Nga Julia Vrapi
Filma të njohur shqiptarë mbajnë emrin e regjisorit Mevlan Shanaj, i cili ka një kontribut të madh në fushën e kinematografisë, por edhe gjatë punës në RTSH ka realizuar vepra të zhanreve të ndryshme televizive. Një figurë e dashur për publikun shqiptar Mevlan Shanaj aktor, regjisor, producent dhe skenarist është edhe një ndër themeluesit e RTSH-së. Në një rrëfim për aktivitetin e tij Shanaj ndalet edhe tek puna që është bërë vite më parë për krijimin e RTSH -së dhe tregon se në atë televizion ka kaluar pjesën më të madhe të jetës, ndërsa del dhe kundër idesë më parë për mbylljen e tij. Por për udhëtimin e tij në art, regjisori Mevlan Shanaj “Mjeshtër i Madh” thotë se qëllimi ka qenë që të bëjë më të mirën. “Gjatë udhëtimit tim të gjatë në art jam munduar që të shpreh veten, të bëj më të mirën, kuptohet gjithmonë nuk arrihet ajo që dëshiron, por ky ka qenë qëllimi im të bëj më të mirën. Dikur ku u shfaqa disa zëra të painformuar mendonin që ky Mevlani ka ndonjë mik. Kalojnë vitet e më thotë një koleg: Mevlan ke ndonjë mik ti? Po i thashë e kam. E dija tha. Quhet Mevlan Shanaj i them i vetmi miku im, po nga do të kem mik andej nga vij unë nga origjina ime, nga rrënjët e mia. Quhet Mevlan dhe ky Mevlani kujdeset për veten”, shprehet Mevlan Shanaj regjisor.
Nga RTSH pedagog në Universitetin e Arteve
Me kalimin e viteve, regjisori Mevlan Shanaj tregon se iu përkushtua profesionit të tij. Në vitin 1990, Shanaj rrëfen se ishte ndër ata pak njerëz që dolën kundër atij sistemi që kishte nënshtruar jetën e shqiptarët për 45 vite. “Ecën vitet, nuk pata ndonjë prirje për tu angazhuar me politikë por thjesht me profesionin tim me përkushtim, me modesti. Nuk hyra në parti në atë kohë siç ishte e udhës që të thoshin, të luteshin. Erdhi viti 1990 isha ndër ata pak njerëz që kërkoja të ikte sistemi që e kishte nënshtruar jetën e shqiptarëve për 45 vite. Isha në grupin e njerëzve nismëtar për të bërë ndryshime, për të hequr frikën, për të çliruar energji të njerëzve”, kujton regjisori Shanaj. Në atë kohë Shanaj një ndër themeluesit e RTSH-së tregon se mbështeti gjithashtu edhe idenë për të krijuar sindikatën në televizion, që në ato vite ishte vërtetë sipas tij një gjë shumë pozitive. “Më vonë kaluan vitet dhe ndodhin fenomenet për t’u paragjykuar. Vijnë parti që riciklohen edhe partia që ishte në pushtet më shikonte si një njeri që e kisha dëmtuar Shqipërinë me idetë e mia, progresiste sipas meje për një sistem demokratik. E vërteta ishte që unë vazhdova që të isha po ai. Por pas disa kohësh, duke mos qenë i angazhuar si në vitet ’90 -‘91 filloi krahu tjetër të më thotë pse je shkëputur, pse nuk vjen, çfarë ka? As më interesonte fare. I thashë unë jam te progresi, nuk jam te klanet, te grupet, te nënshtrimet dhe nuk është që se pagova. Dikund erdhi një çast që isha i padëshiruar në Radiotelevizion unë që gjatë gjithë jetës qysh nga 1968 kur vija si spiker student apo 1969 regjisor kisha dhënë në mënyrë të ndershme dhe objektive kontributin tim maksimal. I kisha kushtuar jetës, i kisha kushtuar rinisë dhe një ditë prej ditësh përfundova në gjykatë për të drejtën time. Sigurisht e fitova”, vijon Shanaj. Më pas Mevlan Shanaj nga Radio Televizioni Shqiptar shkon pedagog në Universitetin e Arteve në Tiranë. Shanaj tregon se edhe detyrën e pedagogut ai e kreu me një përkushtim të madh. “Më vonë lëvizën gjërat dhe ika nga RTSH dhe shkova pedagog në Universitetin e Arteve sigurisht dhe aty me përkushtim, aq sa mbeti dhe si anekdotë, si barcaletë që Mevlani po i lutej një studenti të lutem më thuaj diçka. Studenti nuk ishte i përgatitur dhe unë i them, dëgjo unë po luftoj, po insistoj jo për ty se e shikoj je pa interes, i papërgatitur, por nuk vë dot 4, nuk mundem. Dua që ta ndihmoj njeriun”, shprehet Shanaj në rrëfimin e tij.
