Më 26 nëntor, një përmbytje në bibliotekën e antikiteteve egjiptiane të Luvrit shkaktoi dëme të konsiderueshme në qindra libra dhe dokumente, më i vjetri daton që nga fundi i shekullit të 19-të.
Shkaku ishte një rrjedhje uji në sistemin e ngrohjes dhe ventilimit të muzeut, duke nxjerrë në pah gjendjen e përkeqësuar të muzeut më të vizituar në botë, vetëm disa javë pas grabitjes spektakolare të xhevahireve që zbuloi mangësi në siguri.
Në një intervistë me BFMTV, Francis Steinbock, zëvendësdrejtor i përgjithshëm i muzeut të Luvrit, theksoi se dëmi ka të bëjë me “midis 300 dhe 400 vepra”, më të vjetrat prej të cilave datojnë që nga fundi i shekullit të 19-të. Këto janë revista, libra referimi dhe revista arkeologjike, por “ato nuk janë aspak vepra të çmuara që janë humbur”, theksoi ai. Këto punime “janë nxjerrë, janë hapur dhe po kryhet një detyrë delikate për t’i tharë faqe pas faqeje”.
Mosha e hidraulikës që shkaktoi problemin ishte “e njohur prej disa vitesh”, pranoi Steinbock, dhe zona e prekur nga incidenti “është pjesë e një sërë hapësirash muzeale që janë objekt i një projekti të madh rinovimi të sistemit të ventilimit dhe ngrohjes” që do të fillojë në shtator 2026.
Tag: libra
-
Ana “shqiptare” e muzeut më të vizituar në botë
-
Interes për historinë dhe kulturën shqiptare, Ivana Trump ndan tre libra mbi Shqipërinë
Ivanka Trump, vajza e presidentit amerikan Donald Trump dhe bashkëshortja e Jared Kushner, një nga investitorët potencialë në projektet turistike në ishullin e Sazanit, duket se po studion seriozisht historinë e Shqipërisë. Ajo ka ndarë me ndjekësit e saj në Instagram disa materiale që po i përdor për të studiuar Shqipërinë dhe shqiptarët.
Në një postim në Instastory, Ivanka ka publikuar një foto me tre libra të vendosur mbi tavolinë, “Albania: From Anarchy to Balkan Identity” nga Miranda Vickers dhe James Pettifer, “The Albanians: A Modern History” nga Miranda Vickers si dhe “Gjenerali i ushtrisë së vdekur” nga Ismail Kadare.
Ivanka tregon se po bën kërkime, duke lënë të kuptohet se po përgatitet dhe po informohet rreth historisë, identitetit dhe letërsisë shqiptare. -
Pas vjedhjes dhe përmbytjes në Luvër, dëmtohen qindra libra në departamentin e antikiteteve egjiptiane
Më 26 nëntor, një incident i rëndë goditi Bibliotekën e Antikiteteve Egjiptiane në Muzeun e Luvrit, duke shkaktuar dëme të konsiderueshme në qindra libra dhe dokumente historike. Përmbytja, e shkaktuar nga një rrjedhje e papritur në sistemin e ngrohjes dhe ventilimit, riktheu vëmendjen te infrastruktura e brishtë e muzeut më të vizituar në botë vetëm pak javë pasi Luvri u përfshi në një skandal grabitjeje bizhuterish që nxori në pah dobësitë e sigurisë.
Sipas Francis Steinbock, zëvendësdrejtor i përgjithshëm i Luvrit, përmbytja ka dëmtuar mes 300 dhe 400 vepra, disa prej të cilave datojnë që nga fundi i shekullit të 19-të. Materialet e prekur janë revista, botime arkeologjike dhe libra referimi – të vlefshëm për studiuesit, por jo pjesë e koleksioneve të çmuara muzeale.
“Nuk bëhet fjalë për vepra të pazëvendësueshme arti,” theksoi Steinbock në një intervistë për BFMTV, duke shtuar se restauruesit janë duke kryer një punë jashtëzakonisht delikate për t’i tharë dokumentet faqe pas faqeje, për të shmangur mbledhjen e mykut, ngjitjen e letrës apo deformimet e përhershme.
Rrjedhja e ujit u shkaktua nga një defekt në rrjetin hidraulik të muzeut, një problem i njohur prej vitesh. Steinbock pranoi se zona ku ndodhi incidenti është pjesë e një segmenti shumë të vjetër të infrastrukturës së Luvrit, e cila pritet të përfshihet në një projekt masiv rinovimi të sistemit të ventilimit dhe ngrohjes, i planifikuar të nisë në shtator 2026.
Ky vonim ngre pikëpyetje për gjendjen aktuale të muzeut dhe rrezikun që paraqesin defektet e ngjashme, sidomos në një institucion që ruan disa nga veprat më të rëndësishme të trashëgimisë botërore.
