Nga Rana Foroohar – FT/
Ka një sasi të madhe provash që tregojnë se vendet me nivele të larta korrupsioni kanë edhe rritje ekonomike më të dobët, kthime më të ulëta të aksioneve dhe paqëndrueshmëri më të lartë ekonomike dhe financiare. Prandaj lind pyetja: çfarë do të thotë fakti që kapitalizmi klientelist po bëhet tashmë pjesë e tregut amerikan?
Nga zbatimi selektiv i rregullave, përjashtimet nga tarifat doganore, kontratat që u jepen miqve dhe familjarëve, e deri te pazaret politike mes administratës Trump dhe vendeve e kompanive anembanë botës, është e vështirë të mohohet se oligopoli në SHBA s’është në rritje.
Për shembull, princi i kurorës së Arabisë Saudite, Mohammed bin Salman, zhvillon biseda të ndjeshme për sigurinë kombëtare me presidentin Donald Trump, në një kohë kur biznesi imobiliar i familjes Trump është në bisedime me sauditët për një projekt të madh ndërtimi. Ndërkohë, cari i inteligjencës artificiale dhe kriptovalutave i Trump-it, David Sacks, ka qindra investime teknologjike që mund të përfitojnë drejtpërdrejt nga politikat që Trump po shtyn përpara.
Një pyetje e madhe është se kur dhe si do të reflektohen të gjitha këto shqetësime etike në vlerën e aseteve amerikane.
Një letër e fundit për investitorët nga firma konsulente JC Goodgal ofron një kornizë të dobishme për të kuptuar mënyrat e ndryshme se si po shfaqet oligarkia në SHBA sot. Ajo përmend pesë fusha të “transaksionalizmit trumpian”, përfshirë: qeverinë si investitore (si në rastin e Intel), tarifat si mjet politik, një regjim më të butë për kriptot, fuqinë e paparë të donatorëve dhe marrëveshjet mediatike që shpallin fituesit e preferuar të tregut.
Ndërsa ndikimi i familjes Trump është shtrirë në shumë sektorë, nga financa dhe teknologjia te pasuritë e paluajtshme dhe mbrojtja, asetet digjitale janë ndoshta fusha më e dukshme ku shfaqen konfliktet e interesit që mund të dëmtojnë ekonominë më gjerë.
Mjafton një shembull i ndërlikuar: stablecoin-i i kompanisë kripto të familjes Trump, World Liberty Financial, u përdor nga kompania MGX e Abu Dhabit në një transaksion prej 2 miliardë dollarësh të lidhur me Binance. Kjo kompani u bashkëthemelua nga Changpeng Zhao, i cili mori një falje presidenciale në fund të tetorit, pasi më parë kishte pranuar fajin për shkelje penale që lidhej me kontrolle të dobëta kundër pastrimit të parave.
Pastaj janë mbështetës të Trump-it si binjakët Winklevoss, platforma e të cilëve, Gemini, u akuzua gjatë administratës Biden për shitje të paregjistruar të aseteve, por këtë vit u pajtua me Komisionin e Letrave me Vlerë. Binjakët Winklevoss janë donatorë të mëdhenj republikanë (madje kanë kontribuar edhe për ndërtimin e një salle të re ceremoniale në Shtëpinë e Bardhë) dhe, jo çuditërisht, platforma e tyre po integrohet në infrastrukturën kripto amerikane më shpejt se shumë konkurrentë. Këtë vjeshtë, Gemini njoftoi edhe një partneritet me Nasdaq-un.
Asgjë nga këto nuk është befasuese; përkundrazi, tashmë është bërë pjesë e zhurmës së përditshme të kësaj administrate. Por herët a vonë, realiteti, ose edhe thjesht perceptimi, i sistemit “paguan për të fituar” ka ndikim të prekshëm në treg. Siç thekson letra e JC Goodgal, “kur rregullat duken të lëvizshme për aktorët me lidhje të forta, çmimet në treg fillojnë të reflektojnë pritshmëri për trajtim preferencial… dhe kjo, nga ana tjetër, shtrembëron formimin e kapitalit, duke e orientuar atë drejt kompanive që perceptohen si të mbrojtura nga politika, dhe larg novatorëve më të vegjël me teknologji po aq të mirë, por me më pak akses”.
Ajo që shqetëson më shumë është se kjo situatë nuk po ndodh në periferi të sistemit financiar, por në vetë zemrën e tij. Bankat e mëdha, që dikur i shmangnin kriptovalutat, tani japin kredi duke marrë si kolateral asetet kripto të klientëve. Edhe dyqanet po mendojnë të nxjerrin monedhat e tyre digjitale.
Por kriptoja është shumë e paqëndrueshme. Vetëm në javët e fundit, kompanitë kripto kanë humbur rreth 1 trilion dollarë nga kapitalizimi i tregut, duke fshirë fitimet e gjithë vitit. Kjo përputhet me paqëndrueshmërinë e aseteve dhe të rritjes që është tipike për vende me nivele të larta korrupsioni.
Pyetja është si do të përfundojë e gjitha kjo. Parashikimi im është se, në një moment, një krizë e drejtuar nga kriptovalutat në SHBA do të shkaktojë një rënie të tregjeve, e përkeqësuar nga shitja e bonove të thesarit nga platformat e mëdha kripto, të cilat tani mbajnë sasi sa disa shtete (Tether, për shembull, mban më shumë se Gjermania apo Koreja e Jugut). Në varësi të situatës gjeopolitike, Kina dhe kundërshtarë të tjerë të SHBA-së mund t’i bashkohen shitjeve, duke e përshkallëzuar krizën.
Një rënie e tillë financiare do të kishte ndikim më të madh në ekonominë reale sesa më parë. Amerikanët janë sot më të ekspozuar ndaj tregjeve se kurrë, ndërsa kursejnë më pak se para pandemisë. Për më tepër, fakti që cikli normal i tregut është zgjatur kaq shumë, përjashto rënien e shkurtër të pandemisë, bën që prej 15 vitesh SHBA dhe bota të mos kenë pasur një recesion të sinkronizuar, çka do të thotë se një rënie e re do të ishte më e rëndë se të mëparshmet.
Cilat do të ishin pasojat politike të kësaj? Me siguri më shumë populizëm brenda vendit, por ndoshta edhe ndryshime thelbësore në sistemin financiar global. Mund të imagjinohet, për shembull, se Kina dhe aleatët e saj do ta shfrytëzonin një moment të tillë për të shkuar në FMN dhe për të kërkuar largimin nga sistemi i mbështetur te dollari drejt një rendi më të balancuar globalisht. Është më e lehtë të argumentohet një ndryshim i tillë kur sistemi ekzistues shihet si politikisht i komprometuar.
Ndonëse kapitalizmi klientelist mund të sjellë fitime afatshkurtra për disa, kostoja e tij afatgjatë është shumë e lartë. / FT – Syri.net









