Më 13 qershor, vetëm disa orë pas një sulmi izraelit në Teheran, presidenti amerikan Donald Trump kontaktoi Katarin, duke kërkuar ndihmën e emirit Sheik Tamim për të bindur Iranin të negocionte. Edhe pse Irani refuzoi bisedimet nën kërcënimin e sulmeve, Katari u përfshi menjëherë në përpjekjet për të ulur tensionet, duke vepruar si një urë mes SHBA-ve dhe Iranit gjatë luftës 12-ditore që pasoi.
Katari, vend i vogël, por me ndikim, ruan marrëdhënie të mira si me Iranin, ashtu edhe me SHBA-të aleaten e saj më të madhe dhe mikpritësen e bazës më të madhe ushtarake amerikane në rajon. Kjo e vë atë në një pozitë delikate, sidomos në kohë konflikti. Më 22 qershor, një tjetër përshkallëzim ndodhi kur SHBA goditi objektet bërthamore iraniane. Irani, si kundërpërgjigje simbolike, lëshoi raketa drejt bazës ajrore al-Udeid në Katar, por falë koordinimit të mëparshëm me SHBA-në dhe autoritetet katariase, dëmet ishin minimale dhe nuk pati viktima.
Katari e dënoi sulmin, por nuk reagoi ushtarakisht, duke zgjedhur diplomacinë mbi konfrontimin. Kjo manovër e zgjuar u pa si një sakrificë për të ruajtur paqen dhe për të shmangur një përplasje më të gjerë në rajon. Falë këtij qëndrimi, më 24 qershor, kryeministri katarias arriti të bindte Iranin të pranonte një armëpushim, duke i dhënë fund konfliktit.
Ky episod e vuri në pah rolin që në heshtje Katari ka ndërtuar ndër vite si ndërmjetësues global. Përtej Lindjes së Mesme, Katari është përfshirë në negociata për tërheqjen e trupave amerikane nga Afganistani, lirimin e pengjeve nga Irani e Hamas, kthimin e fëmijëve ukrainas nga Rusia dhe marrëveshje paqeje në Afrikë e Amerikën Latine. Në korrik 2025, Katari është i angazhuar në 10 procese aktive ndërmjetësimi, duke përfshirë edhe dialogun SHBA–Venezuelë dhe bisedimet e vazhdueshme mes Izraelit dhe Hamasit.
Në një rajon të trazuar, Katari ka ndërtuar reputacionin e një ndërmjetësi të besueshëm. Megjithëse është një vend i vogël, me një popullsi ku shumica janë të huaj dhe një elitë të pasur të përqendruar, ai përdor diplomacinë si armën më të fortë për të ruajtur sigurinë e vet dhe për të ndikuar në zhvillimet globale.
Sot, Doha është kthyer në një qendër të rëndësishme të diplomacisë ndërkombëtare, duke zëvendësuar në shumë raste Gjenevën apo Oslon, dhe duke treguar se edhe një shtet i vogël mund të luajë një rol të madh në politikën botërore.
Katari nga anonimati në skenën globale brenda 54 vitesh
Që nga shpallja e pavarësisë në vitin 1971, Katari ka kaluar nga një vend pothuajse i panjohur në një aktor të rëndësishëm global. Në dekadat e para, vendi nuk kishte ndikim ekonomik, politik apo kulturor si fqinjët e tij, dhe shihej si i varur nga Arabia Saudite. Ndryshimi erdhi në vitet ’90, kur u zbuluan rezervat gjigante të gazit natyror në fushën South Pars/North Dome, burimi më i madh i gazit në botë, që ndan me Iranin. Brenda pak vitesh, Katari u bë eksportuesi kryesor i gazit të lëngshëm (LNG), gjë që e rriti pasurinë dhe ambiciet e tij.
Në vitin 1995, emiri Hamad bin Khalifa al-Thani mori pushtetin përmes një puçi kundër të atit dhe nisi një strategji për ta kthyer Katarin në një faktor ndërkombëtar. Një vit më pas, u krijua kanali televiziv Al Jazeera, që sfidoi narrativat zyrtare në botën arabe dhe e bëri Katarin një qendër të debatit politik rajonal. Në të njëjtën kohë, përmes Autoritetit të Investimeve, Katari filloi të blejë prona dhe kompani prestigjioze në Londër, Paris, SHBA dhe Azi, duke forcuar ndikimin ekonomik në skenën ndërkombëtare.
Ngjarja kulmore ishte sigurimi i organizimit të Kupës së Botës 2022. Ndërsa turneu u zhvillua me sukses, Katari u përball me kritika për kushtet e rënda të punëtorëve emigrantë. Autoritetet e mohuan përgjegjësinë, por ndërmorën disa reforma. Megjithatë, turneu e ngriti imazhin e vendit dhe u quajt “ofertë publike fillestare” për Katarin në arenën ndërkombëtare.
