Vendet më tërheqëse për investime tani ndodhen në periferi të kontinentit, shkruan The Economist Është një gjë të përballesh me kosto më të larta huamarrjeje se sa qeveritë e tjera, por të të ngarkohet një normë interesi më e lartë se edhe bizneset e vendit që qeveris, përbën një nivel të ri negativ.Pozicioni fiskal i Francës është përkeqësuar aq shumë, sa ky është realiteti me të cilin po përballen politikanët e saj.Norma e kthimit për obligacionet dhjetëvjeçare të qeverisë franceze qëndron në 3.5%, kundrejt 3.3% për ato të Greqisë — e cila në vitin 2015 në fakt dështoi të shlyente borxhin ndaj FMN-së.Në një zhvillim surrealist, qeveria franceze po paguan tashmë më shumë interes se disa kompani franceze, përfshirë LVMH dhe L’Oréal, për borxhe me maturitet të ngjashëm.Për hir të së vërtetës, këta janë gjigantë globalë me të ardhura që shtrihen nëpër disa kontinente.Megjithatë, është situatë e jashtëzakonshme, që kreditorët t’i konsiderojnë ata më pak të rrezikshëm se ekonomia e shtatë më e madhe e botës.Nuk është për t’u habitur që investitorët po e përshkruajnë gjithnjë e më shumë Francën si një nga vendet “periferike” të Eurozonës, një term që dikur nënkuptonte ato shtete të goditura më rëndë nga kriza e borxheve sovrane në vitet 2010.Obligacionet e “Periferisë” (si Greqia, Italia dhe Spanja) konsideroheshin me risk të lartë; ndërkohë vendet “qendrore” (Gjermania mbi të gjitha, me Francën jo shumë larg pas saj) mbeteshin të sigurta.Teksa ata po fillojnë të ndërrojnë vendet me njëri-tjetrin, analogjia mund të zgjatet më tej, sepse nuk janë vetëm tregjet e borxhit sovran të Eurozonës që po përmbysen.Në të gjithë kontinentin, bursat që dikur investitorët i shihnin si periferike kanë nisur të tejkalojnë bindshëm ato të vendeve që deri dje quheshin “qendra”. Mund ta quani këtë përmbysja e madhe e Europës.Është e vërtetë se investitorët janë më të entuziazmuar për aksionet gjermane sesa kanë qenë prej vitesh, teksa vendi përgatitet të hapë rubinetet fiskale dhe të shpenzojë për mbrojtjen.Indeksi DAX është rritur me 19% në terma euro deri më tani këtë vit. Por kjo zbehet krahasuar me çmimet e aksioneve në Itali (24% rritje), Poloni (29%), Spanjë (32%) dhe Greqi (39%).Ndërkohë, bursat e tjera qendrore europiane kanë performuar dobët. Indeksi britanik FTSE 100 është rritur vetëm me 9%; indeksi francez CAC 40 me 7%.Performanca e lartë e periferisë është një fenomen i ri. Bursat qendrore të Europës mund të mos kenë qenë tërheqëse për investitorët ndërkombëtarë në vitet 2010, por nuk e kishin pësuar aq keq sa pjesa tjetër.Vlera reale e një dollari të investuar në DAX në fillim të dekadës do të ishte 1.40 dollarë deri në fund të saj, pa përfshirë dividendët. CAC 40 i Francës dhe FTSE 100 i Britanisë do të kishin sjellë humbje reale të vogla.(Ndërsa S&P 500 i SHBA-së, për krahasim, do të kishte sjellë një kthim prej 2.40 dollarësh.)Gjatë së njëjtës periudhë, investitorët në dollarë në aksionet italiane, polake dhe spanjolle do të kishin humbur mes 40% dhe 50% të vlerës së tyre reale. Pronarët e aksioneve greke do të kishin humbur gati tre të katërtat e tyre.Mbi të gjitha, kjo kthesë në fatin e aksionerëve pasqyron ndryshimet radikale në ekonominë europiane. PBB-ja e Gjermanisë u tkurr në vitet 2023 dhe 2024, ndërsa rritja vjetore e Britanisë dhe Francës ngeci rreth 1% ose më pak.Në të kundërt, prodhimi i Greqisë dhe Spanjës — të dyja të goditura rëndë në fillim të viteve 2010 — vitin e kaluar u rrit përkatësisht me 2.3% dhe 3.2%.Edhe pse rritja e Polonisë ka qenë e fortë prej vitesh, për pjesën më të madhe të kohës, investitorët ishin trembur nga kontrolli i Parlamentit nga Partia Ligj dhe Drejtësi, ndërhyrëse në ekonomi dhe armiqësore ndaj Bashkimit Europian.Pas zëvendësimit të saj në vitin 2023 nga një koalicion më miqësor ndaj tregut, bursa e Polonisë u rrit shpejt.Megjithatë, historia nuk lidhet vetëm me ekonominë. Aksionet italiane janë rritur gjithashtu, edhe pse rritja ekonomike ka qenë po aq e dobët sa në vendet e qendrës.Aksioni me performancën më të mirë të Italisë deri tani këtë vit është Leonardo (93% rritje), një kompani që prodhon avionë luftarakë dhe tregon se Gjermania nuk është e vetmja përfituese e shpenzimeve më të larta për mbrojtjen.Pesë vendet pasuese në listë, me rritje të çmimeve të aksioneve mes 40% dhe 67%, u përkasin të gjitha bankave ose grupeve që i zotërojnë ato.Në fakt, aksionet bankare përbëjnë rreth 40% të vlerës së tregut të kompanive të listuara si në Itali, ashtu edhe në Greqi, dhe në të dyja rastet janë përgjegjëse për pjesën më të madhe të performancës së lartë.Kjo sugjeron përfundimin më optimist për ish-periferinë e Europës.Për vite me radhë, bankat e tyre ishin barra e rëndë e kontinentit. Gjatë krizës së Eurozonës, rreziku i një dështimi sovran i bënte politikëbërësit të shqetësoheshin se bilancet e bankave, të mbushura me obligacione qeveritare, do të falimentonin.Kjo krijoi një “rreth vicioz”, duke kufizuar kreditimin për ekonominë e gjerë, duke ngadalësuar rritjen dhe duke përkeqësuar financat publike. Investitorët i shihnin aksionet bankare periferike me mospëlqim të madh: ato përfaqësonin mishërimin e frikërave të Europës.Sot ato janë disa nga yjet më të ndritshëm. Sado zhgënjyese për qendrën, përmbysja e madhe e Europës është një shenjë se ditët më të errëta të periferisë kanë mbetur pas. Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.