Lajmidites.com

Tag: lindore

  • Cila ishte kompania më e pasur në histori?

    Cila ishte kompania më e pasur në histori?

    Shekulli XVII-të ishte Epoka e Artë e kolonializmit evropian. Disa nga kompanitë më të mëdha në historinë botërore u krijuan pikërisht në këtë periudhë kohore, e cila u solli atyre nivele të atilla të ardhurash, që i kalonin shumë herë të ardhurat e super-kompanive aktuale.

    Nivelet e jashtëzakonshme të të ardhurave, do t’i lejonin disa prej këtyre të nisnin të vetë-administroheshin, shpesh duke vepruar jashtë autoritetit të vendit që i krijoi ato. Shumënjerëz kanë dëgjuar me siguri për kompaninë e famshme britanike të Indisë Lindore, e cila do të arrinte nivele të paimagjinueshme të pasurisë, dhe do të sillte një epokë të artë në Mbretërinë e Bashkuar.

    Por ato nivele të ardhurash, nuk krahasohen me vlerën e paparë monetare që arriti Kompania e Indisë Lindore e Holandës. Vereenigde Oostindische Compagnie në holandisht, ishte një mega–korporatë e krijuar nga qeveria holandeze, e cila anuloi konkurrencën e lirë dhe krijoi një monopol.

    Pas bashkimi në një mega-kompani VOC do të bëhej kompania e parë në botë e listuar publikisht në bursë, dhe që do e lejonte publikun të blinte aksione në ekspeditat që vazhdoi. Shumë historianë të ekonomisë i referohen kësaj ngjarje si fillimi i globalizimit siç e njohim ne sot, teksa shumë kompani sot përdorin modelin VOC kur menaxhojnë strukturën e tyre, duke shënuar edhe origjinën e kompanive në pronësi publike.

    VOC vazhdoi të bëjë tregti në mbarë botën, duke u fokusuar kryesisht tek Inditë Lindore Holandeze dhe zotërimet e tjera holandeze në Lindjen e Largët. Portet e Batavias dhe Kejp Taunit, u përdorën si pikat kryesore për operacionet e tyre kur zhvendosnin mallrat nga Inditë Lindore në Evropë.

    Në kulmin e tij, VOC do të arrinte një vlerë prej 7.8 trilion dollarësh, që e rregulluar ne nivelin e inflacionit, është gati 8 herë më shumë sesa vlera aktuale e kompanisë së mirë-njohur amerikane Apple. Duke e diversifikuar vazhdimisht aktivitetin e vet, VOC vazhdoi të ndërtonte një monopol ndërkombëtar, ku shumë kompani të tjera u mbështetën tekshërbimet e saj për ndërtimin e anijeve, transportit apo projekteve arkitekturore.

    Me një fuqi të atillë, holandezët ishin në gjendje të ndikonin shumë politikisht dhe ekonomikisht mbi botën, duke iu dhënë atyre shumë pushtet në skenën ndërkombëtare.

    Kjo ishte diçka shumë e rëndësishme për një vend të përmasave të saj.

    Mallrat që nuk mund të gjendeshin në Evropë, apo që mund të ishin më të lira në një pjesë tjetër të botës, do të transportoheshin në sasi të mëdha drejt Evropës, duke arkëtuar fitime tëjashtëzakonshme, dhe duke çuar në rritjen e vlerës së ekonomisë holandeze. Portet holandeze u bënë porta evropiane për produktet ekzotike nga Lindja e Largët.

    Kjo fuqi do të ishte shumë e dobishme pasi Vendet e Ulëta ndodheshin në një gjendje konflikti me shumicën e fqinjëve të tyre, që po përpiqeshin të fitonin pavarësinë. VOC i dha mundësinë holandezëve të kishin mbështetjen e duhur ekonomike për të luftuar dhe për tafituar një luftë të tillë. / History of Yesterday – Bota.al

  • Shqiptarët e Trakisë

    Shqiptarët e Trakisë

    Shqiptarët e Trakës sot janë një pakicë gjuhësore në Maqedoninë e jugut dhe në Trakinë perëndimore përgjatë kufirit me Turqinë. Ata flasin toskërishten veriore qe është nën degë e dialektit toskë te gjuhës shqipe, dhe janë pasardhës të popullsisë shqiptare të Trakës Lindore që kanë emigruar gjatë shkëmbimit të popullsisë midis Greqisë dhe Turqisë në vitet 1920-të. Ata janë njohur në Greqi si Arvanites, një emër qe aplikohet për të gjitha grupet me origjinë Shqiptare në Greqi, por që kryesisht i referohet grupit jugore dialektor të Arbëreshëve. Populli shqipfolësit e Trakës Perëndimore dhe në Maqedonia Greke përdorin fjalën të vetë emërtimit për vetën e tyre si: Shqiptar-Shqiptarë dhe jo Arbëreshë ose Arvanite.

