Publikimi së fundmi i draftit të Kodit të ri Penal nga Ministria e Drejtësisë ka shkaktuar debate në radhët e ekspertëve të drejtësisë dhe organizatat e shoqërisë civile, për shkak të shtimit të ashpërsisë së propozuar në dhënien e dënimeve për veprat dhe kundërvajtjet penale. Kodi i ri Penal përmban 952 nene. Prej fundit të muajit korrik drafti është publikuar në faqen e Ministrisë së Drejtësisë dhe sot që flasim ka hyrë në fazën e konsultimeve. Në këtë fazë të parë konsultimesh Profesionistët e Aleancës të Profesionistëve të Lirë (APL) nëpërmjet një letre dërguar ministrit të Drejtësisë Ulsi Manja kanë kërkuar rishikim të kujdesshëm të dispozitave problematike, duke theksuar nevojën për respektim të parimit të proporcionalitetit dhe mbrojtje të lirive ekonomike dhe lirisë së fjalës.
Duke ngritur shqetësimin për zgjerimin e panevojshëm të ndërhyrjes penale në fusha që tradicionalisht janë trajtuar nga e drejta civile apo administrative, APL sjell në vëmendje disa nene që sipas tyre mund të sjellin pasoja negative në marrëdhëniet mes bizneseve. Neni 537, që penalizon “tarifat e papërshtatshme të shërbimit”, duhet të rishikohet me prioritet, pasi në një ekonomi tregu, çmimet përcaktohen nga marrëdhënia kërkesë–ofertë dhe natyra e shërbimit, jo nga sanksione penale. Nocioni është i paqartë dhe rrezikon të penalizojë ofruesit e shërbimeve, duke ndërhyrë në mënyrë të panevojshme në marrëdhënie kontraktuale që tradicionalisht trajtohen nga e drejta civile ose administrative. Neni 604 që parashikon se mospagimi, brenda afatit ligjor, i detyrimeve tatimore të vetëdeklaruara përbën kundërvajtje penale, e dënueshme me gjobë ose burgim deri në një vit, por pa dalluar ndërmjet vonesave të paqëllimshme dhe shmangies së qëllimshme; Neni 625, mund të penalizojë konkurrencën e ligjshme në marrëdhënie tregtare, duke e penalizuar ofertën në prani të një marrëveshjeje paraprake.
Gjithashtu, ata ngrenë shqetësimin edhe për nene të tjera për shpifjen, ndikimin në pavarësinë e gjykatësve etj.) rrezikojnë se do të dobësojnë rolin mbikëqyrës të medias dhe do të rrezikojnë transparencën në një shtet ligjor funksional. Aleanca kërkon që procesi i miratimit të Kodit të mos nxitohet, por të shoqërohet me konsultime të gjera dhe gjithëpërfshirëse, ku të përfshihen profesionistë të drejtësisë, përfaqësues të biznesit dhe shoqërisë civile. Profesionistët e APL shprehen të gatshëm të kontribuojnë me ekspertizë dhe propozime konkrete, duke theksuar se kjo reformë duhet të shërbejë për të ndërtuar një sistem më të drejtë, efikas dhe në përputhje me standardet europiane.
Reagon Manjani
Ndërkohë edhe ish-ministri i Drejtësisë, Ylli Manjani, ka reaguar dje me ironi ndaj deklaratës së Arben Rakipit, drejtor i Shkollës së Magjistraturës dhe një prej hartuesve të projektkodit penal, i cili publikisht është shprehur: “Jam model për t’u ndjekur”. Manjani, përmes një postimi, thekson se nuk e shqetëson vetë deklarata në aspektin etik apo estetik, por fakti se kodi penal i hartuar nga Rakipi rrezikon të kufizojë lirinë e qytetarëve. Sipas tij, edhe nëse ndjek “modelin Rakipi”, përsëri mund të përfundosh në burg, për shkak të dispozitave të parashikuara në draft. Po ashtu, ai ndalet edhe te Shkolla e Magjistraturës, duke e cilësuar si një institucion që nuk nxjerr profesionistë të lirë në arsyetim, por “jeniçerë ligjorë”, pasi sipas tij aty nuk lejohet interpretimi sovran i ligjit, por vetëm zgjidhje të gatshme të diktuara.
“Arben Rakipi, drejtori i Shkollës së Magjistraturës dhe hartues i projektkodit penal, ka thënë publikisht se: “… jam model për t’u ndjekur..” Nuk dua asapak të merrem me arsyetime etike apo estetike të deklarimit të Tij. Në fund të fundit çdokush ka të drejtën e fjalës së lirë si kur flet për veten ashtu edhe për Belulin”. Por halli është se edhe nëse ndjek Arben Rakipin dhe modelin e tij, prap mund të hysh në burg me kodin penal që Ai ka shkruar. Kështu që më shumë sesa modeli i Tij na intereson produkti skandaloz që ka shkruar. Me atë produkt, nëse Parlamenti e miraton dhe për hatër të Ulsiut Brukseli jep dakordësinë, mund të humbin lirinë kot fare shumë ndjekës besnikë në Benit. Ti lemë ata që nuk e ndjekin këtë model se ata e kanë hak burgun e përjetshëm madje. Ky është halli. Pra të ndjekim modelin dhe prapë hamë burgun!!!