Përmbytja ndodh vetëm pak kohë pas grabitjes së bujshme të disa bizhuterive të vlefshme brenda muzeut, një ngjarje që ndezi diskutime të forta për masat e sigurisë në Luvër. Kjo goditje e re ndaj integritetit të institucionit shton presionin mbi administratën për të përshpejtuar investimet në infrastrukturë dhe për të garantuar mbrojtjen e koleksioneve.
-
Rekomandime leximi nga Marsela Neni
Në rubrikën Rekomandime leximi, mysafire e ObserverKult është shkrimtarja, Marsela Neni. Ja cilat janë librat që Neni u sugjeron të pasionuarve pas leximit.
——————————————————-
Për çfarë ka uri shpirti yt?
Lexues i dashur, përqafoje këtë pyetje. Pyetjet janë shumë më të rëndësishme se përgjigjet. Mëso të jetosh si pyetje! Ji kërshëri! Përgjigjet gjithnjë vijnë pakuptuar, vetvetiu, fshehësisht… Në gjithë këtë që do të lexosh, kjo është fjalia që duhet të nënvizosh, që duhet të mbash mend, që duhet t’ia përsërisësh vetes: Për çfarë ke uri, o shpirt?Kush jam unë për të të dhënë rekomandime se ç’duhet të lexosh? Unë nuk të njoh. Jo personalisht. Nuk di ç’po ndodh tani në mendjen tënde, në zemrën tënde, në botën tënde. Nuk di në ç’ujëra lahesh, në ç’diell e ngroh shpirtin, në ç’vend të shpien ëndrrat, për kë të qan syri, për ç’kujtim s’të dhimbset fjala. Unë nuk di asgjë për ty.
Nga Marsela NeniUnë mund të flas vetëm për veten. Mund të flas për mënyrën se si kam mësuar të bie, se si i kam besuar peshës sime, gravitetit, përjetësisë së trupëzuar në një libër, përpara se …të fluturoj.Por diçka dua të ta them: dëgjo. Askush nuk ka humbur gjë nga dëgjimi. Lexo qindra menu dhe bëhu provues! Jepu një shans librave! Hapi! Lexo dhe lëri të të lexojnë!Të lexosh një libër është si të lahesh në një lum. Deri më sot unë jam larë në shumë lumenj. Në disa edhe jam rilarë. Jam kredhur në ujërat e njohura, por si tjetërkush e kam njohur veten. Edhe vetë jam një lumë që rrjedh. Me disa libra që kam lexuar, jam përbashkuar. Jemi bërë një. Të tjerë më është dashur t’i përshkoj mes për mes. Disave u kam kaluar anash. Në disa kam peshkuar. Dhe shumë të tjerë me presin në raftet e bibliotekës sime të madhe t’i vizitoj. Blej gjithnjë shumë libra. Jam tahmaqare, e di. Por gjithnjë përfytyroj babain tim pensionist që përtypet gjatë, kur do të blejë një libër. Më mirë të kem zahire për dimrin e madh që më pret, them gjithnjë me vete.Që prej fëmijërisë librat kanë qenë gjithnjë miqtë më të mirë. Disa prej tyre më kanë ndihmuar në kohë të vështira, si: “Tre shokët” e Remarkut, “Vëllezërit Karamazov” e Dostojevskit, “Tonio Krëger” e Mannit. Disa të tjerë më kanë rritur, si: “Novelat” e Cvajgut, “Fausti” i Gëtes, “Odisea” e Homerit, “Letër humanizmit” e Hajdegerit, “Don Kishoti i Mançes” i Servantesit, “Shkretëtira e Tartarëve” e Buxatit etj. Të tjerë libra kanë zbuluar gjuhën në mua, si: “Lahuta e Malcis” e Fishtës, poezitë e Lasgushit, të Migjenit, të Camajt. Me të tjerë libra jam konfliktuar, me disa kam debatuar, të tjerë i kam neveritur, disa më kanë mërzitur. Për disa kam qarë. Me disa kam qeshur. Me ndonjë me të mbi fytyrë kam fjetur…Vetë në lexim jam kredhur në diakroni, për të njohur më të largëtat kohësi. Por kam ndryshuar, tani s’mendoj njësoj, ndaj nëse dikush merr mundimin të më pyesë, unë i them nise nga tani, njih bashkohësinë. Po ndaj me ju tri lexime që ia vlejnë. Po nuk ju pëlqyen, pa problem, ka plot libra të tjerë.
“Albertina e zhdukur”, Marsel Prust
Për pjatë të parë ju ofroj “Albertina e zhdukur”, libri i gjashtë i ciklit monumental të Prustit “Në kërkim të kohës së humbur”. Një vepër që qenësinë e saj e shpërshfaq përmes një stili introspektiv, ku ndjenja analitike e humbjes, xhelozisë dhe vetëvëzhgimit zbërthehen me një saktësi estetike të rrallë dhe ku mungesa kthehet në praninë më të fortë estetike, duke treguar si kujtimet e ripërpunuara janë më të fuqishme se përjetimi direkt. Lëvizja nga realja në imagjinare e bën këtë vepër një reflektim estetik mbi fuqinë e imagjinatës njerëzore për të krijuar realitete të tjera. Mbase duke e lexuar, kush e di, kupton se mund të kesh qenë dhe ti një ‘Albertinë’ në jetën e dikujt.