    Gjatë Perandorisë Osmane, komunitetet shqiptare emigruan drejt Turqisë Evropiane sot (Trakës Lindore), sidomos në afërsi të Stambollit. Shumë Shqiptarë myslimanë morën poste te larta në shoqërinë osmane dhe shumë prej tyre, më së shumti familja Qypërliu, u bënë vezirë të Perandorisë Osmane. Shumica e emigracionit shqiptar ishte nga veriu i Kosovës dhe të rajonit e Korçës dhe Kolonjës të Shqipërisë. Pasardhësit e këtyre emigrantëve më vonë do të luajë një rol të rëndësishëm në Rilindjen Kombëtare të Shqipërisë, si Fan Noli i cili kishte lindur në Ibrik Tepe të Trakisë. Numri i Shqiptarëve që jetonin në rajon është i panjohur, të dhënat statistikore të Perandorisë Osmane ishin bazuar në identifikimin fetar, të quajtur milet. Kështu, Ortodoksë Shqiptarë konsideroheshin si Rumelias, ndërsa myslimanët  shqiptarë ishin kategorizuar së bashku me Turqit.

    Në mesin e kësaj popullsie, shqiptarët ortodoksë në Trakës Lindore ishin banuar në komunitetet pjesërisht homogjene, ose fshatrat apo lagjet, dhe kanë qenë kryesisht pasardhës të emigrantëve nga rajoni Korçës dhe Kolonjës. Vendbanimet kryesore që këta shqiptarë vijnë janë Vithkuq dhe Qyteza dhe folnin (kur jetonin ne Trakë lindore) dhe ende flasin (brezat e moshuar me disa të rinj sot në Greqi) sot dialekti toskerisht e gjuhës shqipe. Data më e hershme e këtyre migrimeve është ndodhur pas pushtimit osman në fund të shekullit 15-të.

    Në fund të shekullit të 16-të (ndoshta në vitin 1566), në bazë të politikës së zgjidhjes e zbatuar nga sulltani Selim i Dytë, mijëra qytetarë të Perandorisë Osmane u zhvendosën në Trakinë Lindore, e cila ishte braktisur për shkak e luftërave të vazhdueshme dhe sëmundjet. Pastaj ndodhi emigrimin e parë të shqiptarëve, i cili kolonizuan pjesën veriore e Trakës lindore, ku kanë punuar për ndërtimin e xhamisë famshme “Selimije” të Edrenesë. Ngritën kampin e tyre në Zailef i Madhe dhe Mandricë, që më vonë u bë vendbanime të përhershëm. Vendbanimet u themeluan në afërsi të Zailefit (ndoshta për arsye sigurimit) qe u përbë fshatin Zailef i Madh.

    Në fund të shekullit të 19-të, Zailefjotët themeluan dy fshatra të reja, Aballar dhe Karasakli. Mandrica, e cila   gjeografikisht i takon  Trakës Lindore, konsiderohet bashkë me fshatrat e tjera etnike shqiptare, që të ketë një origjinë të përbashkët nga Vithkuqi. Këto fshatra etnike shqiptare të Trakës Lindore ishin kohezive dhe të konsideruar ashtu nga zyrtarët konsullore në fund e shekullit të 19-të. Ata kishin anëtarësim përbashkët në shoqatave të mësuesve vendor dhe strukturat e kishës, qendra ishte katedralja e Dimotkës), etj.

    Fshati Vithkuq në kulmin e  zhvillimit të tij, që nga viti 1730, kishte me mijëra banorë, ndërsa Qyteza dhe Qafëzez ishin dy fshatra të vogla fqinje me disa qindra banorë. Vithkuqi me Voskopojën dhe vendbanime të tjera në rajon ishin një nga qendrat më të rëndësishme në këtë kohë ku kishte shkolla, kisha, studiues të shumta, mësuesit dhe bamirës që kishin ardhur nga ky rajon. Në shekullin e tetëmbëdhjetë, pjesa më e madhe e shqiptarëve pranuan fenë Islame në Shqipërinë e Jugut. Marrëdhëniet mes myslimanëve dhe popullsitë ortodokse të mbetur ndonjëherë rezultoi me tensione mes bashkësive.

    Në vitin 1769, forcat lokale osmane hynë në Voskopojë, dhe pas Vithkuq edhe vendbanime të tjera që u plaçkitën. Banorët krishterë u larguan nga zonat dhe ikën në vende të tjera, Korçë, Kostur, Follorinë, Krushevë. Shumë të tjerë u drejtuan drejt Trakës lindore, ku shumë kishin punuar si punëtorë sezonalë në fushat e pronarëve osmane. Ndërsa disa tregtarë e Voskopojës dhe Vithkuqit emigruan në Vjenë, Budapest dhe qytete të tjera e Evropës dhe vazhduan aktiviteteve tregtare e tyre.

    Shqiptarët që shkuan në Trakë jug lindore themeluarn vendbanime që kujton vendbanime të origjinës e tyre në Shqipëri jugore: Vithkuq dhe Qyteza, Ibrik Tepe. Pranë këto fshatra ishin edhe fshatra të tjerë shqiptare si: Alltëntash, Azardere Karakas dhe Halil Gjilanli. Këta njerëz që jetonin në këto fshatra mund të vijnë nga emigracioni e vitit 1769. Të dy grupet e fshatrave (të veriut i migrimit e parë dhe në jug i migrimit të dytë) nuk kanë mbajtur lidhje të veçanta midis tyre, kryesisht për shkak të distancës që ishte e madhe dhe mbajtjës endogamisë që i bëri këto fshatra homogjene. Shumica e fshatarë ishin të përfshirë me bujqësi dhe blegtori. Këto shqiptarë ortodokse jetonin në fshatrat që ishin fqinje me popull turq ortodoksë (gagauzë), bullgarë patrikane si fshati Bajramiç me 600 njerëz dhe shumë grekë të cilët i përkisnin kishës ortodokse greke dhe mbështetur me kauzën greke. Për shembull, ka pasur shkolla greke dhe gjuha greke ka qenë në kishë.

