Opera “Mrika” vepër e kompozitorit Prenkë Jakova u vu në skenë 67 vjet më parë. Opera e parë në historinë e artit muzikor shqiptar kompozuar nga Prenkë Jakova, me libret nga Llazar Siliqi u vu në skenë më 1 dhjetor 1958 në teatrin “Migjeni” nga regjisori shkodran Andrea Skanjeti e realizuar nga grupet artistike të qytetit të Shkodrës. “Mrika” opera e parë shqiptare u vu në skenë për herë të parë më 1 dhjetor 1958 në Shkodër, dhe një vit më vonë, më 26 nëntor 1959, erdhi në skenën e TKOB-së. Një vepër themelore e historisë sonë muzikore, ku regjisori i njohur Nikolin Gurakuqi “Mjeshtër i Madh” shprehet se opera “Mrika” hodhi dhe themelet e teatrit muzikor shqiptar. Në intervistën për gazetën “SOT” regjisori Nikolin Gurakuqi vjen me një rrëfim mbi rëndësinë historike, që ka opera e parë shqiptare në skenë. Regjisori Nikolin Gurakuqi “Mjeshtër i Madh” shprehet se për të kompozuar opera ishin bërë përpjekje edhe më përpara në vendin tonë, por “Mrika” ishte kulimancioni si opera. Ndërsa flet për rëndësinë që ka krijimtaria kombëtare në skenë, regjisori i njohur Nikolin Gurakuqi sjell në vëmendje se sot duhet dhe më shumë mbështetje për krijimtarinë e re muzikore shqiptare, ku sipas tij të ketë një stimulim më të madh për krijuesit e muzikës nga institucionet. Si regjisor Nikolin Gurakuqi përgjatë aktivitetit të tij artistik ka realizuar mbi 80 produksione operistike në Teatrin Kombëtar të Operës dhe Baletit, Universitetin e Arteve, qytete të ndryshme të Shqipërisë dhe jashtë saj Itali, Greqi, Kosovë. Ndërsa flet për aktivitetin e tij artistik, ai thotë se nëse ia propozojnë operën “Mrika” ai patjetër që do ta vërë në skenë, sigurisht dhe duke mbajtur qëndrimet e tij regjisoriale. Përveç regjisë, Nikolin Gurakuqi është gjithashtu autor i shumë skenografive, artikujve dhe librave që analizojnë regjinë dhe interpretimin në opera.
-“Mrika” opera e parë shqiptare, e kompozuar nga Prenkë Jakova me libret të Llazar Siliqit, u vu në skenë për herë të parë më 1 dhjetor të vitit 1958 në Shkodër, dhe një vit më vonë, më 26 nëntor të vitit 1959, erdhi në skenën e Teatrit Kombëtar të Operës dhe Baletit. Jeni regjisor i TKOB-së që keni vënë në skenë vepra të ndryshme ndër vite. Por sa i takon operës “Mrika” që është dhe opera e parë shqiptare, çfarë mund të na thoni për rëndësinë e saj në historinë e artit shqiptar?
Opera “Mrika” hodhi themelet e teatrit muzikor shqiptar. Për të kompozuar opera ishin bërë përpjekje edhe më përpara, por kjo qe kulimancioni si opera. Përpara kësaj në qytetin e Korçës është luajtur një operetë e Kristo Konos, por vepra “Mrika” e kompozuar nga Prenkë Jakova është opera e parë shqiptare në skenë. Është një opera, që dhe im atë Luigj Gurakuqi regjisor e ka vënë në skenë 2-3 herë. Ka qenë në vitin 1966 me sa kujtoj, por dhe vite më pas edhe dy herë të tjera në skenë. E ka vënë dhe me studentët në Konservator, por ai dhe kompozitorin Prenkë Jakovën e kishte mik. Sigurisht që Shkodra ka nxjerrë muzikantë të mëdhenj dhe jo më kot lindi dhe opera e parë shqiptare atje, sepse atje kishte orkestra, kishte bandë frymore. Në Shkodër u formuan dhe kompozitorë të tjerë të njohur si Çesk Zadeja, Tish Daija, Gjon Simoni, Simon Gjoni. Opera “Mrika” është një vepër me muzikë shumë të bukur, shumë shqiptare, ku ndihet dashuria e thellë për atdheun, për kulturën vendase shqiptare, kulturën e malësorëve. Por edhe jepet ajo atmosfera e kohës, sepse vepra “Mrika” trajton ndërtimin e një hidrocentrali. Kështu që aty ndërthuren shumë linja, por gjithnjë janë të rinjtë ata që vihen në ballë të këtyre ndryshimeve shoqërore, nëpërmjet emancipimit sepse jemi në veri, ku fanatizmi ka qenë i madh.
-Zoti Gurakuqi ju keni një karrierë të gjatë dhe të pasur si regjisor me dhjetëra produksione në skenë. Opera “Mrika” nuk ka qenë pjesë e vënieve tuaja në skenë. Por duke pasur parasysh rëndësinë historike të operës “Mrika”, a do të dëshironit ta sillnit në skenë, në një moment të ardhshëm?