“Letra një poeti të ri”, Rainer Maria Rilke
Për pjatë të dytë do të ofroja epistolarin e Rainer Marie Rilke “Letra një poeti të ri”. Ky libër i vogël në formë, por jashtëzakonisht i thellë dhe i ndriçuar në përmbajtje, përbëhet nga dhjetë letra që Rilke ia dërgon poetit Franz Xaver Kappus, dhe që përtej këshillave poetike, përbëjnë një reflektim mbi krijimtarinë, vetminë, ndjeshmërinë dhe zhvillimin shpirtëror të njeriut krijues. Ky libër është i mbushur me ngjyrime lirike, ndjeshmëri dhe thellësi filozofike. Flet me një zë shumë personal, por trajton tema universale që prek çdo njeri që kërkon të kuptojë veten dhe artin. Është një ushqim shpirtëror që të jep forcë përballë dyshimeve, pasigurive dhe frikës.
“E keqja e mirë”, Samanta Shveblin
Për pjatë të tretë “E keqja e mirë”. Një vëllim me tregime të shkurtra nga shkrimtarja argjentinase bashkëkohore Samanta Shveblin (S. Schweblin). Shveblin është një përfaqësim i fuqishëm dhe origjinal i realizmit magjik në letërsinë moderne. Ajo ndërthur realitetin e zakonshëm me elemente të çuditshme, shqetësuese e surrealiste, duke i dhënë kësaj rryme një formë të re, më intime dhe psikologjike që ka në fokus marrëdhëniet e përçudnuara njerëzore, tensionet e jetës moderne, tëhuajëzimin, frikën prindërore, kontrollin dhe brishtësinë emocionale. Një tjetër libër që ia vlen të lexohet prej saj është “Kentukët”. Pasi ta lexoni, me siguri nuk do të mendoni njëlloj për inteligjencën artificiale dhe robotët.Kaq besoj se mjafton, të paktën për sot. Nëse do të më pyesni nesër, nuk do të më gjeni duke u larë në ujërat e të njëjtit lum.Ju bëftë mirë!
ObserverKult
Lexo edhe:
MARSELA NENI: NËNA IME KISHTE DHJETË DUAR
-
Umberto Eco, i cili zotëronte 50.000 libra, tha këtë për bibliotekat e shtëpisë…
Umberto Eco, i cili zotëronte 50.000 libra, tha këtë për bibliotekat e shtëpisë:
-“Është çmenduri të mendosh se duhet të lexosh çdo libër që blen, sepse është çmenduri të kritikosh ata që blejnë më shumë libra sesa do të jenë në gjendje të lexojnë ndonjëherë. Do të ishte njësoj si të thuash se duhet të përdorësh të gjitha takëmet, gota, kaçavida ose serviset që ke blerë përpara se të blesh të reja.
-Ka disa gjëra në jetë për të cilat duhet të kemi gjithmonë shumë furnizime, edhe nëse do të përdorim vetëm një pjesë të vogël.
-Nëse, për shembull, i mendojmë librat si ilaçe, ne e kuptojmë se është mirë të kemi shumë prej tyre në shtëpi dhe jo vetëm disa: kur doni të ndiheni më mirë, atëherë shkoni në ‘farmaci’ dhe zgjidhni një libër. Jo rastësi, por librin e duhur për këtë moment. Kjo është arsyeja pse duhet të keni gjithmonë një zgjedhje ushqimore!
-Ata që blejnë vetëm një libër, lexojnë vetëm atë dhe më pas e flakin. Thjesht zbatojnë mentalitetin e konsumatorit tek librat, domethënë i konsiderojnë si produkt konsumi. Ata që e duan librin e dinë se libri është gjithçka tjetër veçse jo mall”.
*Marrë nga profili në Facebook i Agron Tufës
ObserverKult
Lexo edhe:
ECO: MOS E FIKNI TELEVIZORIN, SHIKOJENI “ME TRU”!
-
Franz Kafka: Ja çfarë libra duhet t’i lexoni
Franz Kafka
Nga Franz Kafka
“Mendoj se duhet të lexojmë vetëm ata lloj librash që na plagosin apo na therrin. Nëse libri që po lexojmë nuk na bën të përmendemi si një goditje në kokë, atëherë për çfarë e lexojmë? Që të na bëjë të lumtur, siç thua ti?
Zot i madh, do të ishim njësoj të lumtur edhe sikur të mos kishte libra. Llojin e librave që na bën të lumtur mund t’i shkruanim vetë ne, nëse do të na duhej ta bënim.
