Ndërtimi i Aeroportit të Vlorës nisi me një ceremoni pompoze më 28 nëntor 2021 – madje përpara se të ishin marrë të gjitha lejet. Në praktikë, projekti është përballur që atëherë me vonesa të përsëritura dhe sfida ligjore. OJQ-të mjedisore kanë ngritur padi për të shfuqizuar koncesionin dhe lejet, me argumentin e ndërhyrjes së paligjshme në një zonë të mbrojtur. Edhe pse vendimet fillestare gjyqësore nuk i favorizuan OJQ-të për arsye procedurale, Gjykata e Lartë e Shqipërisë, deri në 2024, vazhdonte shqyrtimin e çështjes nën presionin për zbatimin e ligjit mjedisor.
Ndërkohë, mediat vendase raportuan se afatet e punimeve vijojnë të spostohen – fillimisht premtuar për 2025, më pas shtyrë për verën 2026, dhe aktualisht kantieri mbetet larg përfundimit. Nga mesi i 2025-ës, edhe Munich Airport International – që zyrtarët shqiptarë e promovonin si operator të ardhshëm – u tërhoq nga roli këshillues, pasi Këshilli Bashkiak i Mynihut e denoncoi projektin si “një katastrofë mjedisore… një ndërhyrje në një deltë mijëvjeçare”. Ky zhvillim i sikletshëm i dha të drejtë ambientalistëve dhe nënvizoi izolimin ndërkombëtar të projektit. Në terren, punimet vazhdojnë mes protestash dhe pyetjesh pa përgjigje. Vazhdon të jetë e paqartë kush po e financon punën pas largimit të YDA-së – kompania e Pacollit nuk ka bërë publike cilat banka apo huadhënës e mbështesin projektin, as me çfarë kushtesh. Aktivistët shqetësohen se, pas dyerve të mbyllura, fonde shtesë publike ose dhënie tokash mund të ushqejnë vizionin “airport & resorts” për zonën e Nartës.
Dhe vërtet, planet rregulluese qeveritare tregojnë se aeroporti lidhet me zhvillime më të gjera (resorte turistike, marinë jahtesh, zona agrobiznesi) përgjatë bregdetit përreth. Kjo ushqen spekulimet se aeroporti mund të jetë kalë troje për projekte fitimprurëse të pasurive të paluajtshme, në favor të një rrjeti investitorësh vendas dhe të huaj. Një skenar i tillë do të pasqyronte një propozim të mëparshëm të Pacollit – Resorti i Divjakës prej 1 miliard dollarësh – që synonte ndërtimin e një kompleksi gjigant brenda një Parku Kombëtar (ai plan u rrëzua në 2019 pas reagimit publik). Kritikët thonë se në të dy rastet Pacolli ka ndjekur projekte me kosto të larta mjedisore, duke u mbështetur te mbështetja qeveritare për të anashkaluar mbrojtjet dhe për të garantuar fitime.
Kriza e gushtit 2025: Dalin në pah përplasjet për kontroll
Pas perdeve, tensionet rreth Aeroportit të Vlorës kulmuan në gusht 2025, duke e futur sagën në një fazë të re e të trazuar. Media shqiptare Kapitali publikoi një raport shpërthyes, duke thënë se Behgjet Pacolli po përballej me presione të forta nga aktorë të caktuar për t’ia lënë aeroportin – madje me forcë apo shtrëngim. Më 26 gusht, Pacolli bëri një vizitë urgjente dhe jashtë praktikës së zakonshme në zyrën e Kryeministrit Edi Rama në Tiranë, me pretendimin për të diskutuar çështjen. Ndërsa raportimet e para e paraqitën si pjesë të konsultimeve të qeverisë pas zgjedhjeve, burime brenda thanë se Pacolli shkoi për të kërkuar mbrojtje për investimin e tij mes një përpjekjeje për marrje armiqësore.