Brenda vendit, Katari ruan një sistem konservator, por jo radikal. Shumica e popullsisë përbëhet nga punëtorë të huaj, ndërsa qytetarët e Katarit përfaqësojnë një elitë të pasur dhe të privilegjuar. Krahasuar me fqinjët si Dubai apo Riadi, Katari ruan një stabilitet politik dhe identitet më të qëndrueshëm. Në vend të ekstremeve modernizuese, ai ka zgjedhur një rrugë të vetën, me ndryshime të kontrolluara dhe pa tronditje sociale.
Në planin ndërkombëtar, Katari ka ndërtuar reputacionin si ndërmjetës paqeje. Në një intervistë, emiri e përshkroi rolin e vendit me dy fjalë: “furnizues energjie dhe ndërmjetës paqeje” një kombinim që reflekton fuqinë e tij ekonomike dhe ambicien politike. Nga një shtet i vogël dhe periferik, Katari është shndërruar në një faktor të rëndësishëm diplomatik dhe ekonomik në skenën botërore, falë një vizioni strategjik të ndjekur me vendosmëri në vetëm pesë dekada.
Diplomacia, qendra e identitetit të Katarit
Diplomacia është në qendër të identitetit shtetëror të Katarit, e sanksionuar edhe në Kushtetutën e vitit 2003, e cila thekson rolin e vendit në promovimin e paqes dhe zgjidhjes paqësore të konflikteve ndërkombëtare. Zyrtarët e shohin këtë rol jo vetëm si një strategji politike, por edhe si një mision të bazuar në parime. Ministri i Shtetit Al-Khulaifi e krahason rolin e ndërmjetësve me atë të mjekëve që përpiqen të ofrojnë “ilaçin” e duhur për kriza të ndërlikuara globale.
Katari nuk kërkon përfitime të drejtpërdrejta nga ndërmjetësimi, si akses në pasuri natyrore apo ndikim në rezultatet politike, por synon ndërtimin e statusit dhe besimit si një aktor neutral dhe i besueshëm. Proceset diplomatike zakonisht udhëhiqen nga një ekip shumë i vogël, që përfshin emirin, kryeministrin dhe ministrin e shtetit për ndërmjetësim. Emiri shpesh ndërhyn drejtpërdrejt me liderët botërorë për të nxitur pjesëmarrjen në negociata, siç ndodhi me presidentin e Ruandës për negociatat me Republikën Demokratike të Kongos.
Katari luan disa role në proceset e paqes: si ndërmjetës, bindës, facilitues dhe financues. Ai ka aftësinë të komunikojë me të gjitha palët, të zbusë gjuhën provokuese në negociata dhe të mbështesë proceset përmes ndihmës financiare. Për shembull, në vitin 2020 transportoi me avion 400 delegatë talibanë në Doha për fazat finale të marrëveshjes me SHBA-në. Në raste të tjera, si në konfliktin e Darfurit, ka premtuar ndihma të mëdha për të siguruar pjesëmarrjen në negociata.
Zyrtarët e Katarit theksojnë se filozofia e tyre diplomatike buron nga historia e Katarit si një vend i vogël që ka strehuar të përjashtuarit. Kjo është mishëruar në shprehjen historike “Kaaba e të persekutuarve”, që sipas tyre përmbledh identitetin e vendit si mbrojtës i të dobëtëve dhe ndërmjetës i paanshëm.
Qasja e Katarit është konsideruar serioze dhe parimore edhe nga burime të ndryshme ndërkombëtare, përfshirë një zyrtar të Departamentit Amerikan të Shtetit, një aktivist palestinez dhe një negociator izraelit. Katari ka ofruar mbështetje për Hamasin, por gjithashtu ka mbajtur kontakte të drejtpërdrejta me Izraelin, duke treguar një qasje më të ndërlikuar sesa thjesht përkrahje për një palë.
Në thelb, diplomacia është mënyra përmes së cilës Katari mbulon kufizimet e tij si një shtet i vogël dhe jo-ushtarak në një rajon të trazuar, duke e shndërruar veten në një faktor të domosdoshëm për stabilitetin rajonal dhe ndërkombëtar.
Fokusimi i fortë i Katarit në diplomaci, pasojë e viteve të konflikteve të ashpra
Fokusimi i Katarit në diplomaci është rrjedhojë e përvojave të tensionuara rajonale, veçanërisht pas Pranverës Arabe. Nën udhëheqjen e sheikut Hamad bin Khalifa al-Thani, Katari mbështeti lëvizjet revolucionare në vendet arabe si Egjipti, Siria, Tunizia dhe Libia, duke u shkëputur nga qëndrimet e fqinjëve si Arabia Saudite dhe Emiratet e Bashkuara. Kanali Al Jazeera, pronë shtetërore e Katarit, luajti rol kyç duke fuqizuar protestat dhe narrativën e tyre në mbarë botën arabe.