Por kemi nevojë për libra që të na godasin si një gjëmë, që të na tronditin thellë, si vdekja e dikujt që e donim më shumë se vetveten, si syrgjynosja në një pyll të humbur, larg prezencës njerëzore, si një vetëvrasje.
Një libër duhet të jetë sëpata që të çajë detin e ngrirë brenda nesh. Kështu mendoj”.
(Kjo është një letër për Oscar Pollak-un, më 1904)
Në shqip: Bajram Karabolli
ObserverKult
Franz Kafka dhe Milena Jesenská
Lexo edhe:
LETRAT MË TË BUKURA TË DASHURISË: SI I SHKROI FRANZ KAFKA GAZETARES NGA PRAGA, MILENËS…
Besohet se letrat e Franz Kafka-s drejtuar gazetares nga Praga, Milena Jesenská, janë letrat më të bukura dhe më komplekset të shkruara ndonjëherë nga një shkrimtar drejt “së dashurës së tij.”
Franz Kafka i shkroi Milena Jesenská-s letra të mbyllura, me një dërgues dhe me një marrës, që lexon në vetmi. Por, a përbën Franz Kafka ndonjë përjashtim, kur nis t’i shkruajë letra Milena Jesenská-s?
A sjell ai ndonjë risi a pasurim përmes epistolarit të tij dashuror? Në fund të fundit, pavarësisht se libra epistolarë janë botuar me shumicë, a konsiderohen letrat si zhanër i mëvetëm letrar dhe a ruajnë letrat e Franz-it po atë gjenialitet që shfaqet në prozën e Kafkës?
Tekstin e plotë mund ta lexoni KËTU:
ObserverKult
-
Më shumë përkthime se libra shqip në Panair/ Shkaqet që e kanë larguar lexuesin nga libri, Artan Fuga: Kanë qenë defektoze politikat kulturore, duhen librari e biblioteka funksionale
Për pesë ditë me radhë, Panairi i 28-të i Librit mirëpriti mijëra lexues, që patën mundësi të njihen me titujt e rinj dhe të bisedojnë me autorët dhe përkthyesit.
Me fluksin që u shtua gjatë fundjavës, ky edicion solli një rritje të lehtë të vizitorëve krahasuar me një vit më parë, sipas botuesve.
“Krahasuar me një vit më parë, do të thosha që këtë vit, interesi ka qenë pak më i lartë”, shprehet Kadia Dedja.
Pjesë e panairit u bënë të gjitha grupmoshat, por më shumë të rriturit.
“Më besnikët janë mosha e mesme, por edhe pensionistët që gjithmonë kanë lexuar. Por, këtu kemi edhe përplasje mes dëshirës dhe mundësisë ekonomike. Jo të gjithë kanë mundësi të blejnë libra”, thotë Petrit Ymeri.
Ndërsa te adoleshentët vihet re mungesë interesi për leximin dhe vetë botuesit pohojnë se ka pak tituj dedikuar grupmoshës 13-19 vjeç.
“Tregu nuk ka shumë libra për adoleshentët. Ata kalojnë nga letërsia për fëmijë te letërsia për të rritur”, tha për TCH Rita Petro, shkrimtare.
“Është një hallkë e shkëputur midis fëmijëve dhe të rriturve, që janë adoleshentët. Grupmosha 15-20 vjeç lexojnë jashtë mase pak, aq sa edhe ne botuesit e kemi hedhur fokusin për botimin e librave për këtë grupmoshë”, u shpreh Elda Vela, botuese.
Ndërsa Vasilika Tafa, botuese, tha se “Duhet të ndikojmë te adoleshentët që të lexojnë letërsinë klasike. Nuk mund të jesh lexues i mirë nëse nuk kalon nga letërsia klasike”.
Edhe këtë herë, veprat e përkthyera u shitën më shumë në panair se librat e autorëve shqiptarë.
“Te letërsia për të rritur vazhdojnë të kërkohen më shumë klasikët, librat e përkthyer dhe librat trend të momentit. Më shqetësojnë librat trend sepse në shumicën e rasteve janë libra flluskë sapuni”, tha Elda Vela.
Sa i takon librit shqip, kryesuan autorët e njohur që i kanë kthyer tashmë në modë botimet gjatë panairit, por nga ana tjetër u prezantuan edhe disa autorë të rinj. Por, a është shkrimtar çdokush që shkruan?
“Letërsia shqipe duhet të lexohet dhe që të lexohet, duhet që shtëpitë botuese të kenë filtra. Nëse një vepër nuk ia vlen, mos e boto. Mos krijo shkrimtarë fiktivë sepse do arrijë një moment që do të ketë më shumë shkrimtarë se lexues”, tha për Top Channel, Vasilika Tafa.
Mbyllja e Panairit rikthen vëmendjen te problematikat e librit, që duhet të gjejë rrugë për te lexuesi gjatë gjithë vitit.
