Tag: kostani

Nga Julia Vrapi
Diskutime, prezantime dhe shkëmbime idesh në Konferencën e Parë Ndërkombëtare mbi Artet dhe Edukimin, e cila u mbajt në Universitetin e Arteve. Kjo konferencë mblodhi së bashku studiues, pedagogë, artistë, studentë dhe përfaqësues të institucioneve arsimore dhe kulturore brenda dhe jashtë vendit. Prof. asoc. Dr. Rozi Kostani referoi me temën “Aktrimi, nga teoria në praktikë. Hulumtimi e zbatimi i metodologjive në shkollën e aktrimit shqiptar”, ku sipas saj edukimi bashkëkohor i aktorit duhet të zhvillohet si një strukturë, që u përgjigjet nevojave të tregut, ndërsa vë në dukje gjithashtu se është nevoja dhe për rishikim të thellë të kurrikulës.
Në këtë konferencë që u mbajt dy ditë në qershor morën pjesë mbi 100 referues nga brenda dhe jashtë vendit, qëllimi i saj ishte të nxiste reflektimin dhe debatin për aspekte të ndryshme në fushën e artit pamor, artit muzikor, artit skenik dhe edukimit. Kostani shprehet se në Shqipëri, sistemi i formimit profesional të aktorëve filloi institucionalisht me hapjen e kursit të parë të aktrimit pranë Teatrit Popullor në vitin 1956, i ndjekur më vonë nga themelimi i Institutit të Lartë të Arteve në vitin 1959, sot Universiteti i Arteve. “Kjo shkollë shënoi fillimin e edukimit të strukturuar të aktorëve shqiptarë sipas modeleve pedagogjike të kohës, kryesisht të influencuara nga sistemi sovjetik dhe metoda e Stanislavskit. Që nga ajo kohë, edukimi i aktrimit në Shqipëri ka ndjekur një trajektore të ndërthurur midis traditës lokale dhe ndikimeve ndërkombëtare, duke kaluar në faza transformuese që reflektojnë jo vetëm zhvillimet teorike në teatrin evropian, por edhe nevojat konkrete të skenës shqiptare”, vijon Prof. asoc. Dr. Rozi Kostani në punimin e saj.
Shkolla shqiptare pas viteve ’90-të
Pas viteve ’90 dhe veçanërisht në dy dekadat e fundit, Prof. asoc. Dr. Rozi Kostani shprehet se shkolla shqiptare me shumë vështirësi ka filluar të hapet ndaj ndikimeve të metodave amerikane dhe përvojave evropiane, kjo vetëm në mënyra individuale dhe shumë spontane. Kostani regjisore, aktore dhe pedagoge në UA thotë se ata artistë shqiptarë që u përballën me shkollat interpretative konteporane në trajnime jashtë vendit kanë sjellë qasje më fleksibël, duke e pasuruar praktikën laboratorike me metoda dhe teknika që i përgjigjen kohës por fatkeqësisht të pa dokumentuara të mbetura vetëm si sprova personale.
“Kjo ka prodhuar një diversitet në qasjen pedagogjike, duke kaluar nga një sistem unifikues në një ambient më të hapur e pluralist por që vihet re mos organizim njohurish, duke i zhvilluar ato vetëm në rrafshin praktik. Kjo vihet re në kapacitetin e të shprehurit teorik të sylabusave nga pedagogët e shkollës sonë”, shprehet Kostani. Në referimin e saj me temën “Aktrimi, nga teoria në praktikë. Hulumtimi e zbatimi i metodologjive në shkollën e aktrimit shqiptar” thuhet se të përbashkëtat janë: Të tria shkollat mbështeten në analizën e karakterit dhe në përjetimin emocional si bazë e ndërtimit të rolit; Vlerësojnë procesin e punës së brendshme dhe kërkojnë një aktor të ndjeshëm e të përfshirë emocionalisht; Përdorin si bazë për referencë sistemin e Stanislavskit, qoftë për ta ndjekur apo për ta transformuar.