Shumë shpejt, doli provë e përplasjes. Më 21 gusht 2025, kompania e Pacollit Mabco Construction (me 98% të Aeroportit të Vlorës) mbajti një mbledhje të jashtëzakonshme aksionerësh në Lugano të Zvicrës. Aty, Mabco miratoi një vendim të jashtëzakonshëm për bllokimin e çdo transferimi të aksioneve të saj në “Vlora International Airport” sh.p.k. deri në një njoftim të dytë. Vendimi zyrtar “ndalonte çdo transferim pronësie (të kaluar, të tashëm apo të ardhshëm) të aksioneve të Mabco-s në VIA deri në një vendim të dytë”, dhe u regjistrua në Qendrën Kombëtare të Biznesit. Ky veprim ligjor – praktikisht ngrirje e strukturës së pronësisë – është pothuajse i paparë.
Është si të ndalosh paraprakisht shitjen e shtëpisë tënde kur veç ti vetë ke të drejtë ta shesësh. Pyetja e natyrshme ishte: Çfarë e shtyu Pacollin të bllokonte kaq urgjentisht aktivin e tij kundër shitjes? Sipas hetimit të Kapitalit, bllokimi i aksioneve ishte manovra mbrojtëse e Pacollit ndaj përpjekjeve të ashpra për t’i marrë kontrollin e aeroportit. Raportimi la të kuptohej për “presione që po i bëheshin në Tiranë” dhe mundësinë e një “daljeje nga një marrëveshje jo-publike” që Pacolli donte ta shmangte. Me fjalë më të thjeshta, qarkullonin zëra për një marrëveshje sekrete apo lojë pushteti – ndoshta me figura politike apo interesa rivale biznesi – për ta shtyrë Pacollin të largohej tani që projekti kishte avancuar. Me rëndësi, Kapitali raportoi se kompania e Pacollit kishte vënë zyrtarisht në dijeni të paktën dy ambasada të huaja në Tiranë për këto presione, duke e ndërkombëtarizuar mosmarrëveshjen. Dukshëm, Pacolli kërkoi mbështetje diplomatike, duke i informuar partnerët perëndimorë se ndërmarrja e tij po sulmohej nga forca të korruptuara.
Sipas këtij interpretimi, prandaj Kryeministri Rama e priti publikisht Pacollin në Kryeministri (dhe jo në një vilë private siç është stili i tij për çështje delikate). Duke e pritur para kamerave, Rama dërgoi një sinjal të llogaritur se po distancohej nga çdo skemë për t’ia marrë aeroportin, duke e zhvendosur lupën te të tjerë në qeverinë e tij. Komentuesit vunë re se reflektorët ranë menjëherë mbi Belinda Ballukun, ministren e fuqishme të Infrastrukturës (dhe zv/kryeministre) nën dikasterin e së cilës binte koncesioni i aeroportit. Nëse dikush brenda aparatit shtetëror po manovronte kundër Pacollit, vetëm Rama dhe Balluku do të kishin autoritet ta bënin, dhe dalja publike e Ramës me Pacollin nënkuptoi se ai nuk ishte pjesë e kësaj. Kjo ka nxitur zëra se pozita e Ballukut është në rrezik, teksa Rama mund të sakrifikojë një bashkëpunëtore të afërt nëse shpërthen një skandal korrupsioni mbi Aeroportin e Vlorës. Për momentin, kjo sagë është ngritur në nivel intrige politike të lartë.
Mohime, akuza dhe thirrje për transparencë
Si përgjigje ndaj furtunës mediatike, Behgjet Pacolli doli shpejt me mohime publike të akuzave për marrje me forcë. Më 28 gusht, ai publikoi një deklaratë duke e quajtur lajmin “të shtrembëruar dhe të padrejtë”, duke këmbëngulur se “nuk pati asnjë presion apo kërkesë për ndërhyrje të qeverisë” gjatë takimit me Ramën. Pacolli tha se ai dhe drejtori i Mabco-s ishin në Kryeministri vetëm për një “vizitë kortezie” për të dhënë një përditësim mbi ecurinë e punimeve, dhe se aeroporti thjesht “po hynte në një fazë të re zhvillimi profesional” që përfshinte riorganizim të brendshëm. Ai siguroi se punimet po vijojnë “me mbështetjen e plotë të qeverisë shqiptare” dhe “në rrugë për t’u përfunduar në kohë”.
