Lajmidites.com

Tag: lëkurës

  • Shkencëtarët krijojnë embrione nga ADN-ja e lëkurës njerëzore

    Shkencëtarët krijojnë embrione nga ADN-ja e lëkurës njerëzore

    Shkencëtarët amerikanë, për herë të parë, kanë krijuar embrione njerëzore në fazat e hershme duke manipuluar ADN-në e marrë nga qelizat e lëkurës së njerëzve dhe më pas duke e fekonduar atë me spermë.

    Teknika mund të kapërcejë infertilitetin për shkak të moshës së vjetër ose sëmundjes, duke përdorur pothuajse çdo qelizë në trup si pikënisje për jetën.

    Metoda kërkon një përsosje të konsiderueshme, e cila mund të zgjasë një dekadë, përpara se një klinikë fertiliteti të mund ta marrë në konsideratë përdorimin e saj.

    Ekspertët thanë se ishte një përparim mbresëlënës, por duhej të kishte një diskutim të hapur me publikun rreth asaj që shkenca po e bënte të mundur.

    Riprodhimi dikur ishte një histori e thjeshtë e spermës së burrit që takon vezën e gruas. Ata bashkohen për të formuar një embrion dhe nëntë muaj më vonë lind një foshnjë.

    Tani shkencëtarët po i ndryshojnë rregullat. Ky eksperiment i fundit fillon me lëkurën e njeriut.

    Teknika e ekipit kërkimor të Universitetit të Shëndetit dhe Shkencës së Oregonit merr bërthamën, e cila përmban një kopje të të gjithë kodit gjenetik të nevojshëm për të ndërtuar trupin – nga një qelizë lëkure.

    Kjo më pas vendoset brenda një veze donatore të cilës i janë hequr udhëzimet e saj gjenetike.

    Deri më tani, teknika është si ajo e përdorur për të krijuar delen Dolly, gjitari i parë i klonuar në botë, i lindur në vitin 1996.

    Megjithatë, kjo vezë nuk është gati për t’u fekonduar nga spermatozoidet pasi ajo tashmë përmban një grup të plotë kromozomësh.

    Ju trashëgoni 23 nga këto tufa ADN-je nga secili prej prindërve tuaj, për një total prej 46, të cilat veza tashmë i ka.

    Pra, faza tjetër është të bindësh vezën të hedhë gjysmën e kromozomeve të saj në një proces që studiuesit e kanë quajtur “mitomeiozë” (fjala është një bashkim i mitozës dhe mejozës, dy mënyrat se si ndahen qelizat).

    Studimi, i botuar në revistën Nature Communications , tregoi se u krijuan 82 vezë funksionale. Këto u fekonduan me spermë dhe disa përparuan në fazat e hershme të zhvillimit të embrioneve. Asnjëra nuk u zhvillua përtej fazës gjashtëditore.

    “Ne arritëm diçka që mendohej të ishte e pamundur”, tha Prof Shoukhrat Mitalipov, drejtor i qendrës për terapinë me qeliza embrionale dhe gjenet e Universitetit të Shëndetit dhe Shkencës të Oregonit.

    Teknika është larg të qenit e përsosur, pasi veza zgjedh rastësisht se cilat kromozome të hedhë. Ajo duhet të përfundojë me një nga secili prej 23 llojeve për të parandaluar sëmundjet, por përfundon me dy nga disa dhe asnjë nga të tjerët.

    Ekziston gjithashtu një shkallë e dobët suksesi (rreth 9%) dhe kromozomet humbasin një proces të rëndësishëm ku ato rirregullojnë ADN-në e tyre, të quajtur kryqëzim.

    Prof. Mitalipov, një pionier i njohur botërisht në këtë fushë, më tha: “Duhet ta përsosim atë”.

    “Përfundimisht, mendoj se aty do të shkojë e ardhmja, sepse ka gjithnjë e më shumë pacientë që nuk mund të kenë fëmijë”.

    Kjo teknologji është pjesë e një fushe në rritje që synon të krijojë spermë dhe vezë jashtë trupit, e njohur si gametogjenezë in vitro.

    Qasja është ende në nivelin e zbulimit shkencor dhe jo të përdorimit klinik, por vizioni është të ndihmojë çiftet që nuk mund të përfitojnë nga IVF (fertilizimi in vitro) sepse nuk kanë spermë ose vezë për t’i përdorur.

    Mund të ndihmojë gratë e moshuara që nuk kanë më vezë të qëndrueshme, burrat që nuk prodhojnë mjaftueshëm spermë ose njerëzit, trajtimi i të cilëve për kancerin i ka lënë jopjellorë.

    Kjo fushë rishkruan gjithashtu rregullat e prindërimit. Teknika e përshkruar sot nuk ka nevojë të përdorë qelizat e lëkurës së një gruaje – mund të përdorë edhe ato të një burri.

