Tag: kushner

Prej më shumë se një dekade, kryeministri Edi Rama ka qenë njeriu i Sorosit në Ballkan. Një lider i përkushtuar ndaj rendit globalist, që e shndërroi Shqipërinë në një laborator të eksperimentit të madh të “shoqërisë së hapur”. Rama ofroi gjithçka: OJQ-të, pushtetin, diplomacinë. Dhe për një kohë të gjatë, aleanca e tij me George dhe Aleks Soros ishte e pathyeshme. Por kjo romancë politike ka përfunduar. Sot, George dhe Aleks Soros janë kthyer në armiqtë më të heshtur, por më të fuqishëm të Ramës.
Dhe hakmarrja e tyre ka nisur: sulmi i orkestruar përmes New York Times është vetëm fillimi. Në këtë skenar të ngjeshur gjeopolitik, arrestimi i kryebashkiakut Erion Veliaj del qartë se nuk është aksident politik, por një dënim publik, një mesazh force dhe një hakmarrje personale. Aleks Soros e ka shpallur Edi Ramën tradhtar të rendit të tyre, pasi ai guxoi të burgoste Erion Veliajn, njeriun e tyre më të besuar në Shqipëri. Erion Veliaj nuk ishte një kryetar bashkie dosido. Ai ishte projekti personal i Aleks Soros në Shqipëri, një politikan i formatuar me kulturën e shoqërisë së hapur, njeri i fondacioneve ndërkombëtare dhe i përzgjedhur për të trashëguar lidershipin e Edi Ramës në PS dhe më tej, në qeverisjen e vendit. Për vite me radhë, Veliaj ishte nyja që lidhi Shqipërinë me agjendën e Soros në rajon, mbështeti reformën në drejtësi, financoi qindra OJQ të lidhura me rrjetin Soros dhe ishte i vetmi politikan shqiptar që pritej në zyrat më të larta të fondacionit Open Society në Nju Jork.
Në fillim të këtij viti, sipas burimeve të afërta, Aleks Soros i kërkoi Edi Ramës të hapte rrugën për një tranzicion politik të qetë. Ishte një kërkesë e qartë: Rama të largohej nga skena dhe të linte Veliajn të merrte stafetën, duke ruajtur kështu ndikimin e Soros në drejtimin e vendit. Por Rama e interpretoi këtë kërkesë si një kërcënim për pushtetin e tij. Në vend që të dorëzohej, ai vendosi të shpëtonte veten duke flijuar Veliajn, dhe me këtë veprim, i doli plotësisht nga rreshti Sorosit. Ai jo vetëm që nuk e mbrojti Veliajn nga drejtësia, por e shtyu arrestimin e tij deri në fund, për të treguar forcën e vet dhe për të prerë lidhjet me strukturat globaliste që kërkonin largimin e tij.
New York Times, mjeti i hakmarrjes: Rama sulmohet për Sazanin dhe Trumpin
Sulmi i New York Times për projektin në ishullin e Sazanit është jo vetëm një kritikë ndaj një investimi, por një mesazh i koduar politik.  Është e dokumentuar se New York Times ka marrë në vite donacione dhe mbështetje të drejtpërdrejtë ose indirekte nga rrjeti i fondacioneve të Sorosit. Vetë gazeta është shpesh përdorur si një instrument i butë për të goditur rivalët ideologjikë të Sorosit në shumë vende: nga Hungaria e Viktor Orbánit, deri te Izraeli i Netanyahut. Tani është radha e Ramës, i cili, për herë të parë në 12 vite pushtet, është nën një rrethim të dyfishtë: nga brenda, përmes drejtësisë së kontrolluar pjesërisht nga strukturat e vjetra, dhe nga jashtë, përmes një lufte të ftohtë që zhvillohet në faqet e mediave ndërkombëtare.
