Përfaqësuesit e qeverisë në Komisionin e Ekonomisë refuzuan amendamentet që synonin rritjen e transparencës dhe mekanizmave të kontrollit për përfituesit e mëdhenj të së ashtuquajturës “paqe fiskale”, ndërkohë që opozita e konsideron atë si rrezik dhe kërkon reagimin e Bashkimit Europian.
Nga Blerina Gjoka, BIRN
Paketa Fiskale që shoqëron projekt-buxhetin e vitit 2026 u miratua nen për nen të mërkurën në Komisionin Parlamentar për Ekonominë, Punësimin dhe Financat vetëm me votat e mazhorancës, ndërkohë që amendamentet e opozitës që propozonin mekanizma transparence për përfituesit u rrëzuan.
Dy amendamente të deputetit demokrat, Enno Bozdo, parashikonin që në projektligjin për ‘faljen e detyrimeve’ të bëhej e detyrueshme publikimi i listës së të paktën 3 mijë tatimpaguesve që kanë përfituar shumën më të madhe të detyrimeve, sipas përcaktimeve të këtij ligji.
“Po falim 2 miliardë euro detyrime, ne duhet të dimë kush përfiton dhe ku shkojnë këto para,” argumentoi Bozdo duke shtuar se propozimi parashikonte që “në çdo rast në listë të përfshihen të gjithë tatimpaguesit, subjektet që iu është shuar detyrimi jo më i vogël se 5 milionë lekë“.
Edhe pse ideja u mbështet nga deputeti veteran i Partisë Socialiste, Erion Braçe, komisioni nuk e votoi duke pranuar argumentin e zv.ministrit të Financave, Endrit Yzeiraj, se nuk mund të nxirreshin të dhëna sensitive. Deputeti Braçe argumentoi se ky është një element transparence dhe se Kuvendi duhet të dijë se “kujt po ia bëjmë këtë favor”.
“Është element transparence që për nevoja të parimësisë së këtij ligji duhet të jetë në ligj me se s’bën,” tha ai, duke shtuar se, “ministri na tha 90% janë kompani që nuk ekzistojnë më, atëherë çfarë problemi kemi në këtë rast?”
Sipas Bozdos, refuzimi i qeverisë ishte i “paprecendentë dhe i pakuptimtë” dhe nuk qëndron arsyetimi i mbrotjes së të dhënave sensitive.
Qeveria po ashtu nuk pranoi një tjetër propozim të Bozdos që kërkonte të rriste transparencën në fashon e përfituesve nga falja e detyrimeve, duke përjashtuar kompanitë që zotërohen nga individë që nëpërmjet kompanive të tjera në pronësi të tyre, kanë përfituar fonde publike dhe kanë bilance pozitive.
“Nuk është e ndershme dhe as e drejtë,” tha ai duke e lidhur amendamentin e tij dhe me cënim të parimeve morale, kur shteti favorizon ato biznese që nuk kanë zbatuar detyrimet, ndërsa ka biznese që kanë qenë të rregullt me pagesat e detyrimeve tatimore.
Zv.ministri Yzeiraj këmbënguli se nisma ishte konceptuar mbi “parime universale”, që të përfitonin të gjitha subjektet me detyrime ndaj shtetit.
“Shumë e drejtë çështja e parimit të moralit,” i tha ai Bozdos, por shtoi se “këto janë masa që po kryehen dhe në kuadër të një integrimi të shpejtë në BE”.
Ndërkohë, qeveria pranoi që falja e detyrimeve të shtrihet edhe në administratën vendore me propozim të deputetit Braçe, por vetëm për detyrime mbi 10 vjet.
Debati për transparencën përfshiu komisionin edhe në shqyrtimin nen për nen të nismës për “Marrëveshjen e paqes fiskale”, e cila parashikon që bizneset të mund të deklarojnë fitimet e mbajtura jashtë bilanceve financiare, kundrejt një një takse prej 15% nëse fitimi i rideklaruar është 18% më i lartë se sa ai i deklaruar në tre vitet e fundit, dhe 5% për fitime më të larta se kaq.