    Vitet që pasuan ngritjen në pushtet e xhonturqve të Perandorisë Osmane (1908-1922), solli ndryshime të shumta dhe dramatike të popullsisë së Trakës lindore. Situata u përkeqësua me shpërthimin e luftërave ballkanike dhe rrëshqiti jashtë kontrollit gjatë viteve të Luftës së Dytë Botërore. Fshatra shqiptare, duke ndjekur fatin e krishterëve në rajon (greke, bulgare etj), ku vendbanimet u plaçkitën dhe banorët e tyre u dëbuan dhe shumë u vranë. Zailef i Madh (korrik 1913) dhe Aballar (nëntor 1913) janë plaçkitur nga turqit pas Luftës së Dytë Ballkanike në Thrakë Lindore. Në tetor të njëjtit vit fshati Mandricë u bë pjesë e Bullgarisë dhe u shkarkua nga forcat bullgare gjatë luftës Ballkanike ku banorët ikën në Trakë, (fshatrat Palouri, Ladhi, Metaksadhes dhe Vrisika) dhe në Maqedoni: Thermi, në Surokli në Zangliveri  dhe  shumë fshatra të tjera.

    Pjesa më e madhe e Mandricës u zhvendos në Ambarqoj të Kukushit. Në vitin 1926, familje refugjatësh nga Mandrica u zhvendos në vendbanimet të Greqisë, ndërsa fshati Vithkuq ose Sultanqoj u shkarkua nga osmanët në prill 1914. Kjo ka ndodhur për shkak se se këto fshatra shqiptarë ortodokse janë parë si të mbështetur kauzën greke, qeveria e Turqve të Rinj ishte armiqësor ndaj tyre.

    Në korrik 1920 Ushtria greke pushtoi Trakën Lindore. Në regjistrimin e popullsisë bërë në dhjetor 1920, popullsia e fshatra shqiptare ortodokse ishte zvogëluar dukshëm. Është vlerësuar se gati një e treta e atyre të vrarë nga turqit apo të vdekur nga vështirësitë në batalionet e punës osmane gjatë viteve 1908-1920, ndërkohë që disa prej tyre ikën në Greqi dhe nuk kthyen pas përfundimit të Luftës së Parë Botërore. Në përfundim të Luftës Greko-Turke të viteve 1919-1922, Greqia dhe Turqia nënshkruan Traktatin e Lozanës, e cila përfshinte një shkëmbim të popullsisë në mes të dy vendeve. Kështu, Traktati i Lozanës kishte përdorur fenë si tregues i përkatësisë kombëtare, duke përfshirë popullsive pa dispozitave etnike, madje edhe Shqiptarët, në këmbim të popullsisë. Sipas këtij traktati myslimanët e Greqisë u këmbyen me të krishterët e Turqisë, me një përjashtim të myslimanëve e Trakës Perëndimore dhe Krishterëve të Stambollit.

    Pas humbjes luftës greko-turke dhe Traktati i Lozanës, në tetor 1922 grekët evakuojnë zonën e Trakës Lindore dhe populli ortodokse vendas nisën të emigrojnë në Greqi. Sipas kësaj dispozite, komuniteti shqiptar Ortodokse i Trakës Lindore, u rivendos në Trakë Perëndimore, ku ata u vendosën kryesisht në fshatra të reja dhe etnikisht homogjene, ndërtuar në mënyrë për të strehuar refugjatët. Sot, kjo popullsi jeton në fshatra të njëjta, por një pjesë emigruan në qytetet e mëdha të tilla si Selanik dhe Athinë, duke bërë gjuhën Shqip më pak e folur. Shqiptarët ortodokse u zhvendosën në qarkun i Maricës, në anën veriore si: Dhikaia, Kavili, Sako, Kleiso, Neo Heimonio, Thorio, Sofiko, Asimenio. Në Maqedoni dhe veçanërisht në komunën i Seresit si: Novoselë ose Mëhalla e Re Vernar (sot: Paralimnion), Canos (sot: Nea Petra), Tolos (sot: Tholos) dhe Gaskarka ose Kaskarka e Selanikut.

    Shqiptaret nga grupet jugore të  Trakës u vendosën në Sufli, ku fillimisht ata qëndruan për një kohë deri sa ato u vendosën në vendin e ri të banimit. Disa muaj më vonë, në vitin 1923, kjo popull u zhvendos në juglindje, paralel dhe në afërsi të lumit Maricë. Banorët e Sultanqojit dhe Ibrik Tepesë u vendosën në fshatrat Bintikli, Hanxha, Çakirxhi,  Ferexhik dhe Baçibej. Banorët e Alltëntashit u vendosën në Paradimi të Rodopit dhe Sarhanli, në Maricë, ndërsa banorët e Gjilanlit dhe disa familje nga Karaxa Halil në Antheia të Maricës.

    Sistemoi dhe perpiloi RKL.

    Literatura:

    Arben  Llalla: Demografia e Viseve Shqiptare ne Greqine e Veriut.