Bujar Kapexhiu tha se “Në panair ka qindra e qindra njerëz që blejnë libra dhe në librari ka pak. Akoma më pak e frekuentuar është biblioteka”.
“Panairi është gjithmonë një lloj feste dhe të gjithë vijnë se e kanë kënaqësi të marrin libra të rinj. Problemi është më pas kur lexuesi të shkojë në librari. Duhet mbështetje për libraritë të kenë hapësirat e nevojshme. Ne e kemi vënë re që janë disa libra, p.sh. akademik, që librarët nuk i marrin se nuk kanë vend”, u shpreh Rita Petro, shkrimtare.
Autorët dhe botuesit kërkojnë më shumë politika për ta çuar librin pranë lexuesit.
Vasilika Tafa, botuese u shpreh “Të shtohen qendrat kulturore, të ketë biblioteka funskionale në ato rrethe ku nuk ka librari. Vijnë nga rrethet në panair dhe thonë ‘erdhëm të marrim libra se te ne ka vetëm një kancelari”.
Për Arlinda Dudaj “Bibliotekat e shkollave shpesh mbushen me libra që as nuk u hyjnë në punë, duhet të gjendet një mundësi për të afruar lexuesin e ri”.
Studiuesi Artan Fuga tregon se leximi ka rënë nga viti në vit, por arsyet përse nuk i gjen vetëm te lexuesi, por te një sërë faktorësh.
“Mendoj se midis librit dhe audiencave mungon akti i ndërmjetëm, që përbëhet nga revistat kulturore dhe letrare që na mungojnë sallonet letrare, mungon subvencionimi i librit dhe kërkimit shkencor sipas meritës.
Kanë qenë defektoze politikat kulturore dhe prandaj ka rënë leximi. Dhe fajin Adami e gjen te Eva, Eva e gjen te gjarpri, gjarpri i ndalohet të flasë dhe faji ngelet pa gjë. Jo, nuk e ka fajin teknika. Mendoj se ka edhe një rikthim, ajo që ndodh në vendet e zhvilluara, ku në një moment të caktuar ka një rikthim te mediat klasike, tradicionale”, u shpreh akademiku Artan Fuga.
“Çdo gjë e ka sfiduar librin, e kanë sfiduar rrjetet socialet, Inteligjenca Artificiale, mediat, por vendin e vet e ka të padiskutueshëm”, përfundoi Arlinda Dudaj.Top Channel
-
Panari, vizitorët u rritën/ Mosha e mesme dhe pensionistët, besnikë të librave. Adoleshentët më pak interes
Për pesë ditë me radhë, Panairi i 28-të i Librit mirëpriti mijëra lexues, që patën mundësi të njihen me titujt e rinj dhe të bisedojnë me autorët dhe përkthyesit.
Me fluksin që u shtua gjatë fundjavës, ky edicion solli një rritje të lehtë të vizitorëve krahasuar me një vit më parë, sipas botuesve.
“Krahasuar me një vit më parë, do të thosha që këtë vit, interesi ka qenë pak më i lartë”, shprehet Kadia Dedja.
Pjesë e panairit u bënë të gjitha grupmoshat, por më shumë të rriturit.
“Më besnikët janë mosha e mesme, por edhe pensionistët që gjithmonë kanë lexuar. Por, këtu kemi edhe përplasje mes dëshirës dhe mundësisë ekonomike. Jo të gjithë kanë mundësi të blejnë libra”, thotë Petrit Ymeri.
Ndërsa te adoleshentët vihet re mungesë interesi për leximin dhe vetë botuesit pohojnë se ka pak tituj dedikuar grupmoshës 13-19 vjeç.
“Tregu nuk ka shumë libra për adoleshentët. Ata kalojnë nga letërsia për fëmijë te letërsia për të rritur”, tha për TCH Rita Petro, shkrimtare.
“Është një hallkë e shkëputur midis fëmijëve dhe të rriturve, që janë adoleshentët. Grupmosha 15-20 vjeç lexojnë jashtëmase pak, aq sa edhe ne botuesit e kemi hedhur fokusin për botimin e librave për këtë grupmoshë”, u shpreh Elda Vela, botuese.
Ndërsa Vasilika Tafa, botuese, thase “Duhet të ndikojmë te adoleshentët që të lexojnë letërsinë klasike. Nuk mund të jesh lexues i mirë nëse nuk kalon nga letërsia klasike”.
Edhe këtë herë, veprat e përkthyera u shitën më shumë në panair se librat e autorëve shqiptarë.
“Te letërsia për të rritur vazhdojnë të kërkohen më shumë klasikët, librat e përkthyer dhe librat trend të momentit. Më shqetësojnë librat trend sepse në shumicën e rasteve janë libra flluskë sapuni”, tha Elda Vela.
Sa i takon librit shqip, kryesuan autorët e njohur që i kanë kthyer tashmë në modë botimet gjatë panairit, por nga ana tjetër u prezantuan edhe disa autorë të rinj. Por, a është shkrimtar çdokush që shkruan?