Unë si regjisor nuk e kam vënë në skenë operën “Mrika”. Unë do të kisha shumë qejf që ta vija në skenën e Teatrit Kombëtar të Operës dhe Baletit këtë vepër operistike, por nuk ka ardhur momenti. Mua nuk më është paraqitur rasti për ta vënë këtë vepër në skenë, po nëse mua ma propozojnë e vë në skenë patjetër, por sigurisht që mbaj qëndrimet e mia regjisoriale.
-Po flisni për një vepër kombëtare, që siç thoni ju hodhi dhe themelet e teatrit muzikor në vend. Ndër vite janë vënë në skenën e TKOB-së vepra të ndryshme, por herë pas here krijues të ndryshëm të muzikës kanë sjellë në vëmendje dhe problemin sa i takon krijimtarisë shqiptare në skenë, mbështetja që duhet nga institucionet për veprat madhore si opera dhe balete shqiptare. Ju si regjisor, çfarë mund të na thoni rreth kësaj?
Unë nuk jam kompozitor dhe janë krijuesit e muzikës ata që i njohin më mirë problemet, por sigurisht që për të shkruar opera, në radhë të parë kërkohen njerëz të përgatitur që janë të zotë të shkruajnë opera. E dyta, kjo krijimtari vendase operistike duhet stimuluar nga institucionet, sepse çfarë interesi ka? Ja qenka i aftë për ta bërë një opera, por çfarë interesi ka? Kompozitorët shqiptarë duhen stimuluar, që të shkruajnë opera, vepra muzikore madhore. Ashtu siç stimulohen dramaturgët, që shkruajnë pjesë teatrore shqiptare, po ashtu duhen stimuluar edhe kompozitorët për të shkruar vepra muzikore madhore. Unë si regjisor gjithnjë kam qenë në krahun e kompozitorëve dhe vazhdoj ta them këtë gjë. Ne jemi shqiptarë dhe ne ashtu siç kemi romancierët tanë, poetët tanë, dramaturgët tanë, ashtu duhet të kemi dhe kompozitorët tanë që bëjnë opera shqiptare, që bëjnë krijimtarinë tonë.
-Ju ndër vite keni realizuar në skenë produksione të ndryshme operistike, por opera më e fundit që vutë në skenë ishte “Goca e Kaçanikut”, vepër e kompozuar nga Rauf Dhomi që shënoi sukses në vitin 2024. Si ndiheni si regjisor pas suksesit të kësaj vepre?
Unë kam vënë në skenë produskione të ndryshme operistike, sigurisht edhe vepra shqiptare. Shpresoj që në të ardhmen të vë sërish vepër shqiptare në skenë. Vepra ime e fundit në skenë ishte “Goca e Kaçanikut”, vepër shqiptare që e vura në Kosovë dy herë brenda vitit, njëherë në Prishtinë dhe në Gjakovë dhe për herë të tretë kjo vepër operistike u vu në skenën e Teatrit Kombëtar të Operës dhe Baletit në Tiranë. Është vepër patriotike, me muzikë të bukur e ngjarje interesante me disa linja. Në Kosovë ishte një vepër, që u prit shkëlqyeshëm nga publiku dhe atje krijoi një impakt të jashtëzakonshëm edhe në Prishtinë dhe në Gjakovë.
Intervistoi: Julia Vrapi
Opera “Mrika” në skenë
Teatri Kombëtar i Operës dhe Baletit ka publikuar disa foto nga opera “Mrika” dhe shkruan se është një vepër, që shënoi lindjen e operës shqiptare. ““Mrika” opera e parë shqiptare, e kompozuar nga Prenkë Jakova me libret të Llazar Siliqit, u vu në skenë për herë të parë më 1 dhjetor 1958 në Shkodër, dhe një vit më vonë, më 26 nëntor 1959, erdhi në skenën e TKOB-së. Një vepër themelore e historisë sonë muzikore, e cila shënoi lindjen e operës shqiptare dhe hapi rrugën për zhvillimin e një tradite të tërë artistike”, shprehet Teatri Kombëtar i Operës dhe Baletit për këtë vepër. Më 1 dhjetor 1958 në teatrin “Migjeni” vepra u vu në skenë nga regjisori shkodran Andrea Skanjeti e realizuar nga grupet artistike të qytetit të Shkodrës, ndërsa më 26 nëntor 1959 opera “Mrika” e kompozitorit Prenk Jakova, u interpretua nga artistët e Teatrit të Operas dhe Baletit në Tiranë, ku dirigjent ishte Mustafa Krantja dhe regjisor Pandi Stillu. Opera “Mrika” pati disa rivënie në TKOB. Prenkë Jakova (Shkodër, 27 qershor 1917 – 16 shtator 1969) ka qenë arsimtar, muzikant, kompozitor dhe autori i operës së parë shqiptare titulluar “Mrika”. Gjithashtu Prenk Jakova ishte kompozitor dhe i operës “Gjergj Kastrioti-Skënderbeu”. Prenkë Jakova ishte një kompozitor që shkroi me sukses romanca, kantata dhe këngë.
