhë në Sevastopol që pushtohet i rrafshuar për toke pas një viti të luftimeve të ashpra. Rusia e humb luftën dhe më 1856 detyrohet që Perandorisë Osmane t’ia kthejë të gjitha privilegjet e humbura nga traktati i Kuçuk-Kainarxhës, si dhe të hiqte dorë nga pretendimet për gjoja mbrojtje të ortodoksëve. Rusisë i ndalohet edhe lundrimi në Danub e madje zhvillimi i flotës. Por, Perandoria Osmane veç e kishte marrë tatëpjetën, e jo edhe Rusia që 20 vjet më pas shkel marrëveshjet e vitit 1856. Dihet, çdo fitore e rusëve ishte në dëm të shqiptarëve e në dobi të fqinjëve ortodoksë. Asnjë perandori nuk dëshiron të humbas territore, as osmanët, por ishin të pafuqishëm ndaj rusëve e Perëndimi ishte i gatshëm të luftonte vetëm për mbrojtje të Stambollit. Disa historianë të huaj thonë se rënia e Perandorisë Osmane nisi qëkur shqiptarët e fortë nuk ishin më aty në hierarkinë e lartë.

    Sidoqoftë, në fitoren e Luftës së Krimesë nga Perëndimi dhe Perandoria Osmane, rol të madh kanë luajtur edhe shqiptarët, më saktësisht katolikët mirditorë me Bib Dodën në krye. Taktikat e tyre të mbrojtjes kanë kontribuuar që të ndryshojnë edhe taktikat ushtarake franceze e angleze që edhe në Krime bënin luftë ballë për ballë, në këmbë, si fisnikët e Mesjetës. Dom Ndoc Nikaj, në librin “Kujtime të nji jetës së kalueme”, kështu i përshkruan luftëtarët e Mirditës:

    “Në luftën që u ba në Sevastopull, Bib Doda si kapidan i Mirditës ishte gjetë aty me trimni … Këtë pjesë historie, më ra ma vonë kur kjeshë i rritun, me e ndigjue me veshë të mij nga tata jem, qi aso kohe, kje gjetë dhe ai në Sevastopull në shërbim të ushtrisë francezë. Mirdita që ishte kenë mbrapa me ushtritë turke, n’atë ditë e pshtoj ushtrinë turko-frënge me një taktikë lufte të përdonun nga kapidani i tyne Bib Doda, i cili tu vërejt se rust vijshin tue afrue, rreshtoi 4000 mirditasit e vet përballë rusëve e me shpejtësi të rrufeshme urdhëroi: ’Në shpinë meca’. U larguen njani pas tjetrit dhe të gjithë njiherë ranë në shpinë përdhe. Bataret e pushkëve të rusve kalonin përpjetë e nuk mund t’i merrnin ato të shtrimë përtokë, ndërsa ato mbushën pushkët shtrimas në njënën bri dhe porsa ato çojshin kryet pushkatojshin ushtarët rusë që ishin në kambë. Kjo dredhi bëri që të binin në tokë rreth 4000 rusë. Pasi i eleminuan morën varkat dhe dolën në anën tjetër të Danubit, duke u pritur me brohori prej gjithë ushtrisë sikur mirditasit të ishin Sulltani i Stambollës dhe Napoleoni i Tretë i Francës.”

    Bib Dodës osmanët më herët veç ia kishin dhënë titullin “Pasha” e më pas gradën e gjeneralit me të drejtën për të komanduar ushtri prej 10 mijë ushtarësh. Pas Luftës së Krimesë ishte hero për Perëndimin. Ai u dekorua si nga Papa ashtu edhe nga Napoleoni i III-të.