“Letërsia shqipe duhet të lexohet dhe që të lexohet, duhet që shtëpitë botuese të kenë filtra. Nëse një vepër nuk ia vlen, mos e boto. Mos krijo shkrimtarë fiktivë sepse do arrijë një moment që do të ketë më shumë shkrimtarë se lexues”, tha për Top Channel, Vasilika Tafa.
Mbyllja e Panairit rikthen vëmendjen te problematikat e librit, që duhet të gjejë rrugë për te lexuesi gjatë gjithë vitit.
Bujar Kapexhiu tha se “Në panair ka qindra e qindra njerëz që blejnë libra dhe në librari ka pak. Akoma më pak e frekuentuar është biblioteka”.
“Panairi është gjithmonë një lloj feste dhe të gjithë vijnë se e kanë kënaqësi të marrin libra të rinj. Problemi është më pas kur lexuesi të shkojë në librari. Duhet mbështetje për libraritë të kenë hapësirat e nevojshme. Ne e kemi vënë re që janë disa libra, p.sh. akademik, që librarët nuk i marrin se nuk kanë vend”, u shpreh Rita Petro, shkrimtare.
Autorët dhe botuesit kërkojnë më shumë politika për ta çuar librin pranë lexuesit.
Vasilika Tafa, botuese u shpreh “Të shtohen qendrat kulturore, të ketë biblioteka funskionale në ato rrethe ku nuk ka librari. Vijnë nga rrethet në panair dhe thonë ‘erdhëm të marrim libra se te ne ka vetëm një kancelari”.
Për Arlinda Dudaj “Bibliotekat e shkollave shpesh mbushen me libra që as nuk u hyjnë në punë, duhet të gjendet një mundësi për të afruar lexuesin e ri”.
Studiuesi Artan Fuga tregon se leximi ka rënë nga viti në vit, por arsyet përse nuk i gjen vetëm te lexuesi, por te një sërë faktorësh.
“Mendoj se midis librit dhe audiencave mungon akti i ndërmjetëm, që përbëhet nga revistat kulturore dhe letrare që na mungojnë sallonet letrare, mungon subvencionimi i librit dhe kërkimit shkencor sipas meritës.
Kanë qenë difektoze politikat kulturore dhe prandaj ka rënë leximi. Dhe fajin Adami e gjen te Eva, Eva e gjen te gjarpri, gjarpri i ndalohet të flasë dhe faji ngelet pa gjë. Jo, nuk e ka fajin teknika.
Mendoj se ka edhe një rikthim, ajo që ndodh në vendet e zhvilluara, ku në një moment të caktuar ka një rikthim te mediat klasike, tradicionale”, u shpreh akademiku Artan Fuga.
“Çdo gjë e ka sfiduar librin, e kanë sfiduar rrjetet socialet, Inteligjenca Artificiale, mediat, por vendin e vet e ka të padiskutueshëm”, përfundoi Arlinda Dudaj.
Top Channel
-
Lumturia, tregim nga Maksim Gorki
Tregim nga Maksim Gorki
Një herë lumturinë e pata fare pranë, mend e preka me dorë.
E gjitha kjo ndodhi gjatë një shëtitjeje, një natë të nxehtë vere. Ne, një shoqëri e madhe të rinjsh, u mblodhëm në lëndinat përtej Vollgës, tek gjuetarët e blinit.
Hëngrëm supë që na e përgatitën peshkatarët, pimë vodkë e birrë përreth zjarrit, diskutuam si ta ndërtonim sa më shpejt e më mirë këtë botë, pastaj, si u lodhëm paq, u shpërndamë nëpër lëndinën e korrur, secili në qejf të vet.
U largova nga zjarri me një vajzë, e cila më dukej vërtet e mençur dhe e ndjeshme. Kishte sy të qeshur e paksa të zinj, në çdo fjalë që thoshte tregohej çiltërsia.
Kjo vajzë të gjithë njerëzit i shihte me përkëdheli.
Ecnim të heshtur, krah njëri-tjetrit. Nën këmbë thyheshin duke kërcitur kërcejt e barit të prerë me kosë. Nga kupa e kristaltë e qiellit, e përmbysur mbi tokë, derdhej vlaga dehëse e dritës së hënës.
Duke psherëtirë thellë, vajza filloi:
– Sa bukur! Tamam shkretëtirë afrikane, kurse mullarët, si piramida. Dhe vapë…
Pastaj më ftoi të uleshim rrëzë një mullari që lëshonte një hije të rrumbullaktë e të plotë, sikur të ishte ditë. Këndonin gjinkallat, që larg dikush pyeste trishtueshëm:
Eh, përse më tradhtove?
Plot gëzim zura t’i rrëfej vajzës për gjithçka dija e nuk dija në këtë jetë, kur – papritur- ajo bërtiti me një zë të shuar e ra me shpinë në tokë.
