Tag: pensioneve

Në fillim të tetorit 2025, me të ardhmen e tij politike në fije të perit, kryeministri francez Sébastien Lecornu, që kishte dhënë dorëheqjen dhe më pas ishte riemëruar, premtoi se do t’i pezullonte reformat e papëlqyera të pensioneve deri në vitin 2027, kur do të mbahen zgjedhjet presidenciale.

Deputetët socialistë e shpallën këtë si fitore. Komuniteti i biznesit francez reagoi me shqetësim. Agjencia “S&P” uli vlerësimin e kreditit të Francës, duke përmendur shqetësimet buxhetore.

Meqë Franca po shtyn sërish për dy vjet të tjera zbatimin e reformave të pashmangshme, dhe shumë vende europiane po përballen me krizat e tyre të pensioneve, ia vlen të shqyrtohet si mund të hartohen reforma të qëndrueshme, të drejta dhe politikisht të zbatueshme.

Një nga veçoritë më të dukshme të debatit për reformën e pensioneve në Europë është se problemet e saj themelore kuptohen mirë dhe janë dokumentuar gjerësisht. Popullsia europiane po plaket. Norma e lindshmërisë po bie. Jetëgjatësia po rritet gjithnjë e më shumë. Ka gjithnjë e më pak njerëz që kontribuojnë për të financuar sistemet publike nga të cilat do të tërheqin para më shumë njerëz, për periudha më të gjata. Në të njëjtën kohë, përparimet teknologjike po ulin pjesën e të ardhurave nga puna në produktin e brendshëm bruto.

Meqë shumica e sistemeve “pay-as-you-go” të Europës u krijuan në kushte demografike krejt të ndryshme, ato duhet të përshtaten me realitetin e sotëm. Këtë e pranojmë në fusha të tjera, si arsimi, ku rishikojmë zonat shkollore dhe kufizojmë ndërtimin e shkollave të reja për të reflektuar numrin më të ulët të fëmijëve në lagjet tona. Por çdo përmendje e rritjes së moshës së pensionit shoqërohet me mijëra protestues të zemëruar që mbushin rrugët e Parisit, Madridit apo Brukselit.

Në Francë, është e rëndësishme të shihet reforma në kontekst: ajo synonte ta rriste moshën e pensionit me vetëm dy vjet, në 64. Danimarka, nga ana tjetër, e rishikon moshën e pensionit çdo pesë vjet në përputhje me jetëgjatësinë dhe ka miratuar ngritjen e saj në 70 deri në vitin 2040, nga 67 që është aktualisht.

Reformat e pensioneve dështojnë vazhdimisht sepse politika mbizotëron mbi ekonominë. Ndryshimet demografike janë të parashikueshme, kostot e tyre janë të matshme, dhe mjetet e politikave për t’i adresuar ekzistojnë. Por reformat rrëzohen kur përplasen me interesat elektorale dhe me mungesën e besimit publik.

Si kapërcehen këto probleme?

Në vend që të përqendrohemi vetëm në një element, si mosha e pensionit, ne propozojmë një qasje shumëdimensionale që trajton si shpenzimet ashtu edhe kontributet, dhe që kompenson ata që preken fillimisht nga reformat. Shembulli ynë studimor ishte Spanja, por mësimet vlejnë për shumë vende europiane, përfshirë Francën.

Rregullime automatike dhe kompensime unike

Një pjesë e zgjidhjes është përfshirja e mekanizmave të rinj automatikë të rregullimit, pra, rregulla që përshtatin pensionet sipas ndryshimeve ekonomike dhe demografike. Këto mekanizma e bëjnë sistemin e pensioneve më të parashikueshëm dhe më të besueshëm, duke reduktuar nevojën për seri reformash të rastësishme që janë të mbushura me vështirësi politike.

Ne gjithashtu propozojmë kompensimin e punëtorëve dhe pensionistëve që mbajnë barrën e uljes së pensioneve. Kjo do të bëhej përmes një transferimi njëherësh të aktiveve likuide nga qeveria te familjet.