    Edhe diçka për fund, në Luftën e Krimesë nis edhe raportimi i gazetarëve nga lufta dhe fotografia e luftës. Për këtë luftë ka dëshmi të mëdha nga fotografi Roger Fenton. /Telegrafi/

    __________

    Pamje nga Lufta e Krimesë

  • Në vitin 330, Kostandini I, perandor i origjinës dhe gjakut dardan, përkushtoi Byzantium-in (Kostandinopojën; Stambollin e sotëm) si kryeqytetin e ri të Perandorisë Romake Lindore

    Jahja Drancolli

    Si sot, në vitin 330, Kostandini I (c. 306-337), perandor i origjinës dhe gjakut dardan, përkushtoi Byzantium-in (Kostandinopojën; Stambollin e sotëm) si kryeqytetin e ri të Perandorisë Romake Lindore, një akt që ndihmoi në shndërrimin e tij në një qytet kryesor të botës. Perandoria Bizantine, e quajtur shpesh Perandoria Romake Lindore ose thjesht Bizanti, ekzistonte nga viti 330 deri në 1453. Perandoria në fjalë ndryshonte në përmasa gjatë shekujve, në një kohë ose një tjetër, zotëron territore në Itali, Greqi, Ballkan, Levant, Azinë e Vogël dhe Afrikën e Veriut!Atëbotë, Roma, seli e Perandorisë Romake kishte nisur të degradohet në aspektin arkitekturor, shoqëroro-ekonomik, politik, kulturor, sidomos në atë gjeostrategjik; në anë tjetër, ndërtimi i kryeqytetit të ri, te qyteti Bizanti, pjesë e arealit të Trojës së moçme zotëronte përparësi të mëdha, të cilat atëbotë i mungonin Romës së vjetër; ishte i rrethuar pothuajse nga të gjitha anët nga uji, dhe nepërmjet të portit Briri Art siguronte lidhje të shkëlqyeshme mes dy qytetërimeve, Perëndimor dhe Lindor.Tërheqë vëmendjen se, qyteti ri, shumë kohë më parë ishte kryeqytet i dardanëve, dhe se këtejmi më këtë ndërmarrje ndërtimore kolosale, Kostandini Madh sikurse i realizonte të gjitha aspiratat e paraardhësve të tij të largët: vendlindjen e tij e ngriti në masën më të madhe të mundshme, duke reziduar në Romën e Re – Kostandinopojën (Stambolli sotëm), e cila ishte ndërtuar në dalje të Dardaneleve, në zonën, ku ajo dikur sundohej nga paraardhësi tij i largët Dardani.Kostandinopoja, e ndërtuar në kufirin e dy kontinenteve, ajo kishte një pozitë të jashtëzakonshme strategjike, dhe gjatë gjithë shekujve të ekzistimit të saj (deri në ditët e sotme), është shquar për njërën ndër qendrat më të mëdha në botë. Nga shek. VI, numri i banorëve të qytetit është rritur në më shumë se gjysmë milioni. Perandori bizantin, Justiniani I (527-565), perandor bizantin, gjithashtu i origjinës dardane, pas zjarrit të madh që kishte kapluar kryeqytetin më 532, ngriti shumë objekte, ndër të cilat dhe objektin e madh të kultit, Shën Sofia. Përveç këtij monumenti të famshëm, është ndërtuar dhe gjykata perandorake, hipodromi si dhe shumë objekte të tjera më të spikatura të qytetit mesjetar.Duke u ngjitur në shekuj të mesjetës, Kostandinopoja (Stambolli sotëm), u bëri ball sulmeve të shumta sllave, avare, persiane, arabe, bullgare, peçenege selxhuke, osmane, venedikase e ndonjë populli tjetër.Pas një dobësim të gjatë të Perandorisë Bizantine, Kostandinopoja do të bie (më 29/V/1453) nën osmanët, të cilët do ta shpallin për kryeqytet të Perandorisë Osmane deri në vitin 1923, kur selia e Turqisë Moderne do të bartët në Ankara; emri Konstantinopol (në gjuhën osmane, Konstantiniye) është përdorur në përdorim zyrtar deri në vitin 1930!

  • Çfarë çoi në rrëzimin e Perandorisë Romake?

    Çfarë çoi në rrëzimin e Perandorisë Romake?

    Dy mijë vjet më parë, Perandoria Romake ndodhej në kulmin e pushtetit. Si mundi të rrëzohej një perandori kaq e madhe? Një ekspozitë në Trir të Gjermanisë e kërkon përgjigjen në trazirat e antikitetit të vonshëm.