    Greek Helsinki Monitor (1995): “Report: The Arvanites”.

    Euromosaic (1996): “L’arvanite / albanais en Grèce”. Report published by the Institut de Sociolingüística Catalana.

    Berisha, Mal (2000), Diaspora Shqiptare në Turqi (në Albanian), New York.

    Haddad, Emma (2008), The Refugee in International Society: Between Sovereigns, Cambridge, United Kingdom: Cambridge University Press.

    Lidhje të jashtme:

    Боян Гюзелев, Албанци в Източните Балкани, София, 2004

    Raporti nga GHM

    Raporti nga Euromosaic

    Vikipedia

  • Gjurmët e shqiptarëve të lashtë në Ilirikun Lindor

    Gjurmët e shqiptarëve të lashtë në Ilirikun Lindor

    GJURMËT E SHQIPTARËVE TË LASHTË NË ILIRIKUN LINDOR

    Emrat me kuptim të qartë e të plotë në gjuhën e lashtë shqipe (pellazge-ilire), i kryeqytetit të sotëm të Gjeorgjisë, TBILISI dhe emri i Liqenit LISI (i Lisit, te Lisi).

    Sipas hartave të lashta, për disa shekuj me radhë ky qytet e ka mbajtur emrin TEFLIS, me çka edhe më qartë dëshmohet prejardhja (etimologjia) e këtij emri në gjuhën e lashtë shqipe.

    TEF-LIS-I; TEV-LIS-I; TE-LISI

    * * *

    I L I R I A L I N D O R E

    NJË HISTORI E FALSIFIKUAR

    DHE MBULUAR NGA HARRESA

    Abdulla Mehmeti

    Dy-tri shekujt e fundit, për t’i dhënë rëndësi dhe peshë të veçantë emrit të ilirëve (për shkak të lashtësisë, autoktonisë dhe famës së tyre) nga disa qarqe shkencore evropiane, për interesa politike, shtrirjen më të gjerë të perandorive të kohës, asaj Franceze (Napoleon Bonaparta), Austriake dhe Austro-Hungareze, si edhe gjatë Rilindjes kombëtare të popullit kroat e slloven, është afirmuar ideja e ilirizmit vetëm në pjesën perëndimore të Gadishullit Ilirik.

    Por, faktet historike flasin për shtrirjen e ILIRIKUT (ILLYRICUM) në një hapësirë shumë më të gjerë. Sidomos, nën ndikimin e Rusisë dhe të Fuqive të mëdha evropiane, me gjurmë të fshira gati në të gjitha shkrimet e autorëve të lashtë, në hartat e vjetra dhe burimet tjera, duke i retushuar ose zhdukur të dhënat për pjesën lindore të ILIRISË, e cila është shtrirë deri përtej Detit të Zi, nga Kaukazi i Madh në lindje, ndërsa në perëndim përtej Alpeve evropiane.

    Nuk është rastësi krijimi së paku dy herë e shteteve në hapësirat e Evropës së sotme me emrin ILIRI (ILLYRI), siç nuk është rastësi fshirja e gjurmëve për emrin ILIRIA E MADHE (Illyricum Magnum) e perandorisë mesjetare të Stefan Dushmanit, mbret i rasianëve, bullgarëve (trakasve), albanëve dhe grekëve-arvanitëve (dinastia e dardanëve të Rashës: Rasia-Racia-Rasi, e krijuar nga Perandoria e Romës Lindore (Bizanti-Buzana) për mbrojtjen e asaj perandorie nga sulmet dhe zullumet e popujve barbarë, nga hunët, avarët dhe sllavët, nga perëndimi dhe veriu.

    Por, jo më pak histori e lavdishme e fiseve pellazge-ilire (dardane, pajone, trake), sidomos e BESËVE ilirë, e fisit më të madh të Trakisë dhe Dakisë, që lidhen me emrin e ILIRISË LINDORE dhe shtetet e krijuara ndër shekujt, si: Guria (Gruzia-Gjeorgjia e sotme), Lazgia, Armenia, Iberia, Albania (e Kaukazit), Besia (Besarabia), Vllahia etj.

    Historie e shteteve të mëvonshme, si Gjeorgjia, Rumania, Bullgaria, Turqia, Azerbajxhani, Ukraina etj., janë shtete të reja, nga Mesjeta dhe shekujt e mëvonshëm, të krijuara mbi gërmadhat e shteteve të lashta të ILIRISË LINDORE.

    Më tepër gjurmë ka edhe sot në ato hapësira, si emra qytetesh, rajonesh, fisesh, tempujsh fetare, kështjella të stërlashta, që lidhen me ngjarje dhe personalitete që kanë lënë gjurmë në histori, si pjesë e pandarë e historisë së pellazgëve-ilirëve, shqiptarëve të lashtë, përmes burimeve historike që shpjegohen edhe sot shumë qartë vetëm përmes gjuhës shqipe.

    (30 janar 2022)

  • Nju Jorku nuk quhej gjithmonë kështu. Hollandezët e këmbyen vendin me një ishull erëzash në Inditë Lindore!

    Nju Jorku nuk quhej gjithmonë kështu. Hollandezët e këmbyen vendin me një ishull erëzash në Inditë Lindore!