Artikulli i plotë i New York Times
“Ujërat e ndritshëm të lagunës së Nartës teksa pasqyronin qiellin, një zog masiv i bardhë u shfaq nga Adriatiku, duke rrëshqitur sipërfaqe me këmbët e tij të varura. “Është një pelikan dalmat”, tha udhërrëfyesi im, Julian Hoffman. Ishte hera e parë që shihja pelikanin në natyrë dhe qesha me gëzimin e tij. Prezantimi im me zogun kishte ardhur përmes një pikturë e Eduard Lear, natyralistit dhe piktorit të shekullit të 19-të, që ishte varur në shtëpinë e gjyshërve të mi. Me kartonin e ekzagjeruar dhe kapelën e puplave me gëzof, ai dukej si një personazh vizatimor i lumtur, përveç syve të tij, të cilët dukeshin të pikëlluar dhe pyetës. Pelikani filloi të ndalojë. Së shpejti asaj iu bashkuan zogj të tjerë: flamingo më të mëdhenj, çafka gri, etj. Shpendët u parapërgatitën, peshkuan dhe u grindën sërish në fluturim. Z. Hoffman dhe unë po ecnim në një rrugë ranore në Shqipërinë jugperëndimore, midis shkëlqimit të detit Adriatik dhe lagunës së Nartës, një vend i shquar për shumëllojshmërinë e pasur të shpendëve.
Destinacioni ynë ishte një kodër që do të na ofronte një pamje të deltës së lumit Vjosa prej 59,000 hektarësh, e cila përfshin lagunën si dhe dunat e rërës, pyjet, kripërat dhe fshatrat e peshkimit. Delta është shtëpia e një morie speciesh bimore dhe shtazore, disa nga popullatat e të cilave po pakësohen, si pelikani dalmat. Kur Lear bëri pikturën e tij të zogut, specia tashmë ishte në rënie për shkak të gjuetisë dhe humbjes së habitatit. Sot është renditur si “gati e kërcënuar” nga Bashkimi Ndërkombëtar për Ruajtjen e Natyrës dhe në Shqipëri veçanërisht si “i rrezikuar në mënyrë kritike” nga Ministria e Turizmit dhe Mjedisit – “kjo është arsyeja pse vende si kjo deltë janë të domosdoshme për mbijetesën e saj,” tha zoti Hoffman. Kisha udhëtuar drejt deltës për të parë një vend të njohur për egërsinë e tij – përpara se egërsia e tij të shuhej. Në vitin 2021, makineritë “shpërthyen” në skajin verior të lagunës së Nartës për të ndërtuar një aeroport të ri ndërkombëtar, pjesë e një përpjekjeje më të gjerë për të zgjeruar turizmin në rajon. Projekti vazhdon sot, pavarësisht kundërshtimeve nga organizatat joqeveritare kombëtare dhe ndërkombëtare dhe thirrjeve të përsëritura për të pezulluar ndërtimet nga Konventa e Këshillit të Evropës për Ruajtjen e Kafshëve të Egra Evropiane dhe Habitateve Natyrore.
Ne qëndruam gjithashtu në majë të asaj që do të bëhet një resort luksoz prej 1,100 hektarësh me 6,000 dhoma hoteli dhe vila, nëse planet e Jared Kushner dhe firmës së tij të investimeve, Affinity Partners, realizohen. Paraqitjet arkitekturore të projektit tregojnë struktura shumëkatëshe moderniste të ndërtuara në rreshta përgjatë lagunës dhe mbi duna e plazhe, një qendër tregtare plot zhurmë, pishina, marina, skafe, jahte dhe një anije turistike. Z. Kushner dhe gruaja e tij, Ivanka Trump, planifikojnë një komunitet turistik të ngjashëm luksoz prej 1400 hektarësh në një ishull të pabanuar, Sazan, që shtrihet rreth gjashtë milje larg bregut nga skaji i lagunës, brenda një parku detar kombëtar.
Rama tenton të afrohet me Trump
Projektet e pronave të paluajtshme, të cilat përfaqësojnë më shumë se 1 miliard dollarë investime të mundshme, kanë nxitur pakënaqësi tek disa pronarë lokalë, të cilët vënë në dyshim nëse qeveria shqiptare po i afrohet zotit Kushner në mënyrë që të fitojë favore politike me vjehrrin e tij, Presidentin Trump. Kryeministri i Shqipërisë Edi Rama e ka kundërshtuar pretendimin. Asher Abehsera, një ekzekutiv amerikan i pasurive të paluajtshme që po mbikëqyr projektet, shkroi në një email se Affinity ishte tërhequr nga zona për bukurinë e saj të pacenuar, natyrore, qetësinë dhe afërsinë e saj me qytetin e Vlorës. “Aeroporti i ri i parashikuar do të përmirësojë më tej lidhjen, duke e bërë këtë destinacion të jashtëzakonshëm edhe më të dëshirueshëm,” shtoi ai.