E papranueshme ideja për ndalimin e filmave shqiptarë prodhime para vitit 1990
Në vijim të debatit për shfaqjen e filmave shqiptarë prodhime të para vitit 1990, regjisori dhe aktori Melvan Shanaj thotë se ishte e papranueshme ideja për ndalimin e tyre. Regjisori Shanaj doli më parë kundër kësaj ideje, ndërsa shton se ide që nuk kanë përkrahje treten si kripa në ujë. “Filloi një luftë më vonë që të atakohet ideja se filmat e prodhuar nga kineastët shqiptarë ishin për t’u paragjykuar, për t’u seleksionuar. Pra qe një ide për të krijuar një censurë të dytë. Duhet të krijohej një grup nga këta sipas meje pseudodemokratë që të bënin censurën e dytë. Atë censurë që e kishim hequr 45 vjet mbi kurriz. Dhe këta do mblidheshin disa njerëz dhe përsëri do të etiketonin: ky film është i mirë, ky është i keq. Nuk mund ta pranoja këtë logjikë dhe u kundërvura. Kaluan kohë dhe më duket se ajo u tret si kripa në det, ide të cilat nuk mund të kenë përkrahje”, thotë Shanaj. Reagimit të regjisorit të njohur Mevlan Shanaj më parë iu bashkuan edhe të tjerë emra të kinemasë shqiptare që u shprehën kundër ndalimit të filmave dhe sipas tyre censura është e shëmtuar dhe do të ishte e turpshme të ndodhë kjo gjë me filmin shqiptar.
Një pjesë e madhe e jetës në RTSH
Mevlan Shanaj “Mjeshtër i Madh” është prezantuar për publikun si aktor, regjisor në kinema dhe televizion, dhe si producent. Por përveç kontributit në artin e kinemasë, Mevlan Shanaj gjatë punës në RTSH ka realizuar vepra të zhanreve të ndryshme televizive dhe thotë se dikur u krijua një televizion që i dha shqiptarëve program të pasur. “Kur tani vonë dhe arsyeja e vërtetë që po e bëj këtë monolog me veten time, ngrihet një njeri atje dhe thotë ta mbyllim televizionin. E çuditshme, televizioni është jeta ime, kam kaluar pjesën më të madhe të jetës. Ne një grup njerëzish nga hiçi krijuam një televizion gati si një universitet popullor të dijes, kulturës. I dhamë shqiptarëve për shumë e shumë vite programe sociale, i dhamë dokumentarë, i dhamë filma artistikë, koncerte, humor, çfarë nuk kemi bërë për ta ngritur në lartësinë e duhur institucionin e televizionit”, shprehet Shanaj në reagimin e tij në një video që e ka ndarë edhe në rrjete sociale. Pak ditë më parë regjisori dhe aktori Mevlan Shanaj doli kundër analistit Baton Haxhiu për mbylljen e RTSH-së. Si një ndër themeluesit regjisori Shanaj thotë se nuk mund të flaket RTSH. “Por nëse sot ky institucion është i nëpërkëmbur për nivelin e tij artistik nuk do të thotë që ta flakim, ta groposim. Dhe unë përsëri u ngrita. U ngrita nuk dola në rrugë, shpreha mendimin tim që më duket krejtësisht joserioze që ti përvishesh një institucioni që e ke krijuar me mund dhe me mundim, po institucion me përvojë artistike. Dhe sot thashë mirë mbarojnë këto sherret mediatike po kontributi i njerëzve shumë më të madh se sa unë nuk duhet shkelur dhe çuditem me shumë miqtë e mi pse janë të tërhequr, pse janë të dorëzuar? Të thuash çështje moshe. Jo. E keqja është mungesa e karakterit rezistent. Kjo është fatkeqësi”, vijon regjisori Shanaj. Ideja për mbylljen e RTSH-së solli këto ditë edhe reagime të tjera nga figura të njohura të artit e më gjerë.
Aktiviteti në kinematografi
Regjisor dhe aktor Mevlan Shanaj “Mjeshtër i Madh” ka një aktivitet të vlerësuar në kinematografinë shqiptare. Si aktor ai ka interpretuar në filma si “I teti në bronz”(1970) regjisor Viktor Gjika, “Malet me blerim mbuluar” (1971) regjisor Dhimitër Anagnosti, “Guximtarët” (1970) regjisor Gëzim Erebara, “Rrugicat që kërkonin diell” (1975) regjisor Saimir Kumbaro, Rikard Ljarja, “Pranvera s’erdhi vetëm” (1988) i Piro Milkanit, “Unë e dua Erën” (1991), regjisor Albert Minga, etj. Të tjera realizime të tij janë filmat artistikë: “Korrierët” (1976), “Plumba Perandorit” (1980 ), “I “Paharruari”(1984), “Të shoh në sy” (1985), “Një telegram dhe një këngë” (1986), “Fletë të Bardha” (1990), “Lule të kuqe, lule të zeza” (2003), etj, si dhe dokumentarë të ndryshëm. Regjisori Mevlan Shanaj vjet në muajin nëntor erdhi me librin “Të fshehta jashtë ekranit”. Portretet e artistëve të mirënjohur janë pjesë e librit dhe ka qenë një punë rreth tre vite për të sjellë “Të fshehta jashtë ekranit” nga regjisori dhe aktori Mevlan Shanaj “Mjeshtër i Madh”. Regjisori Mevlan Shanaj tha se aty është e tërë jeta e tij, që në daljen e parë me rol në film xhirimet për të cilin nisën në vitin 1969 e deri më sot. Shanaj tregon se është një lloj fotografimi i kujtimeve gjatë bashkëpunimit të tij me artistë të shquar ndër vite.
