Sot pensioni mesatar në Shqipëri është 196.000 lekë të vjetra (19600 ALL), sipas të dhënave që na siguron Instituti i Sigurimeve Shoqërore. 200 euro konsiderohet që të jetë minimalja për të jetuar, por teksa flasim për një mesatare, shumë rrjedhimisht mbeten nën të. Ka një plan se si do të rriten ato, edhe pse nuk është totalisht i detajuar dhe i detyrueshëm për t’u zbatuar më shumë se një udhëzim i cili na tregon pikërisht mënyrën se do të realizohet. Plani i Moshimit tregon që pensionet në Shqipëri do të rriten me 50% të pensionit mesatar, pra duke shkuar, po themi, nga 196.000 në 280.000 lekë të vjetra (28000 ALL) brenda vitit 2030.
Përfitimi i pensionit të 13-të do të bëhet në mënyrë automatike, shpresojmë brenda kësaj periudhe sa më shpejt. Indeksimi i diferencuar i pensioneve është një strategji për të bërë të mundur korrigjimin e atyre të cilët dolën para 2015-s dhe ata të cilët kanë dalë pas 2015-s, në mënyrë që kush e ka pensionin e ulët të marrë rritjen më shumë nga indeksimi sesa ata të cilët e kanë pensionin e lartë. Po ashtu, do të rritet numri i përfituesve të pensionit social. Sipas argumenteve të dokumentit, shumë nuk e dinë që mund ta marrin një pension të tillë në momentin që mbushin 70 vjeç.
Marrëveshjet e pensioneve po ashtu janë një strategji që shqiptarët të kenë mundësi të përfitojnë jo vetëm këtu, por edhe jashtë, apo në qoftë se nuk e plotësonin këtu pensionet, t’i njihen vitet shtesë aty dhe këtu të kenë mundësi të marrin një pension. Ndërkohë, nga ana tjetër, premtohen edhe shumë lehtësi, nga ato te tatimi mbi të ardhurat, tek taksat mbi pronat, ulja e çmimit të energjisë për klientët mbi 60 vjeç, karta e pensionistit në 61 bashki, si dhe heqja e taksës së automjeteve dhe reduktimi i gjobave dhe kamatave. Për të diskutuar më shumë për këtë plan pensionesh, ka folur për Top Channel Romina Radonshiqi dhe Regi Sefa, ekspertë për ekonominë.
Çfarë thotë Regi Sefa?
“Dokumentet e politikave në përgjithësi, siç është dhe Plani i Moshimit, janë udhërrëfyes që tregojnë rrugën që do të ndërmarrë qeveria dhe administrata, si dhe hapat. Një ndër problemet që unë vërej te ky dokument është fakti që nuk kemi të qarta fazat e ndërmjetme. Pra, thuhet “dakord deri në 2030”, por nuk janë të qarta hapat se kush do të bëhet deri kur, pra në ’26-ën këto hapa, në ’27-ën këto hapa e kështu në vijim. Kjo mendoj për një arsye shumë të thjeshtë, sepse impakti buxhetor që do të ketë kjo reformë strukturore në pensione do të jetë i konsiderueshëm. Ne duhet ta theksojmë që çdo reformë strukturore është e dhimbshme. Nuk ka reformë “pa dhimbje” dhe gjithë aftësia e menaxhimit dhe mirëadministrimit të një qeverie është që dhimbjet të jenë sa më të lehta dhe sa më të shtrira në kohë, në mënyrë që të mos ndihen shumë në publik. Unë e shoh një hap shumë të mirë, sepse për herë të parë ne e kemi udhërrëfyesin dhe tani mund t’i kërkojmë një llogari konkrete qeverisë:
“E ke nxjerrë udhërrëfyesin, pse nuk po e ndjek, apo a po e ndjek, apo s’po e ndjek?”. Por, pa dyshim që, duke qenë se kjo vendos një dysheme më të caktuar, tani ne duhet të synojmë për më lart. 276.000 lekë të vjetra apo rreth 208.000 lekë të reja që pritet të shkojë pensioni mesatar, duhet të jetë një dysheme. Pra, ky duhet të jetë minimumi dhe nga këtu ne duhet të tentojmë se sa më lart do të shkojmë. Në një farë mënyre, qeveria ka vendosur objektiva të vegjël që janë edhe më të arritshëm, por synimet duhet të jenë shumë herë më të mëdha. Në momentin që hartohet një dokument dhe një plan i këtillë, punohet nëpërmjet grupeve ndërinstitucionale të punës, pra ndërministrore. Të gjitha ministritë ulen bashkë, kryesisht koordinohen nga Kryeministria si institucioni më i lartë ekzekutiv që mbikëqyr të gjithë të tjerët. Po të shikoni planin në atë që ai përmend, përmend gjëra që janë të arritshme me mjetet dhe mundësitë që qeveria tashmë i ka, thjesht afatin kohor nuk e kanë të përcaktuar. Por nga ana tjetër, të gjitha këto masat e tjera që janë hedhur si ide, me një parakusht shumë të madh: “Në qoftë se rritja ekonomike kalon këtë, në qoftë se nafta e Shell-it na del, në qoftë se…”.