     “Romam salvete”: Mirëseerdhët në Perandorinë Romake. Kjo mbretëri antike shtrihej nga Britania deri në Detin e Zi dhe nga Spanja deri në Egjipt. Aftësitë ushtarake dhe arritjet teknike dhe kulturore të saj kanë qenë të pashembullta. Banorët e saj përfituan nga kanalizimi dhe uji i freskët që transportohej nëpër akuadukte dhe jetuan në shtëpi me ngrohje nga dyshemeja. Edhe në rajonet më të largëta të provincave kishte rrugë të përshtatshme dhe lulëzonte tregtia.

    Publiku freskohej në banjat termale dhe shijonte ushqimin e shijshëm, ndërkohë që kënaqej në arenat e teatrit dhe të cirkut. Edhe sot, ka shumë dëshmi në botë për trashëgimitë e shumta të perandorisë dikur në lulëzim. Triri, krijuar në shekullin e 17 p.e.s. dhe qyteti më i hershëm i Gjermanisë, është një nga këta shembuj. I njohur në shekullin e katërt si “Augusta Trevorum”, ai ka qenë për shumë dekada seli e Perandorisë Romake. The Porta Nigra (latinisht për porta e zezë), e cila mund të shihet edhe sot, është shpallur në vitin 1986 trashëgimi kulturore e UNESCO-s, Cultural Heritage dhe është dëshmi për trashëgiminë e Perandorisë Romake në veri të Alpeve.

    Ekspozita “Rënia e Perandorisë Romake”

    Për të rejat më të fundit behuni pjesë e grupit tonë VIRAL në facebook : PAMFLETI

    Prandaj Triri është zgjedhja e duhur për ekspozitën “Rënia e Perandorisë Romake” – “The Fall of the Roman Empire.”  Tre muzeume të këtij qyteti trajtojnë çështje interesante se si ra në harresë kjo mbretëri e stërmadhe.

    Duke lënë pas një boshllëk politik

    Muzeumi “Rheinisches Landesmuseum” ka ekspozuar në stendat e tij shumë objekte arkeologjike, përfshirë objekte të marra hua nga Louvre në Paris, dhe Uffizi në Firence dhe muzeumi kombëtar antik i Algjerisë, Musee Public National des Antiques. Ekspozita tregon se si Kisha zuri boshllëkun politik që lanë pas romakët, dhe muzeumi “Stadtmuseum Simeonstift” i Tririt tregon për trashëgiminë e Perandorisë Romake në historinë e kulturës dhe të artit.

    Një gjë është e qartë: Perandoria nuk u shkatërrua nga ndonjë rrufè. “Sikur të kishte qenë kaq e lehtë, nuk do të kishim organizuar këtë ekspozitë të madhe, dhe kërkimet nuk do ishin shtrirë në shekuj me radhë,” thotë historiania e artit dhe manaxherja e projektit, Anne Kurtze nga muzeumi Landesmuseum në Trier, duke shtuar se rënia ka qenë “një seri ngjarjesh”.

    Ekspozita Rënia e Perandorisë Romake, “Der Untergang des römischen Reiches”, Trir

    A ra Roma për shkak të madhësisë?

    “Duket se dimensionet e mëdha të Perandorisë Romake kanë qenë gjithnjë sfidë e jashtëzakonshme”, thotë Kurtze. Gjeneralët romakë pushtuan gjithnjë e më shumë vende, të cilat u kthyen në provinca të Perandorisë. Në rend të ditës kanë qenë shpenzimet e mëdha ushtarake, në mënyrë që të siguroheshin kufijtë e jashtëm të perandorisë që shtrihej nga Oqeani Atlantik deri në Eufrat, me një gjatësi prej 15 mijë kilometrash (9,321 miles). Për të mbrojtur perandorinë nga fiset gjermane ishte ngritur në veri Muri i Hadrianit dhe në Europën Qendrore ishin ngritur Limes, limitet (muret e kufirit). Ndërtimet dhe mirëmbajtja e tyre kërkonin shuma të mëdha, po ashtu siç kërkonin shuma të mëdha pagesat për legjionet romake.