Ishte, me sa duket, e para herë që shihja një njeri t’i binin të fikët dhe për një çast u hutova.
Doja të bërtisja, të thërrisja për ndihmë, por shpejt më erdhi ndër mend se ç’bënin në këto raste heronjtë e edukuar të romaneve që kisha lexuar, ia zbërtheva rripin e fundit, bluzën, shiritat e korsës.
Kur pashë gjinjtë e saj, si dy kupa të vogla argjendi të lara me dritën e plotë të hënës, e të rrëzuara në anën e zemrës, më pushtoi një dëshirë e zjarrtë ta puthja.
Por, si e ndrydha këtë ndjenjë u sula me vrap drejt lumit që të merrja ujë, sepse – siç shkruhej në libra – heronjtë në të tilla raste kurdoherë vraponin për ujë, po të mos kishte ndonjë përrua në vendin e katastrofës, të përgatitur që më parë me hamendjen e autorit.
Por, kur u ktheva, gjithnjë duke vrapuar si një kalë i harbuar, me kapelen e mbushur plot me ujë, e gjej të sëmurën mbështetur te mulliri.
-S’është nevoja, – tha e lodhur fare qetësisht, duke shtyrë me dorë kapelën e bërë qull…
Dhe u largua prej meje drejt zjarrit, ku dy studentë përsërisnin po atë këngë të mërzitshme:
Ah, përse më tradhëtove?
Unë, s’të bëra ndonjë të keqe? – doja të sigurohesha, i turbulluar, siç isha nga kjo heshtje e vajzës.
Ma preu shkurt:
Jo. Ju nuk jeni shumë i shkathët. Megjithatë, kuptohet, ju falenderoj.
Por m’u duk se nuk më falenderoi sinqerisht.
Ne nuk takoheshim shpesh, por, pas këtij rasti, takimet tona u bënë më të rralla. S’vonoi shumë dhe ajo humbi fare nga qyteti.
Vetëm pas nja katër vjetësh u pamë në një anije. Qe nisur nga një fshat i Vollgës, ku banonte në një vilë, e po shkonte në qytet tek i shoqi.
Ishte shtatzënë, e megjithatë, rrobat i rrinin për bukuri kurse në qafë i varej zinxhiri i gjatë prej floriri i orës dhe një lule e madhe si medalje. Ishte bërë shumë e mirë, vërtet.
Ja, – tha ajo kur po kujtonim miqësisht të kaluarën – ja ku jam, e martuar dhe gjithçka…
Ishte mbrëmje. Në lumë digjej perëndimi i diellit. Gjurma shkumore që linte anija nga pas, në largësinë e kaltër të veriut, dukej si një shirit i gjerë dantelle të kuqe.
Kam dy fëmijë, pres të tretin, – foli krenare, si një mjeshtër që e pëlqen zanatin e vet.
Në prehër mbante një qese letre me portokalle.
– A t’ua them? – pyeti pastaj duke qeshur ëmbël me ata sytë paksa të zinj. – Në qoftë se atëhere tek mullari – e mbani mend – ju do të kishit qenë më i guximshëm… do t’më kishit puthur… tani do të isha gruaja juaj… Se unë ju pëlqeja, apo jo? Kurse ju, drejt e tek uji… Eh, ju!
I shpjegova se kisha vepruar ashtu siç tregohej në librat që ishin aq të shenjtë për mua në atë kohë; dhe vetëm atëhere mund ta puthje, kur ajo, si të hapte sytë, të thërriste e habitur- Oh, po ku jam kështu?
Ajo qeshi një grimë, pastaj foli mendueshëm:
-Ja, këtu është e keqja jonë, se ne duam të jetojmë si nëpër libra… Por jeta është më e gjerë… më e mençur se librat, zoti im…Jeta s’është aspak si në libra…Po…
Nxori nga qesja një portokall, e vështroi me kujdes e, duke e mvrejtur, tha:
– I poshtri, e ka futur të kalbur…
Pa delikatesë e flaku në lumë; unë e ndoqa me sy kur ai, duke u rrotulluar, humbi në shkumën e kuqe.
– Hë, po tani? Akoma jetoni si nëpër libra? Ë?
Unë heshtja duke shikuar rërën e bregut, të ringjyrosur nga flaka e perëndimit dhe më tej, hapësirat e lëndinave që kishin marrë një nuancë të florinjtë.
Varkat e përmbysura dergjeshin mbi rërë si peshq të mëdhenj, të vrarë. Shelgjet lëshonin një hije të trishtueshme. Në hapësirat e largëta të lëndinave, dukeshin mullarët e barit e, mua m’u kujtua krahasimi i saj:
“Tamam shkretëtirë afrikane, kurse mullarët si piramida…”
Duke qëruar portokallin tjetër, gruaja më përsëriti me tonin e një të madhi e sikur t’më ndëshkonte:
– Po, do të isha gruaja juaj…
-Ju falenderoj, – i thashë, – ju falenderoj.