    Kjo i hap derën çifteve të të njëjtit seks që të kenë fëmijë që janë të lidhur gjenetikisht me të dy partnerët. Për shembull, në një çift mashkullor të të njëjtit seks, lëkura e një burri mund të përdoret për të prodhuar vezën dhe sperma e një partneri mashkull përdoret për ta fekonduar atë.

    “Përveçse ofron shpresë për miliona njerëz me infertilitet për shkak të mungesës së vezëve ose spermës, kjo metodë do të lejonte mundësinë që çiftet e të njëjtit seks të kenë një fëmijë të lidhur gjenetikisht me të dy partnerët”, tha Prof. Paula Amato, nga Universiteti i Shëndetit dhe Shkencës në Oregonin.

    Ndërtoni besimin publik
    Roger Sturmey, profesor i mjekësisë riprodhuese në Universitetin e Hull, tha se shkenca ishte “e rëndësishme” dhe “mbresëlënëse”.

    Ai shtoi: “Në të njëjtën kohë, një hulumtim i tillë përforcon rëndësinë e dialogut të vazhdueshëm të hapur me publikun në lidhje me përparimet e reja në hulumtimin riprodhues.

    “Përparime të tilla na ngulin në mendje nevojën për një qeverisje të fuqishme, për të siguruar llogaridhënien dhe për të ndërtuar besimin e publikut.”

    Profesor Richard Anderson, zëvendësdrejtor i Qendrës MRC për shëndetin riprodhues në Universitetin e Edinburgut, tha se aftësia për të gjeneruar vezë të reja “do të ishte një përparim i madh”.

    Ai tha: “Do të ketë shqetësime shumë të rëndësishme për sigurinë, por ky studim është një hap drejt ndihmës së shumë grave për të pasur fëmijët e tyre gjenetikë”./ CNA, përkthyer nga BBC

  • Melanoma po shfaqet edhe te moshat e reja/ Mjekët ngrenë alarmin për kancerin e lëkurës, apelojnë kujdes të veçantë

    Melanoma po shfaqet edhe te moshat e reja/ Mjekët ngrenë alarmin për kancerin e lëkurës, apelojnë kujdes të veçantë

    Kanceri i lëkurës po shënon rritje nga viti në vit në popullatë. Sipas Institutit të Shëndetit Publik, tumoret me numër më të lartë të rasteve të reja të diagnostikuara në Shqipëri janë ai i lëkurës, gjirit dhe mushkërive. Por cilët janë disa nga faktorët që ndikojnë në shfaqjen e kancerit të lëkurës sipas mjekëve specialistë?
    “Disa shkaktarë janë kryesisht ekspozimi në diell. Dielli është ai që i shkakton kancerat, genetika, ngacmimi i herëpashershëm i një nishani ose i një gjendje prekanceroze, i kancerave më të thjeshtë, apo faktorë kimikë dhe fototerapitë që bëhen në qendra estetike për të marrë ngjyrë”, tha mjekja dermatologe Violeta Dajci.
    Mjekët dermatologë theksojnë se melanoma është forma më e rrezikshme e kancerit të lëkurës, e cila prek edhe moshat e reja.
    Për kancerin benign, në përgjithësi shfaqen në mosha të rritura, ndërsa melanoma shfaqet në të gjitha moshat, dhe kryesisht tek moshat e reja.
    Dermatoskopia, pajisja që diagnostikon dhe parandalon në kohë nishanet kancerogjene, është tashmë në qendrën e konsultave pranë QSUT-së, duke iu ardhur në ndihmë pacientëve që shfaqin shqetësime.
    “Që të parandalojmë melanomën, është edhe dermatoskopia që duhet bërë për nishanet një herë në vit. Dermatoskopia zbulon shumë herët patologjitë, është hapi i parë i diagnostikimit, por kërkohet gjithmonë të bëhet një biopsi. Ndihmon shumë që në fillimet e hershme.”
    Sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë, në Europë gjatë një viti identifikohen 100 mijë raste me kancer lëkure, prej të cilave 16 mijë humbin jetën.