Katari mbështeti Vëllazërinë Myslimane dhe qeverinë e zgjedhur të Mohamed Morsit në Egjipt me ndihma ekonomike dhe politike, duke forcuar lidhjet historike me figurat si Yusuf al-Qaradawi, teolog i Vëllazërisë që kishte gjetur strehim në Katar. Pas ardhjes në pushtet të princit Tamim në vitin 2013, ai vijoi fillimisht politikën e babait të tij, duke mbështetur kauza popullore dhe opozitare në rajon.
Por kjo qasje solli pasoja të rënda. Në vitin 2017, Arabia Saudite, Emiratet, Egjipti dhe vende të tjera ndërprenë marrëdhëniet me Katarin dhe vendosën një bllokadë të plotë, duke tentuar ta izolonin politikisht dhe ekonomikisht. Rreziku i invazionit ishte real, por ndërhyrja e Sekretarit amerikan të Shtetit, Rex Tillerson, e shmangu atë. Katari arriti të përballojë bllokadën me ndihmën e shpejtë të Turqisë dhe përmes investimeve të brendshme në bujqësi dhe industri ushqimore.
Kjo krizë i dha Katarit katër mësime thelbësore: Mbështetja e hapur për palë të caktuara në konflikte rajonale është e rrezikshme. Fuqia e butë dhe ndërmjetësimi janë mjete më efektive për ndikim rajonal. Neutraliteti duhet të jetë baza e politikës së jashtme. Katari duhet të jetë i domosdoshëm për aleatin kyç: SHBA-në.
Pas 2021, Katari riformatoi strategjinë e tij diplomatike duke u pozicionuar si ndërmjetës neutral në konfliktet ndërkombëtare, një rol që i jep siguri, ndikim dhe mbrojtje strategjike nga presionet rajonale.
Si e fitoi Katari besimin e SHBA-së dhe u bë aktor global në diplomaci
Ndryshimi rrënjësor në marrëdhëniet SHBA–Katar përmblidhet në dy deklarata të ish-presidentit Trump. Në vitin 2017 ai akuzoi Katarin për financim të ideologjive radikale, por në maj 2025, gjatë vizitës së tij zyrtare si president i rizgjedhur, e përgëzoi Katarin për “punën spektakolare”. Ky transformim është rezultat i një fushate të fokusuar diplomatike, ushtarake dhe lobuese nga Katari për t’u bërë i pazëvendësueshëm për interesat e SHBA-së.
Në qendër të kësaj strategjie është baza ajrore al Udeid, një strukturë jetike për operacionet e SHBA-së në Lindjen e Mesme, që strehon mijëra trupa amerikane dhe të NATO-s. Katari ka investuar miliarda dollarë për ndërtimin dhe zgjerimin e saj, duke përfshirë një premtim prej 10 miliardë dollarësh në maj 2025 për zhvillime të mëtejshme.
Paralelisht, Katari ka investuar rëndë në lobim në Uashington: që nga viti 2017 ka punësuar firma dhe figura kyçe politike pranë Trump-it, si Pam Bondi, Kash Patel dhe David Planning. Po ashtu, janë bërë investime të mëdha financiare në kompani të lidhura me Jared Kushner dhe Steve Witkoff. Ky i fundit, tashmë emisar i Trump për Lindjen e Mesme, ka lavdëruar rolin e Katarit si ndërmjetës.
Në të njëjtën kohë, Katari është pozicionuar si ndërmjetës i rëndësishëm në konfliktet globale përfshirë atë midis Izraelit dhe Hamasit, duke përfituar nga reputacioni si ndërmjetës neutral, edhe pse është kritikuar si sponsor i terrorizmit nga disa media dhe politikanë amerikanë. Katari e justifikon strehimin e Hamasit në Doha si një kërkesë amerikane për të mbajtur hapur kanalet e komunikimit.
Në sfondin e këtyre përpjekjeve, Katari përballet me sfida të kapacitetit, pasi ka një ekip diplomatik të vogël, ndërkohë që kërkesat për ndërmjetësim janë rritur ndjeshëm. Raste si “Qatargate” në Izrael, ku dy këshilltarë të Netanyahu-t u arrestuan për ryshfet në promovimin e imazhit të Katarit, tregojnë se roli i shtuar vjen edhe me rreziqe politike.
Zyrtarët shfaqin krenari për arritjet e vendit në diplomaci, por mbeten të vetëdijshëm për kufizimet e ndërmjetësimit. Ata theksojnë se nuk mund të detyrojnë palët në konflikt të bien dakord dhe se fuqia e tyre qëndron te besueshmëria, jo presioni. Katari tashmë është bërë një lojtar kyç në politikën globale, me një ndikim më të madh se madhësia e tij fizike do ta linte të kuptohej. Detyra e radhës është të menaxhojë këtë rol në mënyrë të qëndrueshme dhe të përgjegjshme.