Gjatë pasdites sime të fundit në deltë, shkova me makinë në një zonë në lagunë ku autoritetet lokale dhe OJQ-të kishin bashkëpunuar dikur për të ndërtuar infrastrukturën për vëzhgimin e shpendëve, duke përfshirë stendat e vëzhgimit dhe tabelat interpretuese në anë të rrugës. Rruga e gjatë për të arritur në të ishte e dëmtuar dhe me gropa; vende-vende ishte mezi e kalueshme. Barkodi në tabelën interpretuese të zbardhur nga dielli në hyrje të rezervës nuk punonte. Dukej sikur synimi për të krijuar infrastrukturë për vëzhgimin dhe kërkimin e shpendëve ishte harruar. Por zogjtë ishin ende aty, duke u ushqyer dhe duke u pregatitur në të dy anët e xhadesë. Pasi pashë një tufë pelikani dalmat që kërkonin ushqim nën dritën e venitur, vazhdova rrugën me gropa, me dritare të hapura duke dëgjuar këngën e bretkosave. E dija se kisha arritur në aeroport kur rruga ndaloi në një gardh të gjatë me zinxhir, në krye me mbështjellje të trasha teli me gjemba.
Përtej saj, pajisjet e rënda punuan gjatë natës, të ndihmuara nga prozhektorët e fuqishëm. Më pas nisa të ec me shpejtësi përgjatë rrugës së re që të çon nga aeroporti në autostradën kombëtare. Ishte e gjerë, e lëmuar dhe shkëlqente asfalti e freskët. Krahasuar me strehën e zogjve me stendat e saj të rrënuara të vëzhgimit, shenjat e saj interpretuese, të zbehura dhe të zhdukura, kjo ishte një botë tjetër. “Ne njohim biodiversitetin e pasur dhe peizazhin natyror në dhe rreth lagunës së Nartës,” vazhdoi z. Abehsera. “Ndërsa pjesë të zonës janë ndikuar historikisht nga bujqësia dhe ndërhyrja njerëzore, masterplani ynë është krijuar për të rivendosur dhe përmirësuar kushtet ekologjike.” Një zëdhënës i Affinity, Jonathan Gasthalter, tha se kompania kishte mbajtur një firmë globale të zhvillimit të qëndrueshëm, Arup, si konsulentin kryesor inxhinierik për projektin. “Arup është lider në industri dhe standardi i artë për qëndrueshmërinë dhe mbrojtjen e mjedisit,” vazhdoi ai. Ozgur Gungor, një drejtues komunikimi në Arup, nuk pranoi t’i përgjigjet pyetjeve në lidhje me projektin. Bukuria ishte gjithandej rreth nesh, ndërsa unë dhe zoti Hoffmann ngjitëm majën ranore.
Një liman bruz shtrihej poshtë nesh, përtej të cilit ishte ishulli i Sazanit, i rrethuar nga deti i gjerë Adriatik. Në lindje, peshkatarët, hipur thellë në ujërat e lagunës, morën rrjetat e tyre. Në veri, kilometra të tëra plazhe me rërë u shpalosën para nesh. Në jug ishte Vlora, qyteti i tretë më i madh i Shqipërisë. Hulumtimi i kryer në prill 2024 nga një ekip ndërdisiplinor shkencëtarësh tregoi biodiversitetin e jashtëzakonshëm të deltës së Vjosës. Duke mbështetur rreth 248 lloje zogjsh, delta strehon gjithashtu breshkat me kokë dhe një nga fokat më të rrezikuara në botë, fokën murg mesdhetare, dhe shërben si një ndalesë për miliona zogj që lundrojnë në Adriatiku, drejt rrugës migratore midis Afrikës Sub-Sahariane dhe Evropës. Si një nga deltat e fundit të lumenjve të paprekura të mbetura në pellgun e Mesdheut, sipas një studimi tjetër të vitit 2024, delta ka një rëndësi të pashembullt ekologjike për Detin Mesdhe dhe Evropën, duke mbështetur biodiversitetin e rajoneve.
Kur lumi Vjosa u shpall park kombëtar në mars 2023, delta e tij u përjashtua nga kufijtë e parkut. Delta dhe laguna e saj ishin tashmë të mbrojtura nga zhvillimet e mëdha atëherë, nga ligjet kombëtare dhe konventat ndërkombëtare të shkruara për të mbrojtur zona jashtëzakonisht të larmishme biologjike. Por në shkurt 2024, parlamenti i Shqipërisë i dha një komisioni të drejtuar nga zoti Rama autoritetin për të miratuar projektet e mëdha të infrastrukturës turistike në zonat e mbrojtura. Ligji u miratua tre ditë pasi zoti Kushner njoftoi planet e tij të zhvillimit. Zyrtarë nga Kryeministria dhe Ministria e Turizmit dhe Mjedisit nuk iu përgjigjën kërkesave për koment. “Ju mund ta shihni pse Kushner zgjodhi këtë vend,” tha z. Hoffman ndërsa ne ecnim. “Por ju gjithashtu mund të shihni pse është një pikë ndalimi kaq e rëndësishme migratore.