Që do të thotë, nëse bie kushti, dhe këto nuk realizohen. Koordinim ka dhe dëshirë të mirë, mbi të gjitha ka. Por përtej kushteve, qeveria në një farë mënyre i ka lënë vetes në dorë mundësinë e surprizave. Pra, vendos ca kushte që ti mund t’i masësh: “Unë do ta bëj 208.000 lekë të reja (20800 ALL) pensionin deri në 2030-ën, do të bëj indeksimin, do të bëj pensionin e 13-të”. Nga ana tjetër, nëse ka një performancë të mirë ekonomike, këtë gjë tjetër e mban si “asin nën mëngë” dhe e nxjerr: “Ja, unë po bëj dhe këtë gjë në shtesë, që nuk e kishin parashikuar në dokument politike, por po ta bëj unë sepse jam në qeveri që kam punuar shumë mirë”. Pra, të gjitha këto janë mjete politike të cilat të lejojnë që të krijosh mundësi për impakt të mirë pozitiv kur ti e ke mundësinë. Po në qoftë se ty nuk të jepet mundësia, nuk shkon rritja ekonomike për shembull përtej parashikimeve, edhe nuk mban në një farë mënyre përgjegjësi sepse tashmë ç’ke bërë e ke thënë në dokument”, u shpreh ai ndër të tjera.
Çfarë thotë Radonshiqi?
“Çështja e indeksimit të diferencuar do të ishte më racionale. Kjo do të ndihmonte edhe ata individë, pra pensionistë, të cilët kanë nivel të ulët pensionesh, por nga ana tjetër, besoj se nuk do ta ngarkonte qeverinë me një barrë të madhe buxhetore. Ne sot jemi përafërsisht te pensioni mesatar, pothuajse 200 euro, edhe pse e kemi arritur. Ndërkohë, te plani i veprimit thuhet që pensioni minimal është 200 euro, kështu që këtë qeveria nuk mund ta arrijë dot në periudhë afatshkurtër, për një vit, sepse është një kosto aq e madhe sa pothuajse i gjithë buxheti do të shkonte te pensionistët. Mendoj që do të ishte shumë mirë nëse do ta niste me indeksimin e diferencuar, më pas pensionin e 13-të. Unë faktikisht dyshoj më shumë se ka për ta nisur me pensionin e 13-të. Pra, në dhjetor, mund të japë një pension të 13-të dhe me aq e mbyll. Por, pensioni i 13-të nuk zgjidh asgjë. Tani, kur themi pensioni i 13-të, si paga e 13-të në të gjithë botën.
Paga e 13-të është aq sa ti merr në muaj dhe i bie që duhet të jetë aq sa një pensionist e ka pensionin. Ndërkohë, nëse do të bëhej kështu, mendoj që do të ishte përsëri një kosto e lartë. Ne e pamë që edhe aty ku u dhanë bonuset, u vendosën nja dy fasha, dhe një element pozitiv ishte fakti që për herë të parë u pa që atyre që kishin nivel të ulët pensioni po u kushtohej më shumë rëndësi. Ndaj them që edhe këtu dyshoj se mund të bëhet prapë me dy fasha. Gjithsesi, unë mendoj që do të ishte shumë herë më mirë të nisej nga indeksimi i diferencuar, sepse një pensionist ka nevojë çdo muaj për shtim, le të themi, të ardhurash nga pensioni dhe jo në një moment të caktuar kohe. Patjetër, nëse do të bëheshin të dyja, do të ishte shumë mirë. Më pas, ndoshta do të fillojë edhe me këto lehtësirat fiskale, si ulja e energjisë, përjashtimi nga taksa e pronës (që unë me sa informacion kam, pensionistët janë të përjashtuar vetëm nëse kam gabim).
Zgjerimi i rimbursimit të ilaçeve nuk është se do të sillte kosto të madhe për vetë qeverinë, por do të ndikonte pozitivisht për pensionistët, sepse ne e dimë shumë mirë që shpenzimet më të mëdha të një pensionisti, përveç konsumit (që mund të themi që 80% e pensionit shkon për konsum), pjesa tjetër i mbetet për medikamente, edhe pse janë të rimbursueshme dhe themi shëndetësi falas, por në të vërtetë nuk është falas, sidomos për pensionistët. Kështu që, mendoj që edhe ato lehtësirat fiskale do t’i ndihmonin pensionistët, por realisht do ta ndihmonte pikërisht rritja e pensioneve, të paktën indeksimi, se rritjen siç thamë, pra, e ka goxha të vështirë për ta bërë, të mos themi që do të rritet pensioni ndoshta dhe për dy vite, nuk e rrit dot 50% të pensionit mesatar”, tha ajo.