Anë e dobët e kësaj politike është se qeveritë do të duhet të financojnë këto pagesa, me shumë gjasë duke emetuar borxh publik të ri. Por, siç e kemi parë shumë herë, reformat që shtyhen përpara pa asnjë përpjekje për të kompensuar humbësit shpesh përmbysen më vonë. Votuesit më të moshuar, të cilët kanë sytë te pensioni, dhe janë gjithnjë e më të shumtë, do të bllokojnë çdo përpjekje për t’u prerë përfitimet nëse nuk kuptojnë se do të kompensohen për humbjet e tyre.

Si ta bëjmë reformën e pensioneve të zbatueshme

Që reformat e pensioneve të funksionojnë realisht, ato duhet të mbështeten mbi pesë shtylla:

1. Të futet një faktor qëndrueshmërie që përshtat shumën fillestare të pensionit me jetëgjatësinë e brezit të punëtorëve që dalin në pension. Në praktikë, kjo do të thotë se ata që dalin më herët në pension do të marrin pension më të ulët, pasi pritet të marrin pagesa për më shumë vite. Kjo krijon një nxitje për punëtorët të zgjasin jetën e tyre aktive.

2. Të vendoset një rregull automatik rregullimi që përditëson të drejtat dhe/ose pensionet për të garantuar qëndrueshmërinë financiare të sistemit. Aktualisht, shumë sisteme i përditësojnë pensionet sipas indeksit të çmimeve të konsumit, gjë që nuk është e qëndrueshme, sepse ul normën e zëvendësimit të pensionit (raportin mes pagës para pensionit dhe të ardhurave nga pensioni). Kjo është veçanërisht e vërtetë në një mjedis me rritje të ulët ose zero të produktivitetit të punës, siç është rasti i Spanjës.

3. Të llogariten pensionet bazuar në kontributet e tërë jetës së punës, dhe jo vetëm në 25 vitet e fundit apo në një periudhë të kufizuar. Injorimi i viteve të para të punës zakonisht favorizon ata me të ardhura të larta dhe nënfinancon sistemin në tërësi.

4. Të hiqen tavanet e kontributeve të sigurimeve shoqërore, por të mbahen pensionet maksimale, në mënyrë që ata me të ardhura më të larta të paguajnë më shumë në sistem pa marrë pensione më të mëdha në këmbim.

5. Të ofrohet një kompensim unik për punëtorët dhe pensionistët që humbasin nga këto reforma. Këto kompensime mund të financohen përmes borxhit publik. Ky komponent kalimtar ndihmon në një tranzicion të drejtë dhe parandalon refuzimin shoqëror që shpesh çon në dështimin e reformave të pensioneve.

Kur kombinohen, këto masa jo vetëm që përmirësojnë qëndrueshmërinë financiare të sistemeve të pensioneve duke ulur shpenzimet e ardhshme, por gjithashtu nxisin kursimet private dhe inkurajojnë jetë pune më të gjata. Nëse reformat shpallen shumë përpara zbatimit, kostoja e tranzicionit mund të jetë më e ulët, pasi familjet kanë më shumë kohë për të përshtatur konsumin, kursimet dhe zgjedhjet për pensionim.

Kjo, megjithatë, nuk do të thotë se reformat e pensioneve do të jenë pa polemika. Nëse këto masa do të miratoheshin, qeveritë do të duhej t’i shpjegonin qartë dhe të parashikonin reagimin publik. Po ashtu, duhet të sqarojnë se pa reforma, rritjet e mëdha të taksave do të bëhen të pashmangshme.

Alternativa, megjithatë, është edhe më e keqe. Sipas përllogaritjeve tona, Spanja do të duhej të rriste mesataren e tatimit mbi vlerën e shtuar (TVSH) me 9 pikë përqindjeje, nga 16% në 25%, për të mbledhur të ardhura të mjaftueshme që të mbajë sistemin aktual pa afat. Duke shtyrë vendimet e papëlqyera për pensionet, politikanët po përgatiten për rritje edhe më të papëlqyera taksash në të ardhmen. / The Conversation – Syri.net