    Gjermanët e egër, qofshin ata gotë luftarakë apo dhe vandalë të pacivilizuar, pra barbarët janë futur shpesh në pasqyrimin e asaj kohe sikur depërtojnë në perandori dhe shkaktojnë erozione të saj nëpërmjet zhvendosjes së popullsisë. Por kuratorët e muzeumit nuk janë të kënaqur me këtë ide. Fakt është se atje ka pasur refugjatë që largoheshin nga hunët pushtues, por në fakt romakët nuk ishin më në gjendje t’i mbronin vetë kufijtë, për shkak të rënies së numrit të popullsisë: mirëqënia e njerëzve në perandori bëri që të binte niveli i lindjeve dhe të rritej nevoja për të mbushur vendet në ushtri.

    Kështu u rekrutuan ushtarë të huaj nga radhët e “barbarëve” në mënyrë që të forcohej ushtria romake. Por të ardhurit nuk u kthyen vërtet në “romakë”. Ata mbetën në zemrat e tyre gjermanë dhe nuk ndoqën gjithnjë urdhërat e legjionarëve romakë. Ata madje nxitën luftëra civile, që u bënë kryesisht për shkak të pagimit ose të statusit që kishin në Perandorinë Romake. Konfliktet e brendshme e dobësuan edhe më shumë perandorinë.

    Po taksat e larta dhe dekadenca e klasës së lartë?

    Duke filluar me shekullin e dytë, Perandoria nuk u zgjerua më. Kjo do të thotë se as thesaret e shtetit nuk mbusheshin më me plaçkë lufte dhe skllevër të rinj nuk vinin të përdoreshin si krah pune. Nga viti 429 deri në vitin 439 p.e.s. vandalët morën provincën më të rëndësishme të Perandorisë Romake: Afrikën e Veriut, nga e cila romakët merrnin drithërat e bukës. Të ardhurat nga kjo provincë e pasur ranë dhe pushtetmbajtësit duhet t’i siguronin shpenzimet diku gjetkë.

    Si pasojë Roma vazhdoi të rriste taksat, gjë që bëri që shumë qytetarë të përfundonin në pragun e urisë. Në të njëjtën kohë, klasa e lartë dekadente jetonte në bollëk dhe kishte pak ose aspak interes për politikën. Një shembull i njohur për ekscentricitetin e klasës në pushtet është Perandori Caligula. Sipas historianëve Sueton dhe Cassius Dio, Caligula e emëroi “konsull” kalin e tij dhe e prezantonte atë bashkë me pallatin dhe skllevërit. Ekspozita e Tririt tregon po ashtu pikturën e famshme, “Të preferuarit e Perandorit Honorius,” të John William Waterhouse (1849-1917). “Ajo tregon se mbreti nuk kishte interes në detyrën e tij si burrë shteti. Por a tregon një pikturë e tillë realitetin apo është vetëm klishè e krijuar për perandorinë nga bota e mëpastajme?” pyet Kurtze.  

    Porta Nigra, Trir

    Krishtërimi dhe ndarja e perandorisë 

    Për shumë shekuj romakët besonin në zotër të ndryshëm dhe vlera të caktuara. Nën Perandorin Theodosius, krishtërimi u deklarua si feja e vetme e shtetit në 380 p.e.s. duke dobësuar idetë romake.

    “Institucioni i ri i kishës morri përsipër të kryente shumë detyra që më parë kryheshin nga administrata e Perandorisë Romake,” shpjegon Anne Kurtze. “Sidoqoftë, kjo nuk ka qenë arsyeja e kolapsit, por një proces ndryshimesh në Perandorinë Romake, e cila ndodhej në shembje e sipër.”

    Në vitin 395 p.e.s., pas vdekjes së Perandorit Theodosius i Madh, perandoria u nda mes djemve të tij: në Romën perëndimore dhe Romën lindore. Në lindje, Kostandinopoja u kthye në seli të perandorit, në perëndim selia u vendos herë në Milano, pastaj në Ravenë dhe nganjëherë në Romë. Ajo ende konsiderohej Mbretëri, por drejtohej nga dy perandorë. Por Roma e Lindjes ra vetëm në vitin 1453 kur Sulltan Mehmedi II morri Konstandinopojën, ndërsa pjesa perëndimore iu morr në vitin 476 perandorit Romulus Augustulus nga kryesuesi i fiseve gjermane, Odoaker.  