” Zogjtë, shpjegoi ai, anojnë në veri të qytetit të Vlorës dhe vijës bregdetare në jug të tij, sepse ato zona nuk ofrojnë më habitat të mjaftueshëm – “dhe ata vijnë këtu, në deltën, ku lumi Vjosa ka depozituar shtresa mbi shtresa llumi dhe sedimenti që mundësojnë një gamë masive zogjsh të gjejnë ushqim dhe strehim”.
Një “kampion i turizmit”
Më 30 dhjetor 2024, qeveria shqiptare dha miratimin paraprak të planeve të Affinity për ishullin e Sazanit. Propozimi i firmës për lagunën e Nartës ende nuk është miratuar. Në Serbi, një projekt i veçantë i drejtuar nga zoti Kushner për të ndërtuar një kompleks hotelesh luksoz, duke përfshirë kulla me logon e firmës “Trump”, në vendin e bombarduar të ministrisë së Mbrojtjes të ish-Jugosllavisë në Beograd, u miratua nga qeveria në maj 2024. Muajin e kaluar, mijëra protestues u mblodhën për ta kundërshtuar atë.Ndërtimi i aeroportit dhe shqyrtimi i propozimeve të zotit Kushner për projekte zhvillimi në rajon janë pjesë e një fushate të drejtuar nga zoti Rama për ta shndërruar vendin në një “ kampion të turizmit ”.
Në vitin 2023, Shqipëria u rendit e katërta në nivel global për rritjen më të madhe në përqindje të ardhjeve ndërkombëtare të turistëve. Ai ishte gjithashtu, në vitin 2024, i renditur vendi i pestë më i varfër i Evropës. Pasi Kroacia në veri doli nga Lufta e saj për Pavarësi, në 1995, ajo u shndërrua nga një destinacion pothuajse i pazbuluar në një pikë të nxehtë udhëtimi — dhe turizmi u bë një shtytës kryesor për rritjen ekonomike; në vitin 2022, ekonomia e Kroacisë ishte ndër me rritjen më të shpejtë në Bashkimin Evropian. Turizmi luksoz mund të jetë një ndihmë ekonomike edhe për deltën e lumit Vjosa. Por Joni Vorpsin, një ornitolog që punon për grupin joqeveritar Mbrojtja dhe Ruajtja e Mjedisit Natyror në Shqipëri, beson se kostoja do të jetë e madhe, si në aspektin ekologjik ashtu edhe ekonomik. Puna e tij përfshin ruajtjen e pelikanit, rrugët e migrimit dhe kërkimin dhe nismat e ekoturizmit. “Rama po sakrifikon thesaret që mund të krijojnë një ekonomi të qëndrueshme turistike këtu – një ekonomi që funksionon për të gjithë, jo vetëm për disa të zgjedhur,” tha ai.
Efekti Domino
Të nesërmen në mëngjes, u zgjova herët për të parë deltën për herë të fundit. Kur arrita kulmin, mu kujtua diçka që zoti Vorpsi kishte thënë për të ardhmen e këtij vendi. “Edhe nëse Kushner planifikon të ndërtojë gjelbërim, siç premton, shkatërrimi i një ekosistemi të pazëvendësueshëm nuk është i gjelbër,” më tha ai. Projektet, vazhdoi ai, do të kenë pasoja më të gjera: jeta e egër do të prishet, tha ai, dhe aeroporti do të hapë dyert për më shumë zhvillim. “Do të ketë një efekt domino nga veriu i lagunës, përgjatë kësaj shtrirjeje të egër të bregdetit,” tha ai, “sepse sapo të ndërtohet një vendpushim, pse jo nuk mund të ketë edhe të tjerë?” Mu kujtua piktura e Lirit, sytë e krijesës. Pastaj, një tingull më ktheu në mëngjes: Në lagunën poshtë meje, një flamingo e vetme shkeli ujërat e cekëta; një tufë çafkash u ngritën nga sipërfaqja e valëzuar, duke u nisur drejt veriut.”