    Fillimisht, ky metropol kishte një emër krejtësisht të ndryshëm: New Amsterdam (Amsterdami i Ri).
    Ishte një koloni holandeze, e themeluar në shekullin e 17-të nga të njëjtët navigatore që kishin eksploruar detet anembanë botës.

    Por ja pjesa më e pabesueshme e historisë. Holandezët ua ceduan këtë territor anglezëve – dhe a e dini në këmbim të çfarë? Një ishulli të vogël dhe të largët në Inditë Lindore, i famshëm për prodhimin e tij të erëzave.

    Atëherë, ai ishull i vogël konsiderohej më i vlefshëm se i gjithë Manhattan.
    Erëzat vlenin sa ari; ato ishin nafta e shekullit të 17-të. Manhattan? Epo, ishte vetëm një copë tokë me disa vendas dhe disa kolonë.
    Sot, Manhattan vlen qindra miliarda dollarë, ndërsa ai ishull erëzash është praktikisht i panjohur për shumicën. Është e mahnitshme se si vlera e gjërave mund të ndryshojë plotësisht gjatë shekujve.
    Kush do ta kishte menduar se ai “shkëmbim i thjeshtë” do të bëhej një nga më ironikët në histori?

    New Yorku, dikur ishte fshat

  • Konflikti në Iran do të ketë pak ndikim në rritjen ekonomike të Europës Lindore

    Konflikti në Iran do të ketë pak ndikim në rritjen ekonomike të Europës Lindore

    Megjithëse konflikti mes Izraelit dhe Iranit dhe politika tregtare e Presidentit amerikan Trump po krijojnë pasiguri të mëdha dhe mjedisi ndërkombëtar mbetet i vështirë, rritja ekonomike në shumicën e vendeve të Evropës Qendrore, Lindore dhe Juglindore pritet të mbetet e qëndrueshme në vitet 2025 dhe 2026 – përfshirë edhe shtetet anëtare të BE-së.“Megjithatë, kjo mbështetet në kushtin që konflikti mbi programin bërthamor të Iranit të mos përshkallëzohet më tej dhe të mos shndërrohet në një luftë rajonale që do të shkaktonte një rritje të menjëhershme të çmimeve të naftës”, thotë Richard Grieveson, zëvendësdrejtor i wiiw dhe autor kryesor i këtij parashikimi veror.“Në thelb, rajoni ka treguar vazhdimisht se është shumë i qëndrueshëm përballë goditjeve të jashtme”, sipas parashikimit të verës të Institutit të Vjenës për Studime Ekonomike Ndërkombëtare (wiiw).Për vitin 2025, wiiw parashikon një rritje mesatare prej 2.3% për vendet anëtare të BE-së në rajon, një rishikim i lehtë me ulje prej 0.2 pikë përqindjeje krahasuar me parashikimin e pranverës. Në vitin 2026, rritja pritet të përshpejtohet në 2.8% (siç ishte parashikuar më herët në pranverë). “Megjithatë, zhvillimet janë të përziera. Ndërsa Polonia, Bullgaria, Kroacia dhe Lituania vazhdojnë të rriten fuqishëm, Hungaria, Rumania dhe Sllovakia po detyrohen të shkurtojnë shpenzimet për të vënë nën kontroll deficitin e lartë buxhetor. Kjo – mes faktorëve të tjerë – po e frenon rritjen në këto vende”, komenton Grieveson.Megjithatë, vendet anëtare të BE-së në Evropën Qendrore, Lindore dhe Juglindore pritet të rriten me ritme trefish më të larta se zona e euros (0.7%) në vitin 2025, dhe dy herë më shpejt (1.4%) në vitin 2026, me një rritje të parashikuar prej 2.8%. Kjo do t’u mundësojë atyre të vazhdojnë procesin e kapjes së diferencës ekonomike me Evropën Perëndimore.Megjithëse industria në vendet kryesore të rajonit – si Polonia, Çekia, Sllovakia, Hungaria dhe Rumania, të cilat kanë lidhje të forta me Gjermaninë – vazhdon të përballet me dobësinë e sektorit prodhues gjerman, rritja ekonomike në këto vende vazhdon të mbështetet nga konsumi i fortë privat, falë rritjes së qëndrueshme të pagave reale dhe tregjeve të ngushta të punës. “Njerëzit në shumë vende të rajonit po shpenzojnë ende të ardhurat shtesë të disponueshme, gjë që po e nxit ekonominë”, shpjegon Grieveson.Sa i përket rritjes ndërmjet shteteve lindore anëtare të BE-së, Polonia do të jetë udhëheqëse si këtë vit (3.5%) ashtu edhe vitin e ardhshëm (3.5%); ajo do të pasohet nga afër nga Kroacia (2025: 2.9%; 2026: 2.8%).Gjashtë vendet e Ballkanit Perëndimor pritet të rriten mesatarisht me 3% në vitin 2025 dhe 3.6% në vitin 2026, ndërsa Turqia do të rritet me 3.4% në 2025 dhe 4% në 2026.Parashikimet për Ukrainën e goditur nga lufta janë përkeqësuar së fundmi. Për vitin 2025, wiiw parashikon një rritje prej vetëm 2.5% për vendin, një ulje me 0.5 pikë përqindjeje nga parashikimi i mëparshëm. Dëmet e shkaktuara nga lufta dhe efektet e një korrjeje që pritet të jetë e dobët po lënë gjurmë të ndjeshme.Në rastin e Rusisë agresore, rritja e fortë e dy viteve të fundit pritet të përgjysmohet në 2% këtë vit dhe të ngadalësohet më tej në 1.8% vitin tjetër.Kazakhstan-i është një përjashtim, me një rritje prej 5% këtë vit dhe 4.5% në 2026, falë të ardhurave të larta nga nafta dhe një sektori ndërtimi në lulëzim.Irani, tarifat e Trump dhe lufta në Ukrainë janë rreziqe që mund të ndikojnë negativishtRreziku më i madh për rënien e parashikuar është një përshkallëzim i ri i konfliktit midis Izraelit dhe Iranit. “Nëse Teherani do të mbyllte ngushticën e Hormuzit për transportin detar, kjo mund të shkaktonte një rritje të menjëhershme të çmimeve të naftës, që do të nxitnin inflacionin dhe do të godisnin fort rritjen,” shpjegon Grieveson.Por edhe politika tarifore e Presidentit amerikan Donald Trump dhe një luftë e mundshme tregtare mes SHBA-së dhe BE-së mund të rrezikojnë zhvillimin ekonomik në Evropën Qendrore, Lindore dhe Juglindore. “Qarkullimi tregtar i drejtpërdrejtë mes rajonit dhe Amerikës është i papërfillshëm. Megjithatë, rajoni do të vuante nga kërkesa më e ulët amerikane për produkte industriale evropiane dhe nga rënia e investimeve në Evropën Qendrore e Lindore nëse vendosen tarifa të larta nga SHBA kundër BE-së,” thotë Grieveson.Një tjetër rrezik është ndikimi negativ i një tërheqjeje të mundshme të mbështetjes amerikane për Ukrainën në luftën e saj mbrojtëse kundër Rusisë. “Nëse Trump e braktis Ukrainën, kjo mund të krijojë një vakum sigurie në Evropën Lindore, të dobësojë NATO-n dhe të trembë investitorët,” përfundon Grieveson.Ukraina në vështirësi, Rusia në ngadalësimEkonomia e Ukrainës po përballet me vështirësi të mëdha. Rritja për tremujorin e parë të vitit 2025 ka rënë në vetëm 1%, ndërsa për gjithë vitin parashikohet në 2.5%, me një ulje prej 0.5 pikë përqindjeje nga parashikimi i pranverës. Lufta ka dëmtuar rëndë infrastrukturën, mungesa e fuqisë punëtore dhe e raketave mbrojtëse po e rëndon situatën. Inflacioni ka arritur në 16% dhe normat e interesit janë mbajtur në 15.5%, duke frenuar rritjen. Gjendja përkeqësohet edhe nga një korrje e dobët dhe kufizimet e reja nga BE për eksportet bujqësore. Sipas wiiw, mbështetja financiare dhe ushtarake nga Perëndimi është vendimtare për të ardhmen ekonomike të vendit.Pas dy vitesh rritje të fortë të nxitur nga shpenzimet ushtarake, ekonomia ruse pritet të ngadalësohet ndjeshëm: në 2% në vitin 2025 dhe 1.8% në 2026. Rritja e industrisë vjen kryesisht nga sektori i armëve, ndërsa sektorët e tjerë po stangnojnë ose tkurren. Politika monetare e ashpër për të ulur inflacionin ka çuar normat e interesit në 20%, duke frenuar kreditimin dhe konsumimin. Më tej, të ardhurat nga nafta janë ulur, zëvendësimi i importeve nga prodhimi vendas ka arritur kufijtë dhe sanksionet amerikane nuk pritet të lehtësohen. Deficiti buxhetor do të rritet në 1.8% të PBB-së, por qeveria ka ende hapësirë fiskale për ta përballuar atë. Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gezon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetm duke cituar “Revista Monitor” shogëruar me linkun e artikullit origjinal.