    Afrodite në ekspozitën “Rënia e Perandorisë Romake”, Trier

    Çfarë ka mbetur

    Sipas Kurtzes, fillimisht disa nga krizat ishin pak të dukshme në Perandorinë e shekullit të katërt. Edhe në antikitetin e vonshëm, marrëdhëniet tregtare bënë që Triri të lulëzonte.

    Por në vend të Perandorisë Romake, u krijuan mbretëri të vogla, të qeverisura nga frankët, burgundët ose gotët. Perandoria Romake as pati ndonjë administratë efektive, as krijoi ndonjë mekanizëm për mirëmbajtjen e infrastrukturës. Ngadalë filluan të dukeshin ndryshimet, sidomos në qytete. Akuaduktet u rrënuan sepse askush nuk dinte si t’i mirëmbante. Fiset gjermane mbollën perime në vendin e kopshteve dekorative, monumentet e mermerta u shkatërruan, sepse materiali duhej për ndërtimin e shtëpive. Kultura romake filloi të zhdukej hap pas hapi.

    Ekspozita “The Fall of the Roman Empire” do të qëndrojë e hapur në Trir deri në 27 nëntor. Aktiviteti kërkon të krijojë lidhje me të tanishmen, sepse ndryshimet klimatike të shoqëruara me shkatërrimin e korrjeve dhe urinë ndikuan në fatin e Romës dhe nxitën zhvendosjet e popullsisë në antikitetin e vonshëm, thotë Anne Kurtze. Dhe njësoj siç ra COVID në kohën tonë, ka pasur shumë sëmundje të ngjashme që u ranë romakëve./DW

  • Arkitekti shqiptar që mrekulloi Stambollin

    Arkitekti shqiptar që mrekulloi Stambollin

    Një pjesë e mirë e shqiptarëve të kohëve moderne i njohin mrekullitë e arkitekturës otomane. Krenaria dhe luksi i Perandorisë shpërfaqet sidomos në kryeqytet, në Stamboll, përmes disa kryeveprave botërore, objektesh kulti të jashtëzakonshme, por edhe ndërtimesh të tjera të shkëlqyera, më shpesh të lidhura me Sulltanët e njerëzit e tyre të afërt, si për shembull kompleksi i banimit Top Kapi.

    Por pakkush ka informacion se pjesa më e rëndësishme e këtyre ambienteve mahnitëse, që i kanë rezistuar kohës dhe që përbëjnë atraksione turistike për njerëz nga e gjithë bota, kanë autorësinë e një plejade të shkëlqyer arkitektësh me origjinë shqiptare.

    Sigurisht që guidat ua thonë turistëve disa nga emrat e autorëve të mrekullive që janë duke vizituar, por askush nuk cilëson origjinën e tyre shqiptare, pasi gjithçka në ato kohëra i përkiste Perandorisë, edhe vetë qeniet njerëzore.

    Për më keq, koha ka treguar se pikërisht për shkak të origjinës, arkitektët me gjak shqiptar janë lënë në hije. Madje mund të thuhet se veprat e tyre janë duke rrezikuar seriozisht të humbin edhe autorësinë.

    Qëllimi i këtij dokumentari është pikërisht të tentojë një profil të Arkitekt Kasemit, një personalitet i jashtëzakonshëm i arkitekturës otomane, që rezulton jo vetëm i mënjanuar dhe i patrajtuar nga historiografia moderne turke, por për më keq, edhe djallëzisht i larguar nga autorësia e veprave të tij.

    I lindur në vitin 1570 në Grëmsh të Tomorricës, në Skrapar, i njohur si Arkitekt Kasemi, në turqisht Mimar Kasim Aga, falë edhe mbështetjes nga arkitektë të tjerë me origjinë shqiptare, dëshmohet që ai të ketë pasur një karrierë profesionale mbresëlënëse.

    Arkitekt Kasemi mbërrin në postin e Kryearkitektit të Perandorisë Otomane në vitin 1622, në moshën 52-vjeçare. Për kapjen e postit të rëndësishëm nuk do të kontribuonte vetëm mjeshtëria e tij në ndërtimin e veprave të ndryshme. Në emërim do të ndikonin shumë lidhjet e tij me Kryeministrat dhe pashallarë të ndryshëm me origjinë shqiptare dhe sidomos lidhjet me familjen e Sulltanit.