Prej më shumë se një dekade, kryeministri Edi Rama ka qenë njeriu i Sorosit në Ballkan. Një lider i përkushtuar ndaj rendit globalist, që e shndërroi Shqipërinë në një laborator të eksperimentit të madh të “shoqërisë së hapur”. Rama ofroi gjithçka: OJQ-të, pushtetin, diplomacinë. Dhe për një kohë të gjatë, aleanca e tij me George dhe Aleks Soros ishte e pathyeshme. Por kjo romancë politike ka përfunduar. Sot, George dhe Aleks Soros janë kthyer në armiqtë më të heshtur, por më të fuqishëm të Ramës.
Dhe hakmarrja e tyre ka nisur: sulmi i orkestruar përmes New York Times është vetëm fillimi. Në këtë skenar të ngjeshur gjeopolitik, arrestimi i kryebashkiakut Erion Veliaj del qartë se nuk është aksident politik, por një dënim publik, një mesazh force dhe një hakmarrje personale. Aleks Soros e ka shpallur Edi Ramën tradhtar të rendit të tyre, pasi ai guxoi të burgoste Erion Veliajn, njeriun e tyre më të besuar në Shqipëri. Erion Veliaj nuk ishte një kryetar bashkie dosido. Ai ishte projekti personal i Aleks Soros në Shqipëri, një politikan i formatuar me kulturën e shoqërisë së hapur, njeri i fondacioneve ndërkombëtare dhe i përzgjedhur për të trashëguar lidershipin e Edi Ramës në PS dhe më tej, në qeverisjen e vendit. Për vite me radhë, Veliaj ishte nyja që lidhi Shqipërinë me agjendën e Soros në rajon, mbështeti reformën në drejtësi, financoi qindra OJQ të lidhura me rrjetin Soros dhe ishte i vetmi politikan shqiptar që pritej në zyrat më të larta të fondacionit Open Society në Nju Jork.
Në fillim të këtij viti, sipas burimeve të afërta, Aleks Soros i kërkoi Edi Ramës të hapte rrugën për një tranzicion politik të qetë. Ishte një kërkesë e qartë: Rama të largohej nga skena dhe të linte Veliajn të merrte stafetën, duke ruajtur kështu ndikimin e Soros në drejtimin e vendit. Por Rama e interpretoi këtë kërkesë si një kërcënim për pushtetin e tij. Në vend që të dorëzohej, ai vendosi të shpëtonte veten duke flijuar Veliajn, dhe me këtë veprim, i doli plotësisht nga rreshti Sorosit. Ai jo vetëm që nuk e mbrojti Veliajn nga drejtësia, por e shtyu arrestimin e tij deri në fund, për të treguar forcën e vet dhe për të prerë lidhjet me strukturat globaliste që kërkonin largimin e tij.
New York Times, mjeti i hakmarrjes: Rama sulmohet për Sazanin dhe Trumpin
Sulmi i New York Times për projektin në ishullin e Sazanit është jo vetëm një kritikë ndaj një investimi, por një mesazh i koduar politik.  Është e dokumentuar se New York Times ka marrë në vite donacione dhe mbështetje të drejtpërdrejtë ose indirekte nga rrjeti i fondacioneve të Sorosit. Vetë gazeta është shpesh përdorur si një instrument i butë për të goditur rivalët ideologjikë të Sorosit në shumë vende: nga Hungaria e Viktor Orbánit, deri te Izraeli i Netanyahut. Tani është radha e Ramës, i cili, për herë të parë në 12 vite pushtet, është nën një rrethim të dyfishtë: nga brenda, përmes drejtësisë së kontrolluar pjesërisht nga strukturat e vjetra, dhe nga jashtë, përmes një lufte të ftohtë që zhvillohet në faqet e mediave ndërkombëtare.