Dallimet sipas Kostanit: Shkolla ruse ka strukturë të disiplinuar dhe qasje sistematike, me theks te puna parapërgatitore; shkolla amerikane favorizon spontanitetin dhe përvojën personale si burim për rolin; shkolla shqiptare ka kaluar nga një model rigid drejt një metode hibride, që përpiqet të ndërthurë traditën me elemente bashkëkohore. “Ky krahasim tregon se edukimi bashkëkohor i aktorit shqiptar nuk mund të mbështetet vetëm në një traditë të vetme, por duhet të zhvillohet si një strukturë elastike, që u përgjigjet nevojave të tregut, sfidave estetike dhe kërkesave shoqërore të kohës. Disa nga pengesat kryesore janë: Kurrikula të vjetruara që nuk pasqyrojnë zhvillimet më të fundit në artin skenik; Mungesa e partneriteteve ndërkombëtare për shkëmbime të rregullta; Shkëputja e thellë midis diplomimit dhe punësimit real në fushën e artit”, thotë ajo, ndërsa vijon se këto sfida krijojnë një ambient ku aktorët e rinj, edhe pse të trajnuar, nuk e gjejnë terrenin e duhur për zhvillim profesional, çka ndikon në motivimin e tyre.
Pedagogët themelues dhe ngritja e shkollës shqiptare të aktrimit
Për pedagogët themelues dhe ngritjen e shkollës shqiptare të aktrimit, Prof. asoc. Dr. Rozi Kostani sjell në vëmendje se formimi institucional i aktorit në Shqipëri nisi në vitin 1956 me hapjen e kursit të parë të aktrimit pranë Teatrit Popullor, si një përpjekje për të ndërtuar një strukturë kombëtare të edukimit skenik. Në vitin 1959 u themelua Instituti i Lartë i Arteve, i cili institucionalizoi arsimin e lartë artistik në vend dhe u bë vendi qendror i përgatitjes së aktorëve, regjisorëve dhe profesionistëve të tjerë të artit skenik. “Kjo shkollë, që më vonë do të shndërrohej në Universitetin e Arteve, mbajti emrin e aktorit me famë ndërkombëtare Aleksandër Moisiu, duke simbolizuar qëllimin për të ndërtuar një traditë serioze dhe konkurruese në fushën e teatrit”, vijon Prof. asoc. Dr. Kostani.
Disa nga pedagogët themelues që hodhën themelet e kësaj shkolle ishin figura me formim të lartë profesional dhe përkushtim ndaj artit, ku Kostani  shprehet për Varvara Cerfanovan, pedagoge ruse, solli për herë të parë metodën e Stanislavskit në Shqipëri dhe trajnoi brezat e parë të aktorëve sipas sistemit të realizmit psikologjik; Pandi Stillu dhe Sokrat Mio, aktorë të përkushtuar që ndihmuan në ndërtimin e kurrikulës fillestare dhe në përhapjen e teknikave të të folurit dhe ndërtimit të rolit dhe Kujtim Spahivogli, një nga figurat më të rëndësishme të teatrit shqiptar, kontribuoi me përvojën e tij si regjisor, pedagog dhe krijues i metodave që ndërthurnin fjalën, trupin dhe mendimin estetik. Sipas saj, këta pedagogë vendosën themelet jo vetëm të teknikës së aktrimit, por edhe të një filozofie të edukimit që e shihte aktorin si intelektual të skenës dhe qytetar aktiv në jetën kulturore të vendit. Në studimin e saj, Prof. asoc. Dr. Kostani shprehet dhe për një kronologji të zhvillimit të edukimit të aktrimit në Shqipëri. 1956 – Kursi i parë i aktrimit pranë Teatrit Popullor; 1959 – Themelimi i Institutit të Lartë të Arteve; 1970 – 1980 – Konsolidimi i metodave realiste dhe sovjetike; 1991+  – Tranzicioni drejt qasjeve të reja; 2000+ – Integrimi i praktikave bashkëkohore dhe masterklasave; 2020+ – Qasje hibride, ndërkombëtarizim dhe përpjekje për digjitalizim.