  • Këto janë përfitimet shëndetësore nga rrezet e diellit sidomos tani në vjeshtë

    Këto janë përfitimet shëndetësore nga rrezet e diellit sidomos tani në vjeshtë

    Më 22 shtator filloi ekuinoksi i vjeshtës, dhe në hemisferën veriore kjo do të thotë ditë më të shkurtra dhe net më të gjata për gjashtë muaj. Për këtë arsye, miliona evropianë të veriut që kanë mungesë dielli zakonisht shkojnë në plazhet e Karaibeve ose të Afrikës Veriore për të marrë disa rreze dielli dimërore.
    Mjekët e tyre ndoshta do të preferonin që ata të qëndronin në shtëpi. Përveç plakjes së lëkurës, rrezet ultravjollcë (UV) dëmtojnë ADN-në, gjë që shkakton kancer të lëkurës, dhe numri i rasteve po rritet gjithandej botës. Edhe pse pak diell është i nevojshëm për të prodhuar vitaminë D, këtë vitaminë mund ta marrësh edhe nga ushqimi ose suplementet. Për këtë arsye, këshillat e shëndetit publik gjatë dekadave të fundit kanë nxitur shmangien e diellit, duke qëndruar në hije, duke u mbuluar dhe duke përdorur krem dielli.
    Por ndoshta kjo këshillë ka shkuar pak tej, veçanërisht për njerëzit që jetojnë në vende të largëta dhe me pak diell. Studime të shumta sugjerojnë se dielli sjell përfitime për shëndetin, përtej prodhimit të vitaminës D. Ai mund të ndihmojë kundër sëmundjeve të zemrës, kancerit dhe sëmundjeve autoimune.

    Një studim i vitit të kaluar me 360,000 britanikë me lëkurë të çelët tregoi se ata që merrnin më shumë diell, qoftë duke jetuar në jug të Britanisë ose duke përdorur krevat dielli – kishin rrezik më të ulët për vdekje, madje edhe duke marrë parasysh rrezikun e kancerit të lëkurës.
    Një studim tjetër, i bërë 10 vjet më parë në Suedi me 30,000 gra për 20 vjet, tregoi të njëjtën gjë: njerëzit që merrnin më shumë diell kishin gjysmë rrezik për vdekje krahasuar me ata që merrnin më pak.
    “Përfitimet e diellit janë më të mëdha se rreziqet – për sa kohë nuk digjeni nga dielli,” thotë Richard Weller, dermatolog në Universitetin e Edinburghut. Ai dhe disa shkencëtarë të tjerë sugjerojnë që institucionet e shëndetit publik të marrin seriozisht këtë provë të re për efektet pozitive të rrezeve UV.
    Evolucioni sugjeron se dielli ka përfitime për njerëzit. Në Afrikën e diellit, njerëzit fillimisht zhvilluan melaninë, pigmenti që mbron lëkurën nga dëmtimi i ADN-së nga dielli. Por kur disa njerëz u zhvendosën në veri, ku dielli është më i dobët, niveli i melaninës u ul, duke lejuar më shumë rreze UV.
    Një nga përfitimet më të njohura është se dielli ndihmon trupin të prodhojë vitaminë D, e cila mbron kockat. Por studime të mëdha mbi suplemente me vitaminë D nuk kanë dhënë rezultatet e pritura. Shkencëtarët tani besojnë se shumë nga efektet pozitive të diellit mund të jenë për shkak të mekanizmave të tjerë biologjikë, jo vetëm vitaminës D. Për shembull, dielli ndihmon në prodhimin e oksidit nitrik, i cili relakson enët e gjakut dhe ul presionin e gjakut.
    Kjo mund të shpjegojë pse presioni i gjakut zakonisht rritet më shumë sa më larg nga ekuatori. Presioni i lartë i gjakut është një faktor rreziku për sëmundjet e zemrës, të cilat në vendet e veriut janë më të zakonshme gjatë dimrit.
    Dielli gjithashtu mund të ndihmojë sistemin imunitar. Për shembull, personat me sëmundjen multiple sklerozë shpesh përfitojnë nga rrezet UV, dhe disa studime sugjerojnë se dielli mund të ndihmojë trupin të luftojë kancerin.
    Disa studime tregojnë gjithashtu se dielli mund të ulë rrezikun e diabetit dhe të ndihmojë zhvillimin e syve tek fëmijët.
    Për këtë arsye, disa shkencëtarë thonë se këshillat publike për shmangien e diellit duhet të rishikohen dhe të marrin parasysh ngjyrën e lëkurës.
    “Nuk mund t’i thuash dikujt me origjinë afrikane se ka të njëjtat rreziqe nga dielli si dikush nga Skocia,” thotë Dr. Virós. Në Britani, sëmundjet e zemrës vrasin shumë më shumë njerëz çdo vit se kanceri i lëkurës.
    Megjithatë, nuk ka ende prova të plota. Shumica e studimeve janë bërë tek njerëzit me lëkurë të çelët. Mekanizmat biologjikë nuk janë plotësisht të kuptuar. Por disa vende, si Australia, po fillojnë të njohin përfitimet e diellit dhe rëndësinë e ngjyrës së lëkurës.
    Ideja është e qartë: dielli sjell përfitime për shëndetin, por duhet të merret me kujdes. Mos u digjuni, por shijoni pak rreze dielli kur mundeni.