Artikulli i plotë i New York Times
“Ujërat e ndritshëm të lagunës së Nartës teksa pasqyronin qiellin, një zog masiv i bardhë u shfaq nga Adriatiku, duke rrëshqitur sipërfaqe me këmbët e tij të varura. “Është një pelikan dalmat”, tha udhërrëfyesi im, Julian Hoffman. Ishte hera e parë që shihja pelikanin në natyrë dhe qesha me gëzimin e tij. Prezantimi im me zogun kishte ardhur përmes një pikturë e Eduard Lear, natyralistit dhe piktorit të shekullit të 19-të, që ishte varur në shtëpinë e gjyshërve të mi. Me kartonin e ekzagjeruar dhe kapelën e puplave me gëzof, ai dukej si një personazh vizatimor i lumtur, përveç syve të tij, të cilët dukeshin të pikëlluar dhe pyetës. Pelikani filloi të ndalojë. Së shpejti asaj iu bashkuan zogj të tjerë: flamingo më të mëdhenj, çafka gri, etj. Shpendët u parapërgatitën, peshkuan dhe u grindën sërish në fluturim. Z. Hoffman dhe unë po ecnim në një rrugë ranore në Shqipërinë jugperëndimore, midis shkëlqimit të detit Adriatik dhe lagunës së Nartës, një vend i shquar për shumëllojshmërinë e pasur të shpendëve.
Destinacioni ynë ishte një kodër që do të na ofronte një pamje të deltës së lumit Vjosa prej 59,000 hektarësh, e cila përfshin lagunën si dhe dunat e rërës, pyjet, kripërat dhe fshatrat e peshkimit. Delta është shtëpia e një morie speciesh bimore dhe shtazore, disa nga popullatat e të cilave po pakësohen, si pelikani dalmat. Kur Lear bëri pikturën e tij të zogut, specia tashmë ishte në rënie për shkak të gjuetisë dhe humbjes së habitatit. Sot është renditur si “gati e kërcënuar” nga Bashkimi Ndërkombëtar për Ruajtjen e Natyrës dhe në Shqipëri veçanërisht si “i rrezikuar në mënyrë kritike” nga Ministria e Turizmit dhe Mjedisit – “kjo është arsyeja pse vende si kjo deltë janë të domosdoshme për mbijetesën e saj,” tha zoti Hoffman. Kisha udhëtuar drejt deltës për të parë një vend të njohur për egërsinë e tij – përpara se egërsia e tij të shuhej. Në vitin 2021, makineritë “shpërthyen” në skajin verior të lagunës së Nartës për të ndërtuar një aeroport të ri ndërkombëtar, pjesë e një përpjekjeje më të gjerë për të zgjeruar turizmin në rajon. Projekti vazhdon sot, pavarësisht kundërshtimeve nga organizatat joqeveritare kombëtare dhe ndërkombëtare dhe thirrjeve të përsëritura për të pezulluar ndërtimet nga Konventa e Këshillit të Evropës për Ruajtjen e Kafshëve të Egra Evropiane dhe Habitateve Natyrore.
Ne qëndruam gjithashtu në majë të asaj që do të bëhet një resort luksoz prej 1,100 hektarësh me 6,000 dhoma hoteli dhe vila, nëse planet e Jared Kushner dhe firmës së tij të investimeve, Affinity Partners, realizohen. Paraqitjet arkitekturore të projektit tregojnë struktura shumëkatëshe moderniste të ndërtuara në rreshta përgjatë lagunës dhe mbi duna e plazhe, një qendër tregtare plot zhurmë, pishina, marina, skafe, jahte dhe një anije turistike. Z. Kushner dhe gruaja e tij, Ivanka Trump, planifikojnë një komunitet turistik të ngjashëm luksoz prej 1400 hektarësh në një ishull të pabanuar, Sazan, që shtrihet rreth gjashtë milje larg bregut nga skaji i lagunës, brenda një parku detar kombëtar.
Rama tenton të afrohet me Trump
Projektet e pronave të paluajtshme, të cilat përfaqësojnë më shumë se 1 miliard dollarë investime të mundshme, kanë nxitur pakënaqësi tek disa pronarë lokalë, të cilët vënë në dyshim nëse qeveria shqiptare po i afrohet zotit Kushner në mënyrë që të fitojë favore politike me vjehrrin e tij, Presidentin Trump. Kryeministri i Shqipërisë Edi Rama e ka kundërshtuar pretendimin. Asher Abehsera, një ekzekutiv amerikan i pasurive të paluajtshme që po mbikëqyr projektet, shkroi në një email se Affinity ishte tërhequr nga zona për bukurinë e saj të pacenuar, natyrore, qetësinë dhe afërsinë e saj me qytetin e Vlorës. “Aeroporti i ri i parashikuar do të përmirësojë më tej lidhjen, duke e bërë këtë destinacion të jashtëzakonshëm edhe më të dëshirueshëm,” shtoi ai.