Dhe e falenderova sinqerisht.
( E përktheu nga origjinali B. H., Elbasan, 1986)
ObserverKult
Lexo edhe:
GORKI KUNDËR LENINIT NË… SHAH
Përgjatë një vizite në Capri të Italisë në vitin 1908, Bogdanov dhe Lenin luajnë shah përkrah shkrimtarit të famshëm sovjetik, Gorki (Maxim Gorky).
Në internet, loja e tyre e shahut njihet ndryshe si, “Gorki që luan shah kundra Leninit” (Gorky vs. Lenin).
Tekstin e plotë mund ta lexoni KËTU:
ObserverKult
-
Manet: Do të doja ta lexoja tani shkrimin e mrekullueshëm që do të bëni për mua sapo të vdes…
Édouard Manet
Nga Zija Vukaj
Édouard Manet: “S’do të më vinte keq sikur të mund të lexoja, tani që jam gjallë, shkrimin e mrekullueshëm që do të bëni për mua sapo të vdes.”
Këto pak fjalë që piktori i dërgoi kritikut Albert Wolff, kur tashmë aktiviteti i tij artistik po i drejtohej fundit, mund të jenë një lloj embleme për Manet. Por fati i tij nuk ishte i veçuar: në klimën e konformizmit tradicional të Perandorisë së Dytë, në Parisin që ziente në zgripin mes dy epokave, mosmarrëveshja dhe urrejtja zyrtare qenë pengesa me të cilën duhej të përplaseshin të gjithë apo, thuajse piktorët më të mëdhenj të kohës. Atij, Édouard Manet, i takoi, mbase, privilegji i përvojës së parë. Sepse qe ai që i pari, duke thyer skema tashmë të shteruara, shkaktoi stuhinë që do të hapte rrugën e impresionizmit dhe të pikturës moderne në përgjithësi.
A ishte paramendim apo thjesht një fakt intuitiv? Është e vështirë të përfytyrohet Manet i butë, borgjez i vogël me sjellje elegante, kultivues, mbase i parregullsive borgjeze, në rolin e një shpërthyesi të trukuar. Në qoftë se qe aty parandjenja, nuk duhet ta imagjinojmë Manet si njëfarë doktor Jekyll, i cili me të zbardhur drita endej me të gjithë përulësinë dhe me një admirim të shtirur, nëpër sallat e muzeve parisiane e të huaja, për të studiuar kryeveprat e mjeshtërve të së kaluarës; dhe që në mbyllje të ateliesë së vet argëtohej ta përsëriste duke modifikuar deri në mënyrë qesharake, atë që sapo kish përfunduar së pari. (…)
(…) Édouard Manet studionte dhe dashuronte mjeshtrit e së shkuarës, por gjuha e tij s’mund të ishte tjetër veçse moderne. E njëjta gjë do t’i ndodhte një shkrimtari të forcës së tij, nëse do të vihej të shkruante sot “Të fejuarit”: me siguri, i miri dhe i çiltri Renco, paksa tyryfyl në pafajësinë dhe çiltërsinë e tij do të shndërrohej në një djalosh të pabesueshëm për gjithçka; dhe Luçia engjëllore, pak irrituese në bardhësinë e saj të papërlyer, do të fitonte tonalitetet më të vrazhda dhe më autentike. Po çfarë fati do të kishte një shkrimtar që do të guxonte kaq shumë? Fatin e Manet, i cili rrallëherë që pa pikturat e tij të pranuara në Sallon, qe edhe i detyruar të dëgjonte qeshje gaztore dhe komente të tërbuara të publikut: e, sidomos, të vuante hedhjen baltë nga ana e kritikës militante.
Para “Olympia-s” shkruante një gazetar i kohës, “turma qëndronte si para një dhome Morgu; dhe kjo me të njëjtën kureshtje të ligë me të cilën vështrohet një kufomë”. Dukej e papranueshme që Venera të tregonte ngjashmëri me kamarieren: fytyrën e një vajze çfarëdo, një prej të shumtave që takoheshin në rrugë apo në kafe. Deri ajo njollëza e errët, djathtas, në të cilën hijezohet figura (e do të thosha më shumë se figura, mungesa e maces), s’mbaronte kurrë së irrituari. Ishte vetë ideja e bukurisë që po përmbysej. E megjithatë, piktori tentoi, ndershmërisht, t’i shpjegojë popullit synimet e tij krejt modeste dhe aspak revolucionare.
“Është sinqeriteti”, shkroi, “ajo që i jep veprës një karakter që mund të duket protestë, ndërsa në realitet piktori ka kërkuar vetëm të shprehë përshtypjen (impresionin) e vet… Nuk ka pretenduar as të përmbysë traditën, as të krijojë një pikturë të re. Ka dashur thjesht të jetë vetvetja dhe jo një tjetër.”
ObserverKult
Lexo edhe:
ZIJA VUKAJ: LIBRA, LIBRA, LIBRA…