  • Pse kemi mungesë të vitaminës D, edhe pse ekspozohemi mjaftueshëm në diell? Ja arsyeja

    Pse kemi mungesë të vitaminës D, edhe pse ekspozohemi mjaftueshëm në diell? Ja arsyeja

    Me kalimin e viteve, aftësia e lëkurës për të sintetizuar vitaminën D zvogëlohet ndjeshëm…
    Vitamina D njihet si “vitamina e diellit”, sepse trupi e prodhon natyrshëm kur lëkura ekspozohet ndaj rrezeve UVB. Megjithatë, në të gjithë botën, rreth një miliard njerëz vuajnë nga mungesa e vitaminës D dhe gjysma e popullsisë ka nivele jo të mjaftueshme, sipas të dhënave të Cleveland Clinic. Një arsye kryesore është pigmentimi i lëkurës. Melanina, që i jep ngjyrën lëkurës, vepron si një filtër natyral ndaj rrezeve UVB. Sa më e errët lëkura, aq më pak vitaminë D prodhon trupi. Këtë e ka vërtetuar një studim i botuar në Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism nga profesor Neil Binkley dhe kolegët e tij, ku theksohet se personat me lëkurë të errët mund të vuajnë nga mungesa e vitaminës D edhe kur jetojnë në zona me shumë diell.

    Me kalimin e viteve, aftësia e lëkurës për të sintetizuar vitaminën D zvogëlohet ndjeshëm. Cleveland Clinic shpjegon se personat mbi 65 vjeç kanë rrezik më të lartë për mungesë, pasi lëkura e tyre nuk është më aq efikase në shndërrimin e rrezeve UVB në vitaminë D aktive. Edhe obeziteti ka ndikim. Si vitaminë liposolubile, vitamina D grumbullohet në indin dhjamor. Kjo bën që te personat obezë ajo të mbetet e bllokuar dhe të qarkullojë më pak në gjak, gjë që shpesh kërkon doza më të larta suplementesh për të arritur nivele optimale.
    Në vendet larg ekuatorit, gjatë dimrit dielli është me kënd më të ulët dhe rrezet UVB nuk janë të mjaftueshme për prodhim. Ekspozimi i moderuar gjatë muajve të ngrohtë mund të sigurojë nivele të mjaftueshme, por në muajt e ftohtë shumë njerëz kanë nevojë për ushqime të fortifikuara ose suplemente. Një tjetër element është përdorimi i kremrave solarë. Ndërsa ata janë të domosdoshëm për mbrojtjen e lëkurës nga djegiet dhe kanceri, aplikimi i kremrave me faktor të lartë mbrojtës kufizon ndjeshëm prodhimin e vitaminës D në lëkurë.
    Fibroza cistike, sëmundja e Crohn-it dhe celiakia e kufizojnë thithjen e saj nga zorrët, sidomos kur janë të patrajtuara. Ndërkohë, sëmundjet e mëlçisë dhe veshkave reduktojnë prodhimin e enzimave të nevojshme për të kthyer vitaminën D në formën e saj aktive, duke e bërë atë joefikase në trup. Edhe kirurgjitë për humbje peshe, si bypass gastrik, ndikojnë negativisht. Disa ilaçe gjithashtu e ulin nivelin e vitaminës D si kortikosteroidet, barnat kundër kolesterolit, disa antiepileptikë, rifampicina apo orlistati. Kjo është arsyeja pse mjekët këshillojnë që pacientët që përdorin këto barna të monitorohen rregullisht.
    Mungesa e vitaminës D nuk është gjithmonë e dukshme, por me kalimin e kohës mund të çojë në lodhje, dhimbje kockash, dobësi muskulore dhe madje depresion. Edhe pse dielli është burimi kryesor, ekspertët paralajmërojnë se nuk është i mjaftueshëm për shumë persona. Peshqit e yndyrshëm si salmoni, toni dhe sardelja, trofta, mëlçia e viçit, kërpudhat dhe të verdhat e vezëve janë burime të pasura natyrale. Vitamina D gjendet në dy forma; D2, që vjen nga bimët dhe merret me recetë, dhe D3, që vjen nga kafshët dhe është e disponueshme pa recetë. Studimet tregojnë se D3 përthithet më lehtë nga trupi.

  • Dermatologia rendit disa zakone që mund ta përkeqësojnë ekzemën

    Dermatologia rendit disa zakone që mund ta përkeqësojnë ekzemën

    Ekzema është një sëmundje kronike e lëkurës që shkakton kruajtje dhe inflamacion, dhe mund të shfaqet në forma të ndryshme në varësi të moshës dhe shkaktarëve. Lëkura e shëndetshme vepron si barrierë mbrojtëse ndaj infeksioneve dhe irritimeve, ndërsa lëkura e prekur nga ekzema paraqet skuqje, ënjtje, flluska, tharje dhe trashje të sipërfaqes së saj.