Gjatë pasdites sime të fundit në deltë, shkova me makinë në një zonë në lagunë ku autoritetet lokale dhe OJQ-të kishin bashkëpunuar dikur për të ndërtuar infrastrukturën për vëzhgimin e shpendëve, duke përfshirë stendat e vëzhgimit dhe tabelat interpretuese në anë të rrugës. Rruga e gjatë për të arritur në të ishte e dëmtuar dhe me gropa; vende-vende ishte mezi e kalueshme. Barkodi në tabelën interpretuese të zbardhur nga dielli në hyrje të rezervës nuk punonte. Dukej sikur synimi për të krijuar infrastrukturë për vëzhgimin dhe kërkimin e shpendëve ishte harruar. Por zogjtë ishin ende aty, duke u ushqyer dhe duke u pregatitur në të dy anët e xhadesë. Pasi pashë një tufë pelikani dalmat që kërkonin ushqim nën dritën e venitur, vazhdova rrugën me gropa, me dritare të hapura duke dëgjuar këngën e bretkosave. E dija se kisha arritur në aeroport kur rruga ndaloi në një gardh të gjatë me zinxhir, në krye me mbështjellje të trasha teli me gjemba.
Përtej saj, pajisjet e rënda punuan gjatë natës, të ndihmuara nga prozhektorët e fuqishëm. Më pas nisa të ec me shpejtësi përgjatë rrugës së re që të çon nga aeroporti në autostradën kombëtare. Ishte e gjerë, e lëmuar dhe shkëlqente asfalti e freskët. Krahasuar me strehën e zogjve me stendat e saj të rrënuara të vëzhgimit, shenjat e saj interpretuese, të zbehura dhe të zhdukura, kjo ishte një botë tjetër. “Ne njohim biodiversitetin e pasur dhe peizazhin natyror në dhe rreth lagunës së Nartës,” vazhdoi z. Abehsera. “Ndërsa pjesë të zonës janë ndikuar historikisht nga bujqësia dhe ndërhyrja njerëzore, masterplani ynë është krijuar për të rivendosur dhe përmirësuar kushtet ekologjike.” Një zëdhënës i Affinity, Jonathan Gasthalter, tha se kompania kishte mbajtur një firmë globale të zhvillimit të qëndrueshëm, Arup, si konsulentin kryesor inxhinierik për projektin. “Arup është lider në industri dhe standardi i artë për qëndrueshmërinë dhe mbrojtjen e mjedisit,” vazhdoi ai. Ozgur Gungor, një drejtues komunikimi në Arup, nuk pranoi t’i përgjigjet pyetjeve në lidhje me projektin. Bukuria ishte gjithandej rreth nesh, ndërsa unë dhe zoti Hoffmann ngjitëm majën ranore.
Një liman bruz shtrihej poshtë nesh, përtej të cilit ishte ishulli i Sazanit, i rrethuar nga deti i gjerë Adriatik. Në lindje, peshkatarët, hipur thellë në ujërat e lagunës, morën rrjetat e tyre. Në veri, kilometra të tëra plazhe me rërë u shpalosën para nesh. Në jug ishte Vlora, qyteti i tretë më i madh i Shqipërisë. Hulumtimi i kryer në prill 2024 nga një ekip ndërdisiplinor shkencëtarësh tregoi biodiversitetin e jashtëzakonshëm të deltës së Vjosës. Duke mbështetur rreth 248 lloje zogjsh, delta strehon gjithashtu breshkat me kokë dhe një nga fokat më të rrezikuara në botë, fokën murg mesdhetare, dhe shërben si një ndalesë për miliona zogj që lundrojnë në Adriatiku, drejt rrugës migratore midis Afrikës Sub-Sahariane dhe Evropës. Si një nga deltat e fundit të lumenjve të paprekura të mbetura në pellgun e Mesdheut, sipas një studimi tjetër të vitit 2024, delta ka një rëndësi të pashembullt ekologjike për Detin Mesdhe dhe Evropën, duke mbështetur biodiversitetin e rajoneve.
Kur lumi Vjosa u shpall park kombëtar në mars 2023, delta e tij u përjashtua nga kufijtë e parkut. Delta dhe laguna e saj ishin tashmë të mbrojtura nga zhvillimet e mëdha atëherë, nga ligjet kombëtare dhe konventat ndërkombëtare të shkruara për të mbrojtur zona jashtëzakonisht të larmishme biologjike. Por në shkurt 2024, parlamenti i Shqipërisë i dha një komisioni të drejtuar nga zoti Rama autoritetin për të miratuar projektet e mëdha të infrastrukturës turistike në zonat e mbrojtura. Ligji u miratua tre ditë pasi zoti Kushner njoftoi planet e tij të zhvillimit. Zyrtarë nga Kryeministria dhe Ministria e Turizmit dhe Mjedisit nuk iu përgjigjën kërkesave për koment. “Ju mund ta shihni pse Kushner zgjodhi këtë vend,” tha z. Hoffman ndërsa ne ecnim. “Por ju gjithashtu mund të shihni pse është një pikë ndalimi kaq e rëndësishme migratore.