Sa i përket vendimit të pazakontë për ngrirjen e transferimeve të aksioneve, Pacolli e minimizoi si një procedurë të zakonshme korporative: sipas tij, vendimi i aksionerit të Mabco-s synonte vetëm të siguronte huadhënësit se nuk do të ketë transferime aksionesh deri sa të shlyhen kreditë – një klauzolë standarde për sigurimin e financimit. Me pak fjalë, Pacolli e paraqiti episodin si një keqkuptim i nxitur nga insinuata mediatike. Megjithatë, partneri minoritar i Pacollit, Valon Ademi (2%), e kundërshtoi ashpër këtë narrativë me një shpërthim publik të rrallë. Ademi – i cili kishte qenë kryesisht i heshtur që nga dhënia e koncesionit – publikoi në rrjete sociale akuza ndaj Pacollit për “mashtrim” dhe “lojë të rrezikshme” me projektin e aeroportit. Në faqen zyrtare të kompanisë së tij (2A Group), Ademi shkroi: “Ka njerëz që prej vitesh e quajnë ‘zhvillim’ atë që në të vërtetë është vetëm një mbulesë për mashtrim… vendime që janë një lojë e rrezikshme…
Është çështje kohe sepse një lojë e tillë nuk mund të vazhdojë gjatë.” Më pas ai konfirmoi për Kapitalin se mesazhi i drejtohej posaçërisht Behgjet Pacollit dhe konfliktit mbi pronësinë e Aeroportit të Vlorës. Kjo deklaratë e bujshme e nxori në shesh përçarjen brenda konsorciumit, duke rrëzuar pretendimet e Pacollit se “s’ka asgjë”. Ajo nënkuptoi se lëvizjet e Pacollit – ndoshta ngrirja e aksioneve ose vendime të tjera – janë bërë në mënyrë të njëanshme dhe mashtruese. Sipas Ademit, mohimi i Pacollit ishte vetëm përpjekje për të mbuluar një “histori të madhe mashtrimi” që po merr formë. Vëzhgues të pavarur theksojnë se kur ortakët e një koncesioni të profilit të lartë nisin të akuzojnë publikisht njëri-tjetrin, është shenjë e një krize serioze besimi – dhe ndoshta e shkeljeve që të dy palët druajnë se mund të dalin në dritë. Komentuesit në media kanë bërë thirrje për transparencë të plotë nga qeveria mbi marrëveshjen e aeroportit.
Zëra të opozitës kërkojnë të dinë nëse kontrata koncesionare është ndryshuar fshehurazi, nëse po futen investitorë të rinj, apo nëse po përdoren para publike për të shpëtuar projektin. Ka gjithashtu thirrje që SPAK të zgjerojë hetimet për të shqyrtuar çështjet e qeverisjes në këtë koncesion. Si një aset publik strategjik, aeroporti “duhet të mbrohet me ligj, me çdo hap të paracaktuar dhe transparent – por në Shqipërinë e Ramës po ndodh e kundërta”, vuri në dukje me ironi një media investigative. Ministria e Infrastrukturës, autoriteti kontraktues, ka mbetur në heshtje, duke nxitur kritika se po heq dorë nga mbikëqyrja ndërsa kompanitë private zihen dhe punimet zvarriten.
Shqetësime ndërkombëtare: sinjale sigurie dhe gjeopolitikë
Ajo që e bën çështjen e Aeroportit të Vlorës më shumë se një konflikt lokal korporativ është hija e shqetësimit ndërkombëtar mbi të. Duke vënë në dijeni ambasadat perëndimore për “presionet” ndaj tij, Pacolli në thelb ftoi vëmendjen e aleatëve të Shqipërisë. Sipas raporteve mediatike, të paktën dy partnerë kryesorë – të supozuar gjerësisht si Shtetet e Bashkuara dhe Misioni i BE-së – janë interesuar për rastin, duke pasur parasysh natyrën strategjike të aeroportit. Një aeroport ndërkombëtar në një vend anëtar të NATO-s, nëse kontrollohet nga individë me integritet të dyshimtë ose me ndërthurje të huaja, mund të paraqesë rreziqe për sigurinë kombëtare.