  • Deutsche Welle: Po ikin shqiptarët? Shikoni çfarë ndodh me Gjermaninë?

    Deutsche Welle: Po ikin shqiptarët? Shikoni çfarë ndodh me Gjermaninë?

    Popullsia në Gjermaninë lindore po tkurret. Projektet e strehimit me çmime të përballueshme synojnë të tërheqin njerëzit përsëri në rajon.
    “Nuk ke problem të gjesh një banesë të përballueshme në çmim. Nuk ke bllokime trafiku dhe as orë të pikut të trafikut. Dhe nuk kam pasur kurrë vështirësi në gjetjen e një vendi parkimi”, thotë Anika Franze, duke buzëqeshur nga pas tavolinës së saj në qendër të qytetit të vogël Guben në kufirin lindor të Gjermanisë me Poloninë.
    38-vjeçarja lindi në Berlinin Lindor, dikur Republika Demokratike Gjermane, dhe jetoi në të njëjtin lagje për pjesën më të madhe të jetës së saj para edhe pas rënies së Murit të Berlinit. Por për shkak të ritmit të ngjeshur dhe situatës së çmimeve të banimit në kryeqytet, ajo kishte kohë që mendonte të largohej.
    Gjatë një udhëtimi nëpër Brandenburg, ajo dëgjoi në radio për një program “Banim me provë” në Guben. Palëve të interesuara u jepet mundësinë të jetojnë aty deri në një muaj për vetëm 100 euro në javë. Synimi: të inkurajohen njerëzit të vendosen në qytet dhe kështu të sfidojnë rënien në rritje të popullsisë në Gjermaninë lindore.
     