    Arkitekt Kasëmi është autori i realizimit, në Stamboll dhe në zona të tjerë urbane të Perandorisë, i një numri të madh veprash, qofshin objekte kulti, banesa të ndryshme, apo objekte për përdorim social.

    Një nga objektet e famshme, por që shumë pak njerëz ja njohin autorësinë, është ura e Gallatës në Bosfor. Sipas studiuesve të ndryshëm ndërtimi i urës daton në kohën kur Kasëmi ishte Kryearkitekti i Perandorisë. Ata janë të bindur për autorësinë, pasi kanë vëzhguar se projekti është në stilin e tij dhe, gjithashtu, dora e tij, duket në rifiniturat e ndryshme.

    Por nuk ishte vetëm ura famshme e Gallatës. Të gjithë studiuesit e pohojnë se ai është autori i projektimit dhe ndërtimit të qoshkut apo banesës Bagdad, që i bashkëngjitet kompleksit Top Kapi, imazhet e të cilit ruhen edhe në disa grafika të vjetra të kohës.

    Po kështu, studiuesit janë të bindur se Arkitekt Kasëmi është edhe autori i qoshkut Erevan, pasi ndërtimi është i të njëjtit stil dhe i së njëjtës periudhë kohore kur Arkitekt Kasëmi drejtonte zyrën perandorake të arkitekturës.

    Edhe pazari i famshëm i erëzave, që shkëlqen si xhevahir në mes të Stambollit ka autorësinë e arkitektit me origjinë shqiptare. Po kështu autorësinë e tij ruan edhe pallati i mrekullueshëm i xunkthpunuesve, që vendoset në këmbë të kompleksit Top Kapi, ndanë detit.

    Studiuesit mendojnë se kryevepra e Arkitekt Kasemi është xhamia me fajans, ndërtuar prej tij për ndër të Valide Sulltanes, apo nënës së Sulltanit.

    Po kështu, falë lidhjeve me nënën e Sulltan Ibrahimit, Sulltaneshë Kosemin – një nga gratë më të forta dhe më të njohura të Perandorisë – duket Arkitekt Kasëmi ka pasur mundësinë të frekuentojë njerëz në majën e piramidës së pushtetit të Perandorisë.

    Njëkohësisht dëshmohet që ai të ketë qenë edhe mik dhe ka të ngjarë edhe konsulent i Kryeministrit me origjinë shqiptare, Kemankesh Kara Mustafa.

    Por këto lidhje, që e afronin te pushteti politik, do të kishin edhe pasoja negative.

    Në vitin 1644, menjëherë pas rrëzimit dhe ekzekutimit të Kryeministrit Kemankesh Kara Mustafa, Arkitekt Kasëmi arrestohet dhe vetëm fati i shpëton jetën.

    Sipas historiografisë osmane, me ndihmën e shqiptarëve të shumtë të Perandorisë, pas një viti, Arkitekt Kasemi u fal dhe u lejua të jetonte në Stamboll. Ndërsa në postin e Kryearkitektit e rikthen një rastësi fatlume. Kryearkitekti që kishte zëvendësuar Arkitekt Kasëmin, kishte abuzuar me fondet. Kishte ndërtuar një hambar ushqimesh duke harxhuar trefishin e të hollave që dikur Arkitekti Kasëmi kishte harxhuar për të njëjtin volum punimesh.

    Sulltan Ibrahimit nuk i shpëton ky detaj, duke vendosur të rikthejë në oborr arkitektin me origjinë shqiptare.

    Sërish sipas historiografisë, Arkitekt Kasëmi arriti të ndikonte te Sulltanesha Turhan, gruaja e re e Sulltan Ibrahimit, për emërimin, në postin e Kryeministrit të Perandorisë, të një tjetër shqiptari, të quajtur Mehmed Pashë Qypriliu.

    Argumenti i përdorur ishte se kandidatura e tij mund të korrigjonte shumë nga problemet e Perandorisë.