” Zogjtë, shpjegoi ai, anojnë në veri të qytetit të Vlorës dhe vijës bregdetare në jug të tij, sepse ato zona nuk ofrojnë më habitat të mjaftueshëm – “dhe ata vijnë këtu, në deltën, ku lumi Vjosa ka depozituar shtresa mbi shtresa llumi dhe sedimenti që mundësojnë një gamë masive zogjsh të gjejnë ushqim dhe strehim”.
Një “kampion i turizmit”
Më 30 dhjetor 2024, qeveria shqiptare dha miratimin paraprak të planeve të Affinity për ishullin e Sazanit. Propozimi i firmës për lagunën e Nartës ende nuk është miratuar. Në Serbi, një projekt i veçantë i drejtuar nga zoti Kushner për të ndërtuar një kompleks hotelesh luksoz, duke përfshirë kulla me logon e firmës “Trump”, në vendin e bombarduar të ministrisë së Mbrojtjes të ish-Jugosllavisë në Beograd, u miratua nga qeveria në maj 2024. Muajin e kaluar, mijëra protestues u mblodhën për ta kundërshtuar atë.Ndërtimi i aeroportit dhe shqyrtimi i propozimeve të zotit Kushner për projekte zhvillimi në rajon janë pjesë e një fushate të drejtuar nga zoti Rama për ta shndërruar vendin në një “ kampion të turizmit ”.
Në vitin 2023, Shqipëria u rendit e katërta në nivel global për rritjen më të madhe në përqindje të ardhjeve ndërkombëtare të turistëve. Ai ishte gjithashtu, në vitin 2024, i renditur vendi i pestë më i varfër i Evropës. Pasi Kroacia në veri doli nga Lufta e saj për Pavarësi, në 1995, ajo u shndërrua nga një destinacion pothuajse i pazbuluar në një pikë të nxehtë udhëtimi — dhe turizmi u bë një shtytës kryesor për rritjen ekonomike; në vitin 2022, ekonomia e Kroacisë ishte ndër me rritjen më të shpejtë në Bashkimin Evropian. Turizmi luksoz mund të jetë një ndihmë ekonomike edhe për deltën e lumit Vjosa. Por Joni Vorpsin, një ornitolog që punon për grupin joqeveritar Mbrojtja dhe Ruajtja e Mjedisit Natyror në Shqipëri, beson se kostoja do të jetë e madhe, si në aspektin ekologjik ashtu edhe ekonomik. Puna e tij përfshin ruajtjen e pelikanit, rrugët e migrimit dhe kërkimin dhe nismat e ekoturizmit. “Rama po sakrifikon thesaret që mund të krijojnë një ekonomi të qëndrueshme turistike këtu – një ekonomi që funksionon për të gjithë, jo vetëm për disa të zgjedhur,” tha ai.
Efekti Domino
Të nesërmen në mëngjes, u zgjova herët për të parë deltën për herë të fundit. Kur arrita kulmin, mu kujtua diçka që zoti Vorpsi kishte thënë për të ardhmen e këtij vendi. “Edhe nëse Kushner planifikon të ndërtojë gjelbërim, siç premton, shkatërrimi i një ekosistemi të pazëvendësueshëm nuk është i gjelbër,” më tha ai. Projektet, vazhdoi ai, do të kenë pasoja më të gjera: jeta e egër do të prishet, tha ai, dhe aeroporti do të hapë dyert për më shumë zhvillim. “Do të ketë një efekt domino nga veriu i lagunës, përgjatë kësaj shtrirjeje të egër të bregdetit,” tha ai, “sepse sapo të ndërtohet një vendpushim, pse jo nuk mund të ketë edhe të tjerë?” Mu kujtua piktura e Lirit, sytë e krijesës. Pastaj, një tingull më ktheu në mëngjes: Në lagunën poshtë meje, një flamingo e vetme shkeli ujërat e cekëta; një tufë çafkash u ngritën nga sipërfaqja e valëzuar, duke u nisur drejt veriut.”