    Llojet më të zakonshme të ekzemës janë dermatiti atopik dhe dermatiti i kontaktit. Dermatiti atopik zakonisht fillon në foshnjëri, duke prekur fytyrën dhe palosjet e lëkurës, dhe shpesh përmirësohet pas pubertetit. Dermatiti i kontaktit ndodh si rezultat i ekspozimit ndaj irrituesve si sapunë, detergjentë, alkool, metalet e bizhuterive dhe disa bimë.

    Diagnoza e ekzemës bëhet përmes anamnezës, imazheve klinike, testeve të alergjisë dhe testeve imunologjike. Trajtimi duhet të udhëhiqet nga një dermatolog dhe mund të përfshijë kremra me kortikosteroidë, imunomodulatorë, antihistaminikë, kortikosteroidë sistemikë dhe antibiotikë në rast infeksioni. Kremrat hidratues janë të domosdoshëm për të shmangur tharjen e lëkurës.

    Rekomandime praktike për pacientët me ekzema përfshijnë përdorimin e rrobave prej pambuku, banja me vaj, zëvendësimin e detergjentëve të fortë me formula më të buta dhe shmangien e ndryshimeve të papritura të temperaturës.

    “Zbulimi i hershëm i simptomave ndihmon në kontrollin e sëmundjes dhe zvogëlon përkeqësimet e mundshme,” thotë Dr. Bojčević Milosavljević. Ajo shton se ndryshimet në stilin e jetës dhe dietë mund të përmirësojnë funksionin e lëkurës dhe të reduktojnë inflamacionin.

  • Dermatologët: Dushi i përditshëm mund të shkaktojë dëme serioze në lëkurë

    Dermatologët: Dushi i përditshëm mund të shkaktojë dëme serioze në lëkurë

    Dushi i përditshëm mund të jetë zakoni më i mirë nga i cili mund të hiqni dorë, sipas “The Guardian”.
    Dushet e përditshme mund të duken si një pjesë e panegociueshme e higjienës moderne, por dermatologët paralajmërojnë se ato mund të shkaktojnë dëme serioze në lëkurën tuaj.
    Dushi i shpeshtë – veçanërisht me ujë të nxehtë dhe sapunë antibakterialë – mund të heqë vajrat natyralë të lëkurës dhe bakteret e dobishme, duke çuar në tharje dhe acarim të lëkurës.
    Ky dëmtim jo vetëm që e bën lëkurën më të prirur ndaj infeksioneve dhe reaksioneve alergjike, por gjithashtu prish ekuilibrin e mikroorganizmave që mbështesin shëndetin imunitar.
    Pastrimi i tepërt, mund të reduktojë ekspozimin e sistemit imunitar ndaj mikrobeve të dobishme, duke dobësuar aftësinë e tij afatgjatë për t’iu përgjigjur “kërcënimeve”.
    Për më tepër, uji në të cilin lahemi shpesh përmban kimikate si klor, metale të rënda dhe pesticide që mund ta irritojnë më tej lëkurën.
    Dermatologët sugjerojnë që dushi i përditshëm është i panevojshëm për shumicën e njerëzve dhe mund të zëvendësohet me një rutinë ndryshe – siç është një dush i shpejtë një herë në disa ditë – i fokusuar në zona thelbësore si sqetullat dhe ijët.
    Përveç ruajtjes së shëndetit të lëkurës, reduktimi i frekuencës së dushit mund të ndihmojë në kursimin e ujit dhe minimizimin e ekspozimit ndaj substancave – potencialisht të dëmshme në produktet e kujdesit personal.
    Ndërsa ndërprerja e zakonit të përditshëm të dushit mund të ndihet e pakëndshme në fillim, ky ndryshim mund të jetë i dobishëm si për trupin tuaj ashtu edhe për mjedisin.

  • Ish-kreu i shtetit brazilian, Jair Bolsonaro, diagnostikohet me kancer të lëkurës

    Ish-kreu i shtetit brazilian, Jair Bolsonaro, diagnostikohet me kancer të lëkurës

    Prania e karcinomës me qeliza skuamoze u zbulua në testet e kryera ndaj ish-presidentit brazilian Jair Bolsonaro.

    Bolsonaro, 70 vjeç, doli nga klinika private DF Star, ku u shtrua të martën për shkak të një sëmundjeje të papritur. Sipas deklaratës mjekësore, pas pranimit ai ishte “i dehidratuar, duke u paraqitur me takikardi dhe presion të ulët të gjakut”. Testet mjekësore treguan “anemi dhe funksion të dëmtuar të veshkave”.

    Ai kishte marrë kujdes mjekësor të dielën, duke përfshirë pastrimin kirurgjikal të lezioneve të lëkurës. Një biopsi tregoi praninë e karcinomës me qeliza skuamoze në dy zona, sipas Dr. Claudio Birolini. “Ato u trajtuan me heqje kirurgjikale, por kërkohet monitorim i rregullt për të siguruar që ato të mos rishfaqen”, u tha mjeku i Bolsonaros gazetarëve.