Deputeti Bozdo propozoi dy amendamente për përjashtimin nga marrëveshjet e ‘paqes’ të kompanive që operojnë në sektorin e ndërtimit, si një ndër sektorët më me risk për pastrim parash, dhe për vendosjen në ligj të detyrimit të organeve tatimore për raportim në organet përgjegjëse për parandalimin e pastrimit të parave dhe financimit të terrorizmit në lidhje me transaksionet financiare që do të bëhen në zbatim të ligjit.
Komisioni nuk miratoi dy propozimet e Bozdos, por përfshiu një amendament të deputetit socialist Braçe për kontrollin nga agjencitë kundër pastrimit të parave dhe financimit të terrorizmit.
Ndërkohë, Braçe shprehu rezerva për disa formulime të dispozitave duke hedhur dyshime se ligji po favorizonte personat që kanë bërë evazion fiskal dhe kanë shtrembëruar pasqyrat financiare dhe kërkoi që të përfshihet një nen që detyron Ministrinë e Financave që të hartojë raporte për zbatimin e këtij ligji, për shumat dhe kompanitë përfituese.
Propozimi nuk u mirëprit nga zv.ministri, por me ndërhyrjen e kryetares së komisionit, Milva Ikonomi, komisioni e miratoi.
Braçe kërkoi gjithashtu që të hiqej një nen që parashikon përjashtimin nga përgjegjësitë të audituesve ligjorë, të cilët kanë audituar pasqyrat financiare vjetore të shoqërive që do të përfshihen në marrëveshjet e ‘paqes fiskale’ përpara procesit të rideklarimit.
“Kjo është amnisti! Po përpiqesh të zgjidhesh me ligj mashtrimet me bilancet dhe pasqyrat financiare, çdo zyrtar i organeve fiskale që ka çertifikuar me kontrolle tatimore ‘ kanë shërbyer për të legjitimuar pastrimin fiskal,” tha deputeti socialist, duke kërkuar që nëpunësit shtetërorë dhe audituesit ligjorë të mos ‘amnistohen’.
“Kush ka halle t’i zgjidhë në mënyrë tjetër, jo duke na detyruar ne të votojmë këtu,” iu drejtua ai përfaqësuesit të qeverisë.
Por Yzeiri tha se nuk ishte dakord me propozimin për ndryshim të nenit përkatës duke argumentuar sërish me parimin e ‘universalitetit’. “Nga njëra anë të ndihmojmë bizneset e nga ana tjetër të ndëshkojmë persona, kjo do të hapte një proces të pafund nëse fajtorët kanë qënë individë të tjerë apo bizneset, ne jemi që të përfitojnë të gjithë nga paqja,” tha ndër të tjera ai.
Dy projektligjet e Paketës Fiskale janë kritikuar nga opozita si një tentativë e kamufluar për të bërë ‘amnisti fiskale’, një projekt i hershëm i kryeministrit Edi Rama që nuk u zbatua për shkak të kundërshtimit të institucioneve financiare ndërkombëtare.
Disa deputetë të Partisë Demokratike nëpërmjet një letre publike kanë kërkuar sërish reagimin e institucioneve të BE për të ndaluar këto nisma si të ‘rrezikshme’ për ekonominë shqiptare dhe vetë procesin e integrimit.
“Megjithëse paraqitet si reformë fiskale për të mbështetur qytetarët dhe formalizimin e ekonomisë, paketa përmban dispozita që në thelb dhe në efekt përbëjnë amnisti fiskale, duke zgjeruar mundësitë për legalizimin e të ardhurave dhe pasurive të padeklaruara. Në formën aktuale, nisma paraqet rreziqe të larta për pastrim parash, përdorim të produkteve të korrupsionit dhe futje të kapitaleve të paligjshme në ekonominë formale,” thuhet në letrën e firmosur nga deputetët demokratë.
Nismëtarja e letrës, Jorida Tabaku, tha të mërkurën se “amnistia hap kanale të reja për pastrimin e parave, veçanërisht për subjekte të paidentifikuara dhe të pandershme, duke e bërë sektorin e ndërtimit edhe më të ekspozuar ndaj parave informale”.
Projektbuxheti dhe ligjet financiare që e shoqërojnë pritet të miratohen nga Kuvendi gjatë muajit dhjetor, ndërsa deputetët kanë të drejtët të propozojnë amendamente dhe në seancë plenare.