    Si shumë shqiptarë të tjerë të famshëm apo të fuqishëm të Perandorisë Osmane, Arkitekt Kasëmi, e kishte kokën pas. Ai kishte një lidhje të fortë me vendlindjen, Grëmshin e Tomorricës, që në atë kohë përbënte një vendbanim me 600 shtëpi dhe më tej për Beratin, si qendër administrative dhe njëkohësisht si metropol i zonës.

    Aq shumë i dashuruar ka qenë Arkitekt Kasëmi me vendlindjen, saqë dëshmohet të ketë ndërtuar një numër të pazakontë veprash publike. Më së shumti ai është kujdesur për Beratin, ku veç të tjerave ka ndërtuar ujësjellësin dhe një numër objektesh të tjera sociale. Por të tilla objekte janë ndërtuar prej tij edhe në rrethinat, sidomos përgjatë rrugëkalimeve kryesore që lidhnin këtë trevë me Perandorinë.

    Nga ana tjetër, duke e pasur mundësinë financiare, Arkitekt Kasëmi ka blerë edhe një numër të madh pronash e çifligjesh, të cilat, pas vdekjes, u ka lënë trashëgim njerëzve të gjakut të tij.

    Sigurisht që të flasësh për Arkitekt Kasëmin, që gjithçka të jetë më e qenësishme, të paktën vendlindja e tij duhet prekur nga afër.

    Por që të shkosh në Grëmsh të Tomorricës, një fshat gati i braktisur, që pozicionohet pas malit të Tomorrit, nuk është krejt e thjeshtë.

    Në fakt, për të njëjtin qëllim, të njëjtën rrugë të vështirë, e ka bërë, qysh në vitin 1981 arkeologu dhe njëkohësisht historiani Gjergj Frashëri. Ishte një udhëtim i ndërmarrë menjëherë sapo kishte mundur të përkthente nga osmanishtja një kopje të testamentit të Arkitekt Kasëmit, që gjendej në arkivin e shtetit. Fatmirësisht ai arrin të shkrepë disa fotografi ku shquhen muret e Xhamisë dhe skicon skemën e vendosjes së ndërtesave.

    Më qëllim për të përfunduar studimin e nisur qysh në kohën e sistemit komunist, Gjergj Frashëri gjen kohën, edhe para pak vitesh, të bëjë një vizitë në Grëmsh. Por ajo që konstaton e demoralizon. Mbetjet e kompleksit të ndërtuar nga Arkitekt Kasëmi në Grëmsh ishin shkatërruar përfundimisht nga kërkuesit e thesareve…

    Pikërisht një profil të tentuar të Arkitektit Kasëmit, si dhe madhështinë e veprave të tij të ndërtuara në Stamboll por edhe në vendlindje, do të sjellë të plotë, të dielën, në orën 19:45, në tv ABC, emisioni Abc/Story i gazetarit Ferdinand Dervishi.

  • Flamuri që Maksimiliani I, Perandori i Perandorisë së Shenjtë Romake i dhuroi kapitenit dhe kontit shqiptar, Mërkur Buas (1510)

    Flamuri që Maksimiliani I, Perandori i Perandorisë së Shenjtë Romake i dhuroi kapitenit dhe kontit shqiptar, Mërkur Buas (1510)

    Mërkur Bua (1478-1542) ishte kapiteni më i njohur shqiptar i stratiotëve, një elitë ushtarësh mercenarë arbër që luftonin për monarkë dhe kurora të ndryshme Evropiane.

    Në vitin 1510, Perandori Maksimiliani I, në shenjë nderimi për Mërkur Buan, kapitenin e tij të stratiotëve, i dhuroi atij flamurin e famshëm të Gjergj Kastrioti Skënderbeut, shqiponjën e zezë dykrenare në fushë të kuqe që gjithashtu përfshinte dhe simbole të Perandorisë së Shenjtë Romake dhe asaj Bizantine.

    📸 Origjinali është marrë nga një dorëshkrim i një bashkëkohësi të Mërkur Buas, flamuri u studiua dhe u kopjua në bibliotekën e Mbretit të Italisë midis viteve 1856-1861 dhe u botua në vitin 1867.