    Ish-presidenti brazilian është përballur me probleme serioze shëndetësore, veçanërisht që kur u godit me thikë në bark gjatë fushatës së tij zgjedhore të vitit 2018. Që atëherë ai i është nënshtruar të paktën gjashtë operacioneve, më i fundit në prill, i cili zgjati gati 12 orë.

    Gjykata Supreme e Brazilit të enjten dënoi Jair Bolsonaron me 27 vjet e tre muaj burg për përpjekje për grusht shteti pas humbjes së tij në zgjedhjet e vitit 2022 nga presidenti aktual i vendit, Luiz Inacio Lula da Silva.

    Avokatët mbrojtës synojnë të shterojnë të gjitha mjetet ligjore në dispozicion për të përmbysur vendimin. Deri atëherë, 70-vjeçari Bolsonaro nuk do të dërgohet në burg dhe do të mbetet në arrest shtëpiak.

  • “Kujtesa e lëkurës”, Gripshi synon të thellojë konceptin e kujtesës së lëkurës nga perspektiva filozofike dhe shkencore

    “Kujtesa e lëkurës”, Gripshi synon të thellojë konceptin e kujtesës së lëkurës nga perspektiva filozofike dhe shkencore

    Nga Julia Vrapi
    “Kujtesa e lëkurës” përmes instalacioneve, video artit, fotografisë dhe pikturës mbi kanavacë është ekspozita e radhës vetjake e artistit Oltsen Gripshi.  “Kujtesa e lëkurës” është një koncept që ndërthur filozofinë, neuroshkencat, psikologjinë dhe letërsinë, që në artin e artistit Oltsen Gripshit paraqitet si një formë e veçantë e depozitimit dhe rikthimit të përvojave të trupit në kohë-hapësirë. Lëkura është organi ynë më i madh dhe si i atillë nuk është vetëm mbrojtëse, por edhe një regjistruese ndjesive, dhimbjeve dhe prekjeve. “Kujtesa e Lëkurës” ekspozita e re e artistit Oltsen Gripshi, nën kujdesin kuratorial të Rosanna de Cicco, do të zhvillohet më 18-28 shtator 2025 në Museo del Sannio, Benevento, Itali. Artisti i njohur Gripshi synon nëpërmjet kësaj ekspozite të thellojë konceptin e kujtesës së lëkurës nga perspektiva të ndryshme filozofike dhe shkencore, për të depërtuar kësisoj në kuptimin e artit bashkëkohor. Sipas artistit Gripshi “Kujtesa e lëkurës” është një titull-nocion që mund të shqyrtohet përmes lenteve të filozofisë së trupit, fenomenologjisë dhe teorive të kujtesës së mishëruar. “Ideja qendrore është se lëkura, si kufi mes vetes dhe botës, nuk është thjesht një mbështjellëse pasive, por një organ që “mendon” dhe “kujton” përmes përvojave shqisore, ndjesive dhe traumave të shtresëzuara në kohë dhe në hapësirë”, shprehet Gripshi, që këtë shtator në vijim të aktivitetit të tij prezantohet me një ekspozitë personale në Itali.
    “Kujtesa e lëkurës” në vijim të aktivitetit
    Për Oltsen Gripshin ai e hulumton lëkurën përmes lentes së fenomenologjisë së artit bashkëkohor, pasi lëkura për të simbolizon kufirin ndërmjet individit dhe botës, duke shërbyer si sipërfaqe ku projektohet identiteti, kujtesa e rrugëtimit jetësor të qenies njerëzore dhe përvoja e mishëruar në vetvete në kujtesë. Sipas tij ajo perceptohet si një hapësirë dinamike dialogu ndërmjet hapësirës së brendshme dhe të jashtme të ekzistencës njerëzore, si një reflektim antropologjik i përbërë nga dy përmasa: ai ontologjik, që synon thellimin e njohjes së qenies si materie, dhe ai sociologjik, ku njeriu shfaqet si pasqyrim dhe si shembull i fenomenologjisë bashkëkohore të perceptimit, përpunimit dhe veprimit si një shumësi e ndërlikuar veprimesh psikomotore. “Lëkura, si vijë ndarëse mes brendësisë së trupit njerëzor dhe hapësirës së jashtme, mes kujtesës dhe ndjeshmërisë, luan një rol thelbësor në mënyrën se si ne e perceptojmë realitetin dhe vetveten”, shprehet ai. Ndaj artisti post-bashkëkohor shqiptar Oltsen Gripshi thellohet për të parë përtej sipërfaqes së lëkurës, ai depërton në brendësi të saj si një mënyrë për ta njohur qenien njerëzore nën indet qelizore të lëkurës. Në këtë këndvështrim ai nuk lë mënjanë as interpretimin e lëkurës përmes inteligjencës artificiale, e cila dëshiron të arrijë një formë të vetëdijes së plotë, duke iu nevojitur një lëkurë artificiale që do t’i mundësonte të përjetojë botën përtej të dhënave të ftohta digjitale. Ndaj artisti Oltsen Gripshi falë ekspozitës “Kujtesa e lëkurës” shtron disa pyetje: A mundet vërtet inteligjenca artificiale të ndiejë prekjen, dhimbjen apo ndjeshmërinë atmosferike në krahasim me trupin njerëzor? Apo do të mbetet gjithmonë një trup pa lëkurë dhe një mendje pa kujtesë fizike? Këto janë pyetje që shkojnë përtej teknologjisë dhe na detyrojnë të rimendojmë vetë natyrën e ndjeshmërisë dhe ndërgjegjes njerëzore, duke e parë atë tashmë në dritën e largpamësisë ontoantropoegocentrike të artistit Oltsen Gripshi dhe të artit të tij të ri post-bashkëkohor. “Kujtesa e Lëkurës” vjen në vazhdën e vlerësimit të artistit Gripshi me çmimin e parë të madh të edicionit të 5-të të Festivalit Ndërkombëtar të Artit Bashkëkohor “StregArti 2024”, organizuar nga Ministria e Kulturës e Italisë, Bashkia Benevento, Tv RAI, Provinca Benevento, Krahina Kampanja. Oltsen Gripshi është artist, eseist, kurator ekspozitash, historian dhe kritik arti. Ndër vite aktiviteti si artist i artit bashkëkohor ka vijuar me ekspozita vetjake në Galerinë Kombëtare të Arteve (2016), Ministrinë e Kulturës (2021), MuZEH Lab (2021), muzeun “Shtëpia me Gjethe” (2022), etj, apo dhe përfaqësimin e Shqipërisë në shumë ekspozita ndërkombëtare.

