Vlera për paratë është kthyer në çështje kryesore të fushatës, teksa vendi shkon drejt kutive të votimitA është Norvegjia “vendi që u bë shumë i pasur”? Ky është titulli i një libri më të shitur në vend nga autori norvegjez dhe ekonomist Martin Bech Holte, i cili ka përmbledhur frymën e kohës në prodhuesin më të madh të naftës dhe gazit në Europën Perëndimore — që njëherazi është edhe shtëpia e fondit sovran më të madh në botë — pak ditë përpara zgjedhjeve parlamentare të së hënës.Shembuj të fundit të shpenzimeve të panevojshme përfshijnë një tunel për anije me gjatësi 1,700 metra që mund të kushtojë 700 milionë dollarë, një rindërtim të pjesshëm të parlamentit në Oslo që i kaloi gjashtëfish shpenzimet e parashikuara, si dhe më shumë se 400 milionë dollarë të shpenzuara për një platformë IT për një shërbim shëndetësor rajonal e cila dështoi.Por kritikët argumentojnë se problemet e Norvegjisë, janë më të thella, si pasojë e asaj që ish-kreu i fondit sovran prej 2 trilionë dollarësh e quajti kalimi i vendit nga “një komb nafte në një komb fondesh nafte”.Sylvi Listhaug, kryetarja e partisë populiste Progress, që pritet të renditet e dyta dhe të bëhet partia kryesore e të djathtës në vend, tha se Norvegjia thjesht “hedh më shumë para mbi problemet”, duke përfunduar: “Ka diçka që nuk shkon me mënyrën se si e menaxhojmë Norvegjinë si kompani.”“Ne jemi një vend që përdor shuma të mëdha parash, kemi një nga nivelet më të larta të taksave në OECD. Megjithatë, norvegjezët nuk marrin shërbime më të mira sesa ato që marrin në Danimarkë, Suedi apo Finlandë,” shtoi ajo.Pa dyshim që komentet e saj përmbajnë elementë të fushatës zgjedhore, në një garë që mbetet tepër e ngushtë për t’u parashikuar. Blloku në pushtet i partive të qendrës ka ruajtur një epërsi të lehtë në sondazhe, por shumë varet nga cilat parti më të vogla do të arrijnë të kalojnë pragun prej 4% për të fituar përfaqësim shtesë.Megjithatë, analistët dhe drejtuesit e biznesit thonë se kritikat janë të justifikuara kur bëhet fjalë për shkollat që mbeten pas vendeve më të varfra si Estonia, dhe për një sistem shëndetësor që, ndonëse nuk është në krizë, ka problemet e veta.“Libri goditi një nerv të shoqërisë, dhe është diçka që rezonon me njerëzit. Ata mendojnë se ka diçka të vërtetë aty: ka shumë burokraci, nuk po zgjidhim problemet në mënyrë efikase, ka projekte publike infrastrukturore që e kanë tejkaluar tej mase buxhetin,” tha Johannes Bergh, drejtor i kërkimeve politike në Institutin Norvegjez për Kërkime Sociale.Një drejtues norvegjez shtoi: “Ka një element të mentalitetit që çdo gropë ku futemi, mund ta mbushim me para nga fondi i naftës. Unë shqetësohem se kjo gjeneron vetëkënaqësi dhe na bën më dembelë.”Fondi i naftës së Norvegjisë spikat si një sukses i politikave publike të dekadave të fundit, duke kthyer të ardhurat nga nafta në asete financiare me vlerë mbi 2 trilionë dollarë, shumë më tepër se ç’mendonin dikur në Oslo.Ekonomistët thonë se Norvegjia në këtë aspekt shmangu “sëmundjen holandeze”, ku pjesa tjetër e ekonomisë dëmtohet nga burime të bollshme natyrore si nafta apo ari. Por disa shqetësohen se po zhvillohet një “sëmundje norvegjeze” përmes përdorimit gjithnjë e më të madh të tërheqjeve vjetore nga fondi.Kjo shumë, që arriti në 542 miliardë korona norvegjeze (54 miliardë dollarë) këtë vit, përbën rreth një të katërtën e buxhetit qeveritar. Ajo i mundësoi Norvegjisë të rriste kontributet ndaj Ukrainës pa qenë e nevojshme të shkurtonte shpenzime të tjera ose të rriste taksat.Shpenzimet për paaftësinë dhe sëmundjet janë më të lartat në grupin e vendeve të pasura të OECD-së, katër herë mbi mesataren. Shkalla e braktisjes së shkollës së mesme është mbi mesataren europiane. Ndërkohë, rritja e produktivitetit është ngadalësuar, duke shqetësuar politikëbërësit.Jens Stoltenberg, ish-kreu i NATO-s, i cili rigjallëroi fatet e Partisë Laburiste në pushtet duke u rikthyer si ministër i Financave në shkurt, tha se deri rreth një dekadë më parë Norvegjia kishte përballuar situatën përmes normave të larta të pjesëmarrjes në tregun e punës. Tani, vende të tjera si Suedia dhe Holanda e kanë kaluar Norvegjinë, ndërsa produktiviteti ka ngecur, duke e bërë atë “një sfidë të madhe dhe një shqetësim real”.Erna Solberg, udhëheqësja e Konservatorëve që po rivalizon Listhaug për postin e kryeministres në rast se opozita qendër-djathtas fiton, argumentoi se Norvegjia mund ta ketë “më të lehtë” se vendet e tjera europiane për shkak të fondit të naftës, por vuan nga të njëjtat sfida të konkurrueshmërisë.Tema kryesore ekonomike e fushatës ka qenë statusi i Norvegjisë si një nga vendet e vetme me taksë pasurie. Rreth 500 milionerë vlerësohet se kanë lënë vendin skandinav për në Zvicër vitet e fundit, dhe partitë e opozitës kanë kritikuar Laburistët për taksën mbi pasurinë, duke argumentuar se ajo duhet ulur ose eliminuar krejtësisht.Fondi i naftës është përfshirë gjithashtu në mënyrë të pazakontë në fushatë për investimet e tij në Izrael. Nëse Partia Laburiste fiton një mandat të ri, ajo mund të përballet me kërkesa nga partitë më të vogla, që kërkojnë të tërhiqen nga asetet izraelite dhe të shkarkojnë drejtorin ekzekutiv të fondit.Analistët dhe komuniteti i biznesit theksojnë se, ndërkohë që pothuajse të gjitha demokracitë e tjera shpërdoruan përfitimet e burimeve natyrore, suksesi i Norvegjisë me fondin e saj të naftës nënkupton se nuk ka një manual për t’u përballur me dilema të tilla si konflikti Izrael-Palestinë, ose garantimi që pasuria e saj të mos i sjellë probleme të tjera.Siç tha Bergh: “Ne thjesht nuk e dimë se cilat do të jenë pasojat afatgjata.” / FTKy është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.