Gjithashtu, meqë jemi tek Shkolla e Magjistraturës, duhet të kuptojmë se ajo shkollë nuk më nxjerr gjyqtarë e prokurorë si interpretues të ligjit, por thjesht jeniçerë ligjorë. Në atë shkollë nuk lejohet arsyetimi i lirë e sovran por diktohen zgjidhje të gatshme rastesh. Diktimi nuk është shkollë. Aq më pak shkollë e nivelit të Lartë ku duhet të dalin profesionistë. Nga aty dalin Jeniçerë. Kështu që duke ndjekur modelin Rakipi bëhesh ose jeniçer juridik ose hyn në burg. Edhe njëherë, asgjë personale me askënd. Por produkti publik meriton koment dhe kritikë. Bye”, shkroi Manjani.
Reagon ish-Prokurori Karanxha
Po ashtu, edhe ish-Prokurori Ervin Karanxha ka komentuar dje disa nga nenet absurde siç i quan ai të draft Kodit të ri Penal. Karanxha shprehet se disa nga kundravajtjet administrative janë bërë vepra penale. Për ish-prokurorin nuk ka logjikë që dëmtimi i gjenital femëror të dënohet me 4-12 vjet burg, më shumë se sa plagosja e rëndë. “Kemi nenin e dëmtimit të organit gjenital femërorë që dënohet me 4-12 vjet burg, ndërkohë plagosja e rëndë 3-10 vjet burg. Ndërkohë është edhe diskriminim për meshkujt. Pse dëmtimi i organit të meshkujve nuk dënohet penalisht”, shprehet Karanxha.
Reagon Spahiu
Sakaq edhe juristi Kreshnik tha se debati mbi Kodin e ri Penal duhet të fokusohet te përfshirja e mashtrimit me produktet ushqimore si vepër penale. “Unë do t’i thoja publikut që në optikën time sot një nga veprat penale që nuk ndëshkohet dhe nuk sanksionohet me heqje lirie dhe me burg është mashtrimi me produktet ushqimore, që është vepra më e përhapur në Shqipëri. Shqipëria është viktimë e mashtrimit me cilësinë, me sasinë, me origjinën e produktit. Marrëdhënia e cila është më e pandëshkuar, krim më i legalizuar në Shqipëri, është mashtrimi dhe abuzimi me produktet ushqimore që hanë sot konsumatorët shqiptarë. Kjo është ajo që duhet të na shqetësojë. Për çdo familje kjo përbën një rrezik. Sot në Shqipëri sundon një lloj perceptimi që hahen ushqimet më bio, është një mashtrim”, tha Spahiu dje për “Report Tv”.
Reagon BIRN
Nga ana tjetër edhe BIRN ka reaguar, teksa thekson se: “Në një sallë të mbushur me punonjës të Ministrisë së Drejtësisë dhe gazetarë, ministri Ulsi Manja dhe drejtori i Shkollës së Magjistraturës, Arben Rakipi, i morën sërish në mbrojtje nenet e kontestuara të draftit të Kodit Penal, por premtuan konsultim publik për to. Takimi që u zhvillua të enjten, u njoftua si një takim me gazetarët, por u kufizua në fjalime të gjata të Manjës dhe Rakipit, të cilët premtuan se drafti do të kalonte përmes një konsultimi të gjatë publik dhe se kritikat do të dëgjoheshin. Megjithatë, kritikat e deritanishme mbi draftin u anashkaluan në takim.
Rakipi, i cili u përqendrua më gjatë në këtë pjesë, aludoi disa herë se kritikët nuk e kishin lexuar draftin apo nuk e kishin kuptuar atë. Rakipi ishte në takim në cilësinë e drejtuesit të grupit të ekspertëve që kanë punuar me ndryshimet ligjore. “Nga niveli i kritikës dhe i sugjerimeve ka qenë e lehtë të kuptohej thellësia e opinionit. Çështja është nëse drafti është studiuar e lexuar, apo thjesht është ditur që ekziston një draft i tillë. Megjithatë, ne nuk i kemi kushtuar rëndësi kësaj,” tha ndër të tjera Rakipi. Në të njëjtën kohë, ai kundërshtoi kritikat sa i përket neneve për shpifjen, fyerjen apo nenit 536 të draftit mbi “ndikimin në pavarësinë e gjyqësorit”. Sa i përket kësaj të fundit, Rakipi këmbënguli se kjo nuk synonte gazetarët.
“Dua të siguroj gjithë publikun dhe gazetarët: nuk ka tendencë të tillë”, tha ai, pavarësisht se neni është mjaft i gjerë dhe, sipas organizatave për lirinë e medias, cenon hapur duke rrezikuar kriminalizimin e raportimeve nga proceset gjyqësore. Ndërkohë, Rakipi këmbënguli se shpifja duhej të ishte e kriminalizuar dhe e paraqiti këtë si një qëndrim unanim të grupit të ekspertëve. Në një shpjegim të gjatë, ai theksoi se neni—i kritikuar nga organizatat për lirinë e medias si i formuluar gjerësisht dhe që mund të çojë në ndjekje penale arbitrare të gazetarëve—është i nevojshëm. Rakipi tha se gazetarët nuk mund të përjashtoheshin nga ky nen, pasi kjo do të krijonte paragjykimin se ata janë “të licencuar” për të shpifur.”.