Në rastin e Pacollit, raportet kanë theksuar lidhje të kaluara me individë të hetuar për krime të rënda financiare. Veçanërisht, një investigim i OCCRP në 2022 (i amplifikuar në media latinoamerikane) zbuloi lidhjet e biznesit të Pacollit me Enrique Rais, një magnat nga El Salvador i kërkuar për pastrim parash, dhe përfshirje në një rrjet që dyshohet se ka pastruar para të naftës venezueliane përmes kompanive guaskë. Dokumente treguan se Pacolli ka qenë drejtor në një kompani të Rais në SHBA vite më parë, të cilën autoritetet amerikane e hetuan për lidhje me krimin e organizuar dhe kartelet e drogës. OCCRP raportoi gjithashtu akuza se tenderi shqiptar për Aeroportin e Vlorës ishte i parregullt, me një konkurrent britanik që pretendoi favorizim qeveritar dhe falsifikim dokumentesh për të favorizuar ofertën e Pacollit.
Këto gjetje nuk kanë kaluar pa u vënë re nga zyrtarët perëndimorë. Ka indikacione se diplomatët amerikanë kanë nxitur në heshtje qeverinë shqiptare të rishikojë kontratën e aeroportit dhe të verifikojë aktorët e përfshirë për lidhje me korrupsionin ose fuqi armiqësore. Edhe pse s’ka një deklaratë zyrtare publike, nënteksti është i qartë: Uashingtoni dhe Brukseli nuk duan që një projekt strategjik infrastrukture të kompromentohet nga marrëveshje të errëta apo individë të dyshimtë. Kujdesi amerikan lidhet edhe me mundësinë e përdorimit dykundor në logjistikën ushtarake – Shqipëria, si aleate e NATO-s, duhet të garantojë që nyjet kyçe të transportit të jenë të lira nga ndikime keqdashëse (qoftë krim i organizuar apo vende rivale). Edhe partnerët evropianë janë të shqetësuar. BE e ka kritikuar tashmë Shqipërinë për aspektet mjedisore dhe të shtetit të së drejtës në projektin e Vlorës. Tani, me integritetin e koncesionit në dyshim, zyrtarët e BE-së raportohet se po monitorojnë nëse Shqipëria respekton standardet e prokurimit dhe angazhimet kundër korrupsionit teksa negocion anëtarësimin.
Dimensionet ndërkombëtare të skandalit u përmblodhën mbase më mirë nga një titull në media vendase që e quante “Skandal Ndërkombëtar”. Ai sugjeronte se nëse elementë të lidhur me pastrimin e parave (edhe në mënyrë të tërthortë me rrjete ruse apo të tjera) do të zinin terren në Aeroportin e Vlorës, kjo do të minonte sigurinë rajonale dhe besimin e investitorëve. Pacolli i ka hedhur poshtë me forcë këto aludime – duke i quajtur raportimet e huaja për lidhjet e tij të supozuara kriminale “shpifje” – por dëmi reputacional është bërë. Së paku, përfshirja e ambasadave të SHBA-së dhe BE-së nënkupton se ato do të mbajnë nën vëzhgim mënyrën si Shqipëria do ta zgjidhë këtë ngërç, dhe mund të ushtrojnë presion për një pastrim. Madje qarkullojnë zëra se agjenci të sigurisë perëndimore i kanë këshilluar Shqipërisë të përjashtojë çdo aktor të kompromentuar nga projekti, deri në sugjerimin që koncesioni të revokohet ose të ribëhet nëse provohet korrupsioni.