 Aktori si intelektual i skenës
Ky punim i Prof. asoc. Dr. Rozi Kostanit është zhvilluar përmes një qasjeje teoriko-analitike të kombinuar me reflektim pedagogjik të drejtpërdrejtë mbi procesin e edukimit të aktorit në Shqipëri. Metodologjia sipas saj përfshin: Analizë krahasuese të metodave ndërkombëtare në raport me praktikën vendase; Rishikim të literaturës shkencore, historike dhe didaktike që lidhet me shkollën shqiptare të aktrimit; Përvojë personale si pedagoge në Fakultetin e Artit Skenik për më shumë se 25 vite; Vëzhgime të drejtpërdrejta të procesit të ndërtimit të rolit në mjedise pedagogjike, përfshirë ushtrime, analiza të veprave klasike dhe moderne, improvizim në skenë dhe punë mbi tekstin dramatik; Konsultim me dokumentacion institucional (syllabuset e viteve të ndryshme, procesverbalë trajnimesh), intervista me pedagogë të brezit të parë dhe të tretë, si dhe reflektime të mbledhura nga studentët gjatë dhe pas studimeve, etj. Kostani thotë se aktori nuk duhet parë thjesht si zbatues teknik të një metode, por si intelektual i skenës, një njeri që mendon, reagon, kupton tekstin, kontekstin dhe përgjegjësinë e fjalës ne publik.
 Nevoja për rishikim të thellë të kurrikulës
Prof. asoc. Dr. Rozi Kostani referoi në këtë konferencë me “Aktrimi, nga teoria në praktikë. Hulumtimi e zbatimi i metodologjive në shkollën e aktrimit shqiptar”, studim që tregon se shkolla shqiptare e aktrimit është formësuar nga një ndërthurje komplekse ndërmjet metodave klasike, veçanërisht sistemit të Stanislavskit, ndikimeve bashkëkohore dhe kushteve të veçanta sociale e kulturore të vendit. “Mësimdhënia teatrore në Shqipëri ka trashëguar një bazë të fuqishme realiste dhe psikologjike, por njëkohësisht ndodhet përballë sfidës së modernizimit, hapjes dhe integrimit të metodologjive të reja që i përgjigjen skenës bashkëkohore. Nga hulumtimi del se figura e aktorit është trajtuar tradicionalisht si përfaqësues emocional i rolit, me theks të veçantë në përjetimin e brendshëm.
Por sot është e domosdoshme që ai të formohet gjithashtu si një trup i vetëdijshëm, si një mendje interpretuese dhe si një komunikues social. Ky është tranzicioni i domosdoshëm nga modeli i aktorit-imitues te ai i aktorit-krijues, i cili kërkon një reformim të qasjes metodologjike dhe pedagogjike”, thotë Prof.asoc. Dr. Rozi Kostani. Prof. asoc. Dr. Kostani shprehet dhe për nevoja për rishikim të thellë të kurrikulës. “Kurrikula aktuale duhet të zhvillohet në drejtim të balancimit të teorisë me praktikën skenike”, shprehet ajo. Në përfundime dhe rekomandime, Prof. asoc. Dr. Rozi Kostani vijon se duke u mbështetur në trashëgiminë e figurave themeluese, duhet të ndërtohet një metodologji shqiptare e aktrimit që bashkon mendimin, ndjesinë dhe trupin.
Rozi Kostani, aktore, regjisore dhe pedagoge në Universitetin e Arteve në Tiranë ka folur dhe më parë mbi zhvillimet dhe problemet në aktivitetin artistik teatror në vend. Një nga zërat që ka sjellë në vëmendje edhe që duhet bërë më shumë mbi vlerësimin e artistëve. Sa i takon jetës artistike, Rozi Kostani si aktore ka sjellë në skenë personazhe nga më të ndryshmet në shfaqje, që janë vënë në skenë nga regjisorë shqiptarë dhe të huaj. Por dhe në aktivitetin si regjisore, veprat teatrore nga Kostani janë shfaqur në skena të ndryshme dhe pjesëmarrëse në festivale të teatrit.