Zyrtarët britanikë takuan aleatët e zgjedhur evropianë në një darkë diskrete në Bruksel javën e kaluar për të hartuar planet për një fond të ri të mbrojtjes, i krijuar për të anashkaluar Komisionin Evropian, për të mbajtur një kapak mbi borxhin publik dhe për të riarmatosur më shpejt BE.
Mbledhja jashtë radhe, bëri së bashku zyrtarë të lartë të ministrisë së financave nga Suedia, Danimarka, Finlanda, Polonia, Holanda dhe Mbretëria e Bashkuar për të hedhur idenë e krijimit të një banke mbikombëtare, posaçërisht për qëllimin e blerjes së përbashkët të armëve dhe uljen e kostos së prokurimit të mbrojtjes, sipas zyrtarëve të njohur me këtë çështje.
Mbledhja sekrete u organizua nga Polonia, sipas një zyrtari të BE-së, të cilit iu dha anonimiteti për të folur lirshëm për diskutimet konfidenciale, si të tjerët të cituara në këtë histori.
Në qendër të fushës ishte një propozim nga Thesari i Mbretërisë së Bashkuar, i detajuar në një dokument diskutimi të parë nga POLITICO, që do t’i lejonte qeveritë pjesëmarrëse të shmangnin rezervimin e kostos fillestare kapitale të pajisjes ushtarake në buxhetin e tyre kombëtar, i cili do të ishte me përfitim të madh për vendet me rregulla të rrepta shpenzimesh.
Me Presidentin Donald Trump që distancon SHBA-në nga mbrojtja e Evropës, ndërsa ngroh lidhjet me Rusinë, qeveritë po përpiqen të rrisin me shpejtësi investimet në mbrojtje dhe në shumë raste synojnë të shkojnë përtej objektivit të NATO-s për të shpenzuar 2 për qind të prodhimit ekonomik. Megjithatë, ata kanë një ekuilibër delikat për të arritur, për shkak të kufizimeve të vetë-imponuara në shpenzimet publike.
“Anglezët kanë një xhaketë fiskale, kështu që ata janë shumë të interesuar për këtë,” tha një zyrtar qeveritar i njohur me darkën.
Duke anashkaluar Komisionin Evropian
Skema do të lejojë fondin e ri të blejë drejtpërdrejt armë në emër të anëtarëve – një fuqi që huadhënësit të BE-së, Bankës Evropiane të Investimeve, aktualisht i mungon – duke synuar të shfrytëzojë një grup të dedikuar investitorësh të kënaqur me mbështetjen e sektorit të mbrojtjes.
“Ne nuk do të ishim nën kontrollin e Komisionit dhe kjo është gjithashtu arsyeja pse është tërheqëse,” tha një diplomat tjetër i BE-së.
Natyra e specializuar e fondit, teorikisht, do të përmirësonte gjithashtu kushtet e kredisë.
“Si një institucion thjesht i përqendruar në sektorin e mbrojtjes, ai do të jetë në gjendje të synojë një bazë investitore specifike të rehatshme me financimin e sektorit të mbrojtjes, në vend që të përpiqet të bindë investitorët e ndërgjegjshëm për ESG-në që të shtojnë asetet e sektorit të mbrojtjes në portofolin e tyre”, thuhet në dokument.
Zyrtarët evropianë, megjithatë, nuk janë të bindur se inxhinieria e zgjuar financiare do të jetë domosdoshmërisht e mjaftueshme për të bindur vendet e Evropës Jugore – përfshirë Francën, Italinë dhe Spanjën – të heqin dorë nga preferencat e tyre për grantet e mbështetura nga Komisioni, të financuara nga huamarrja e përbashkët e BE-së nga tregjet e kapitalit.
Vende si Spanja dhe Italia kanë frikë se marrja e borxhit shtesë brenda vendit për mbrojtjen, mund të dëmtojë vlerësimet e tyre të tregut dhe të trembë investitorët.
“Unë nuk i shoh jugorët të interesuar për këtë mekanizëm, por ata janë të interesuar për grante,” tha zyrtari i BE-së. “Unë nuk jam i sigurt nëse ata janë ende në të njëjtën faqe.”
Shtetet veriore, në të kundërt, hezitojnë të mbështesin çdo plan që bazohet në borxhin e ndërsjellë.
Vendet baltike dhe shtetet jo anëtare të BE-së si Norvegjia, mund të jenë të interesuara për t’iu bashkuar skemës britanike, por disa zyrtarë kanë frikë se ecja përpara pa shtetet e Evropës Jugore do të rrezikojë të zgjerojë hendekun e mbrojtjes në Evropë, pasi këto të fundit tashmë po shpenzojnë pak për mbrojtjen.
Inxhinieri e shkëlqyer
Nisma e udhëhequr nga Britania qëndron në konkurrencë të drejtpërdrejtë me një plan të Komisionit Evropian pë rtë ofruar një paketë kredie prej 150 miliardë dollarësh për të mbështetur prokurimin e përbashkët të mbrojtjes – një plan që aktualisht përjashton Mbretërinë e Bashkuar, e cila që nga Brexit nuk ka nënshkruar një marrëveshje sigurie me BE-në.
Krahasuar me iniciativat aktuale të BE-së, skema e Londrës krijon një avantazh fiskal për qeveritë, duke zhvendosur “koston kapitale paraprake të blerjes” së pajisjeve ushtarake në bilancin e institucionit të ri, duke çliruar të tyren. Qeveritë do të ishin përgjegjëse vetëm për interesat e borxhit dhe kostot e mirëmbajtjes.
Kjo strukturë, shtuan zyrtarët, është përshtatur për t’u bërë thirrje shteteve nën presionin gjeopolitik – veçanërisht ato pranë Rusisë – ndërsa frika rritet mbi agresionin e ri nga Moska dhe perspektivën e shkëputjes ushtarake të SHBA nën Donald Trump.
Megjithatë, pyetjet kryesore mbeten pa përgjigje, duke përfshirë mënyrën se si do të qeveriset institucioni i propozuar ose kush do të merrte vendime përfundimisht – një detaj kritik duke pasur parasysh qëllimin për të vepruar jashtë kompetencave të Komisionit.
Megjithatë, Britania e Madhe nuk është e vetmja që vështron alternativat. Polonia, e cila aktualisht mban presidencën e Këshillit të BE-së, i ka kërkuar institutit të studimit Bruegel të hartojë versionin e vet të një “banke riarmatimi”, e cila do të diskutohet në një mbledhje jozyrtare të ministrave të financave në Varshavë të shtunën.
“Kjo tregon oreksin për të parë një mekanizëm si ky,” tha një diplomat i dytë i BE-së./ Politico.