Përfundim: Projekt në udhëkryq mes zhvillimit dhe “kapjes së shtetit”
Ajo që nisi si një projekt i shpresuar infrastrukture është shndërruar në një arenë përplasjesh politike, ekonomike dhe gjeostrategjike. Aeroporti i Vlorës sot shërben si një shembull paralajmërues. Nga njëra anë, simbolizon aspiratat e Shqipërisë për zhvillim – një aeroport modern për të katalizuar turizmin në jug. Nga ana tjetër, ka ekspozuar dobësi sistemike: marrëveshje të paqarta publike-private, qeverisje mjedisore të anashkaluar dhe arka të shtetit të angazhuara për të garantuar fitimet e një ndërmarrjeje private. Përqendrimi i rëndë i projektit në duart e një biznesmeni të vetëm, i shoqëruar me favore dhe garanci të pashpjeguara, ka bërë që kritikët ta quajnë rast “kapjeje të shtetit”.
Termi nuk duket i tepruar: praktikisht çdo hap, nga heqja e statusit të mbrojtur të një lagune, te ndryshimi i rregullave të tenderit, e deri te zhvendosja e rrezikut financiar te taksapaguesit, duket i anuar për të favorizuar pak të lidhur mirë në kurriz të publikut. Përveç nëse këto çështje adresohen me transparencë dhe llogaridhënie maksimale, Aeroporti i Vlorës rrezikon të kthehet në simbol të dështimit të qeverisjes, jo të progresit. Hapat e menjëhershëm që rekomandojnë shoqëria civile dhe partnerët ndërkombëtarë përfshijnë: auditim të pavarur të plotë të kontratës koncesionare (për të zbuluar çdo ndryshim apo marrëveshje anësore të fshehur), pezullim të pagesave/gjaranteve të tjera shtetërore deri sa të konfirmohet ligjshmëria e projektit, dhe hetim të thelluar nga SPAK mbi mundësitë e abuzimit me detyrën apo korrupsionit në këtë sagë.
Ndikimi mjedisor duhet rishikuar sipas standardeve të BE-së – Shqipëria nuk mund të përballojë të shkelë të drejtën ndërkombëtare nëse synon anëtarësimin. Thelbësore është që përplasja e pronësisë të zgjidhet ligjërisht. Nëse pretendimet e Pacollit janë të drejta, ai meriton mbrojtje ligjore nga grabitja korporative; përkundrazi, nëse provohet se vetë koncesioni është marrë apo menaxhuar në mënyrë të paligjshme, autoritetet duhet ta shfuqizojnë kontratën dhe, mundësisht, ta ribëjnë projektin ose ta shtetëzojnë përkohësisht. Në këtë pikë, Tirana, Brukseli dhe Uashingtoni kanë të gjithë interes në rezultatin. Qeveria shqiptare përballet me një provë besueshmërie: a do të rreshtohet me transparencën dhe shtetin e së drejtës, edhe nëse kjo nënkupton përballje me interesa të fuqishme dhe aleatë politikë?
Partnerët ndërkombëtarë do të vëzhgojnë nga afër, pasi kjo çështje prek njëherësh angazhimet mjedisore, korrupsionin publik dhe sigurinë. Afera e Aeroportit të Vlorës nuk është më thjesht një histori infrastrukture – ajo është bërë barometër i integritetit institucional të Shqipërisë. Pa një korrigjim të fortë, ajo që dikur u trumpetua si simbol i zhvillimit mund të mbahet mend si shembull tekstual i mënyrës se si interesi publik u komprometua nga fitimi privat. Muajt në vijim do të jenë vendimtarë për të përcaktuar nëse Aeroporti i Vlorës mund të shpëtohet si një sipërmarrje legjitime apo do të mbetet i mbuluar nga skandali si një kapitull i errët i klimës së investimeve në Shqipëri. Shpresa e shumë shqiptarëve është që drita e diellit – në formën e transparencës së plotë dhe drejtësisë – të “dezinfektojë” këtë “dosje Vlorë”, duke rikthyer besimin dhe duke siguruar që projektet strategjike t’i shërbejnë vërtet publikut, jo të paktëve. (Vijon nga dje)