     
    Aplikime edhe nga Algjeria, Egjipti dhe BraziliAnika Franze ka jetuar në Guben për tetë muaj, dhe tani drejton projektin që e solli në qytet. Ajo jeton në një apartament me dy kate prej 100 metrash katrorë, të marrë me qira për të njëjtin çmim që do të paguante për një dhomë në një apartament të përbashkët në Berlin.
    “Është gjithmonë qetësi këtu, nuk ka as zhurma, ka më pak mbeturina në rrugë dhe gjithmonë takon njerëz që njeh”, shpjegon ajo në një tur të shkurtër në qytet. Vitin e kaluar, 30 persona morën pjesë në programin në Guben, gjashtë prej të cilëve më vonë u zhvendosën atje përgjithmonë. Këtë vit, kanë mbërritur 40 aplikime tashmë në tavolinën e Franzes: nga e gjithë Gjermania, Belgjika, madje edhe nga Algjeria, Egjipti dhe Brazili.
    Popullsia në Gjermaninë Lindore është përgjysmuar në 30 vjetGuben, i famshëm për industritë e tekstilit dhe prodhimit të kapeleve para ribashkimit, është vetëm një nga qindra qytete industriale në Gjermaninë lindore që përjetoi ndryshime të mëdha demografike pas ribashkimit gjerman në vitin 1990. Rënia e lindjeve, migrimi i të rinjve, veçanërisht, në landet perëndimore dhe rritja e jetëgjatësisë e kanë përshpejtuar plakjen demografike.
    “Na mungon një brez i tërë”, u shpreh kryetari i bashkisë, Fred Mahro, për gazetën berlineze “taz”. Vërtetë, Gubeni aktualisht ka 16,600 banorë, kurse 30 vjet më parë, kishte pothuajse dyfish më shumë. Vlerësimet parashikojnë se popullsia do të vazhdojë të bjerë në vitet e ardhshme, ashtu si edhe numri i njerëzve në moshë pune, ndërsa mosha mesatare, aktualisht 58 vjeç, do të vazhdojë të rritet.
    “Nga një perspektivë ekonomike, ne duhet të sigurohemi që lokalitetet të mbeten tërheqëse dhe që të krijohen stimuj për kompanitë që të vendosen aty, por bëhet fjalë për shumë më tepër se kaq, për shembull, për një kulturë mikpritëse dhe bashkëjetesë shoqërore”, u shpreh për DW Susanne Schultz, një eksperte për politikën e migracionit në Fondacionin Bertelsmann.
    Një sipërmarrje jo e lehtë, pasi një në katër emigrantë mendon të largohet nga Gjermania, sipas një studimi të kohëve të fundit nga Instituti për Kërkime në Punësim, IAB. “Pakënaqësia me politikën ishte një nga arsyet kryesore dhe mendoj se kjo ka shumë të bëjë me zhvillimet e fundit këtë një vit e gjysmë, atmosfera në Gjermani ka ndryshuar vërtet”, thotë Schultz.
    Gjermania Lindore ka imazhin e një bastioni të krahut të djathtëNë luftën për të tërhequr banorë të rinj, landet lindore të Gjermanisë po luftojnë kryesisht me reputacionin e tyre si vatra për ekstremizmine krahut të djathtë. Guben bëri bujë edhe në vitin 1999 kur azilkërkuesi algjerian Farid Guendoul vdiq nga gjakderdhja pasi u ndoq nga neonazistët.
    Në zgjedhjet federale në shkurt të vitit 2025, pothuajse 39 përqind e banorëve votuan për Alternativën për Gjermaninë (AfD), të cilën Zyra e Brandenburgut për Mbrojtjen e Kushtetutës e kishte klasifikuar së fundmi si ekstremiste të krahut të djathtë. “Njerëzit kanë paragjykimet dhe klishetë e tyre, por nga përvoja ime, prapë mund të lidhesh me ta. Ata mund të kenë nevojë vetëm për pak kohë, sepse nuk janë mësuar me kaq shumë diversitet”, shpjegon Anika Franze. Ajo është gjithashtu e zhgënjyer sepse ka shumë fokus te AfD, pasi më shumë se 60 përqind e njerëzve votuan për partitë e moderuara.
    Për momentin, Anika Franze shijon një jetë që është më e qetë se në kryeqytetin gjerman. Tani ia ka dalë të përmbush edhe një ëndërr fëmijërie: të mësojë kalërimin. “Nuk e di nëse dua të plakem këtu, por gjithashtu nuk e di nëse do ta bëja këtë në Berlin.”/ DW

  • Parashikimi i motit 13 Qershor 2025/ Si do variojnë temperaturat gjatë ditës së sotme

    Parashikimi i motit 13 Qershor 2025/ Si do variojnë temperaturat gjatë ditës së sotme

    Këtë të premte vendi ynë, në orët e para të mëngjesit dhe mesditës parashikohet që të jetë nën dominimin e kthjellimeve në të gjithë territorin.
    Por gjatë orëve të pasdites pritet të ketë kalime të lehta të vranësirave në gjysmën Lindore të Shqipërisë, ku më të fokusuara vranësirat do të jenë në zonat Jug-lindore, duke gjeneruar rrebeshe afatshkurta shiu të karakterit lokal.