  • Vaji i lashtë që premton mrekulli në mediat sociale, kur ai bëhet i rrezikshëm?

    Vaji i lashtë që premton mrekulli në mediat sociale, kur ai bëhet i rrezikshëm?

    Nëse hapni TikTok ose Instagram sot, ka të ngjarë të shihni një sërë videosh të panumërta që lavdërojnë vajin e ricinit.

    Disa e konsumojnë atë për të luftuar kapsllëkun, të tjerë e aplikojnë me shpresën për të zbërthyer dhjamin, ndërsa nuk ka mungesë të atyre që betohen se i bën flokët dhe qerpikët të rriten më gjatë.

    Por sa nga këto pretendime (mbresëlënëse) kanë një bazë shkencore?

    Vaji i ricinit nuk është thjesht i ri. “Është një nga ilaçet më të vjetra”, thotë Stefan Offermanns, profesor i farmakologjisë në Universitetin Goethe dhe drejtor i Institutit Max Planck për Kërkime të Zemrës dhe Mushkërive, sipas National Geographic.

    Vaji nga farat e bimës së ricinit u gjet në varret egjiptiane që datojnë rreth vitit 4000 para Krishtit, ndërsa në tekstet mjekësore shfaqet si një trajtim për sëmundjet e lëkurës dhe të syve – madje edhe si një mjet për të nxitur lindjen.

    Që atëherë, shkenca ka konfirmuar të paktën një përdorim: Vaji i ricinit vepron si një laksativ i fuqishëm. Dr. Offermanns studioi se si acidi ricinoleik (përbërësi i tij kryesor) stimulon receptorin EP3, duke shkaktuar tkurrje në zorrë, por edhe në qafën e mitrës. Ky veprim shpjegon si lehtësimin e kapsllëkut ashtu edhe fuqinë e tij për të nxitur lindjen.

    Administrata Amerikane e Ushqimit dhe Barnave (FDA) e ka miratuar vajin e ricinit vetëm si laksativ. Për induksionin e lindjes, provat shkencore janë të paqarta dhe nuk është miratuar. Megjithatë, ekspertët sot nuk e rekomandojnë atë as për kapsllëk, pasi ka laksativë më efektivë me më pak efekte anësore, të tilla si të përziera dhe të vjella. Përveç kësaj, abuzimi mund të çojë në inflamacion dhe dëmtim të zorrëve.

    Dhjami i “zhdukur”

    Në rrjetet sociale flitet shumë se fërkimi i vajit të ricinit në bark do të djegë dhjamin dhe do të “detoksifikojë” trupin tuaj. “Për fat të keq, shumica e këtyre pretendimeve janë thjesht anekdotike, pa bazë shkencore”, thotë Lindsey Wohlford, një dietologe e regjistruar.

    Vaji i ricinit, shpjegon ai, nuk absorbohet përmes lëkurës në një mënyrë që ndikon në organet e brendshme. Prandaj, ai nuk mund të tresë yndyrën ose të “shërojë” tumoret, siç pretendojnë disa.