    Ndërsa vija bregdetare dhe një pjesë e mirë e zonës së ulët, do të mbeten nën mbizotërimin e intervaleve të gjata me diell edhe përgjatë pjesë së dytë të ditës.
    Temperaturat e ajrit do të ulen lehtë në mëngjes, por mbeten konstante në mesditë duke u luhatur nga 13°C vlera më e ulët, deri në 35°C vlera më e lartë në rang territori.
    Era do të fryjë mesatare në tokë dhe në det, duke arritur shpejtësinë 38 km/h nga drejtimi Veriperëndimor, për pasojë në brigjet e Adriatikut dhe Jonit do të gjenerohet dallgëzim 2-3 ballë.

  • Kryetarët e Gjykatave të Larta të Evropës Qendrore dhe Lindore mblidhen nesër në Vlorë

    Kryetarët e Gjykatave të Larta të Evropës Qendrore dhe Lindore mblidhen nesër në Vlorë

    Gjykata e Lartë e Shqipërisë, në bashkëpunim me CEELI Institute, organizon më 9-10 qershor në Vlorë Konferencën e Kryetarëve të Gjykatave të Larta të Evropës Qendrore dhe Lindore.
    Konferenca do të përshëndetet nga Presidenti i Republikës, Bajram Begaj, ministri i Drejtësisë, Ulsi Manja, ndërsa pjesëmarrës do të jenë mbi 20 kryetarë dhe gjyqtarë të lartë nga Evropa Qendrore dhe Lindore.

    Po ashtu të pranishëm në këtë konferencë do të jenë edhe përfaqësues të CEELI Institute dhe gjyqtarë nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
    Ky është një ndër forumet më të rëndësishme gjyqësore i këtij niveli, që i jep njëkohësisht Shqipërisë një rol qendror në diskutimet mbi pavarësinë e drejtësisë, transparencën dhe standardet evropiane. ATSH

  • Mbi 20 kryetarë të Gjykatave të Larta të Evropës Qendrore dhe Lindore, takim në Vlorë

    Mbi 20 kryetarë të Gjykatave të Larta të Evropës Qendrore dhe Lindore, takim në Vlorë

    Më 9-10 qershor do të zhvillohet në Vlorë konferenca e Kryetarëve të Gjykatave të Larta të Evropës Qendrore dhe Lindore, e organizuar nga Gjykata e Lartë e Shqipërisë, në bashkëpunim me CEELI Institute.
    Raportohet se Konferenca do të përshëndetet nga presidenti i Republikës, Bajram Begaj, ministri i Drejtësisë, Ulsi Manja, ndërsa pjesëmarrës do të jenë mbi 20 kryetarë dhe gjyqtarë të lartë nga Evropa Qendrore dhe Lindore.
    Po ashtu të pranishëm në këtë konferencë do të jenë edhe përfaqësues të CEELI Institute dhe gjyqtarë nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
    Ky është një ndër forumet më të rëndësishme gjyqësore i këtij niveli, që i jep njëkohësisht Shqipërisë një rol qendror në diskutimet mbi pavarësinë e drejtësisë, transparencën dhe standardet evropiane.

  • Irakiania ekspozitë në Shkodër, piktorja ndërthur traditën Lindore me atë Perëndimore

    Irakiania ekspozitë në Shkodër, piktorja ndërthur traditën Lindore me atë Perëndimore

    Artistja britaniko-irakene Lina Ogaily çeli në Shkodër ekspozitën e saj më të fundit personale, duke prezantuar vepra që eksplorojnë kujtesën, identitetin dhe përkatësinë kulturore.

    E lindur në Kuvajt, e arsimuar në Mbretërinë e Bashkuar dhe e rrënjosur thellë në trashëgiminë irakiane, arti i Ogaily ndërthur abstraksionin me simbolizmin, duke u frymëzuar nga traditat lindore dhe perëndimore.
    “Kjo është ekspozita ime e katërt në Shqipëri. Duke kuptuar rëndësinë e një qyteti si Shkodra, e pata të pamundur të mos prezantoja punimet e mija artistike në këtë qytet që njihet për kulturë dhe art. Pikturat janë shprehje e gjendjes shpirtërore dhe asaj emocionale duke reflektuar situatën e vendit të origjinës sime, Irakut. Nostalgjia karakterizon jo pak herë ndjesitë e mija të cilat pasqyrohen në art. Mesazhet e ekspozitës janë të hedhim një hap pas nga jeta, të fokusohemi në botën e brendshme, të largojmë veten tonë nga shpërqendrimet e përditshme. Ka shumë për të mësuar nga jeta por ne duhet ti japim kohë vetes sonë”, tha Lina Ogaily.

    Me 12 ekspozita personale dhe mbi 50 ekspozita ndërkombëtare në grup, vepra e Ogaily vazhdon të lidhë kultura të ndryshme, këtë herë duke ardhur në Shkodër, qytetin e artit dhe kulturës.
    Lina është thellësisht e angazhuar me trashëgiminë kulturore të vendit të saj dhe e përdor artin si një mjet për të krijuar ura dhe lidhur komunitetet në Shqipëri dhe në Ballkan.
    /vizionplus.tv