    Si hidratues, vaji i ricinit mund të ketë një vend në kujdesin e lëkurës. “Përfitimi më i madh është hidratimi”, vëren Nina Botto, një profesoreshë e asociuar e dermatologjisë në Universitetin e Kalifornisë. Ai gjithashtu ka veti të buta antimikrobike dhe është më pak irritues se vajrat e tjerë.

    Megjithatë, në lëkurën e prirur ndaj akneve, mund të bllokojë poret dhe ta përkeqësojë gjendjen. Në të njëjtën kohë, nuk ka prova që zvogëlon rrudhat ose ka efekte anti-plakje.

    Një praktikë tjetër e zakonshme është përdorimi i tij në sy për të përmirësuar shikimin ose për t’i bërë qerpikët më të gjatë. Ekspertët janë të qartë: “Nuk ka prova që vaji i ricinit mund të ndihmojë me probleme si glaukoma ose të përmirësojë shikimin”, thotë Saba Al-Hashimi, një profesoreshë e asociuar e oftalmologjisë në UCLA.

    Në fakt, aplikimi i vajit josteril direkt në sy mund të shkaktojë infeksione serioze. Disa grupe kërkimore po e shqyrtojnë vajin e ricinit si një përbërës në pikat speciale për sytë e thatë, por këto janë produkte rreptësisht mjekësore dhe jo “ilaçe shtëpiake”.

    Pavarësisht idesë së përhapur se është një “mrekulli natyrore”, vaji i ricinit ka përdorime shumë të kufizuara, të provuara shkencërisht. Është një laksativ i fuqishëm, por me efekte anësore të konsiderueshme, dhe mund të ketë një vend në produktet e specializuara për sytë ose lëkurën. Çdo gjë tjetër, nga humbja e yndyrës deri te anti-plakja, mbetet një mit. Prandaj, në çdo rast, është gjithmonë më e sigurt të konsultoheni me mjekun tuaj para se ta përdorni, veçanërisht nëse jeni duke marrë ilaçe.

  • Skandali i kremit kundër diellit trondit Australinë, nuk ofrojnë mbrojtjen e premtuar

    Skandali i kremit kundër diellit trondit Australinë, nuk ofrojnë mbrojtjen e premtuar

    Një raport tronditës ka zbuluar se disa prej kremrave kundër diellit më të njohur dhe më të shtrenjtë në Australi nuk përmbushin nivelet e mbrojtjes SPF të deklaruara në paketim, duke shkaktuar një krizë kombëtare në vendin me shkallën më të lartë të kancerit të lëkurës në botë.

    Sipas analizës së publikuar nga Choice Australia, 16 nga 20 kremrat e testuar dështuan të përmbushnin vlerën e premtuar të SPF-së. Produkti Ultra Violette Lean Screen SPF 50+, i përdorur gjerësisht në vend dhe jashtë tij, dha një rezultat real të SPF vetëm 4, duke ngritur alarme për sigurinë e konsumatorëve. Pas presionit publik dhe testimeve shtesë, produkti u tërhoq nga tregu.
    Rach, një 34-vjeçare nga Newcastle, e cila përdorte këtë produkt ekskluzivisht për vite me radhë, zbuloi se kishte zhvilluar një karcinomë të qelizave bazale – një formë kanceri e lëkurës – pavarësisht se ndiqte rreptësisht masat parandaluese. Ajo tha për BBC-në se ndjeu “zemërim dhe zhgënjim” kur mësoi se kremi që kishte përdorur nuk ofronte mbrojtjen e pretenduar.
    Përveç Ultra Violette, markat e tjera të njohura si Neutrogena, Banana Boat, Bondi Sands dhe Cancer Council u përmendën gjithashtu për mospërputhje në nivelet e SPF-së. Të gjitha hodhën poshtë rezultatet e testimit nga Choice Australia, duke theksuar testet e tyre të pavarura që, sipas tyre, tregojnë efikasitetin e produkteve.
    Administrata e Mallrave Terapeutike (TGA) njoftoi nisjen e një hetimi rregullator për produktet në fjalë. Ndërkohë, reagimi i ngadaltë dhe mungesa e transparencës kanë bërë që shumë konsumatorë të ndihen të tradhtuar, duke e konsideruar situatën si një “krizë besimi” ndaj industrisë së kujdesit ndaj lëkurës.
    Produktet e përfshira shiten në dhjetëra vende përfshirë Mbretërinë e Bashkuar dhe SHBA-në, çka e bën këtë çështje me ndikim global. Rasti ka ngritur pyetje serioze mbi efikasitetin e sistemeve të certifikimit dhe kontrollit të produkteve kozmetike në nivel botëror.
     
     

    Top Channel