Shumica prej nesh e dimë që të fjeturit me barkun plot mund të ndikojë negativisht në gjumë. Ndryshimi i asaj që hamë dhe koha kur e hamë mund të ndihmojë në përmirësimin e cilësisë së gjumit.
Të gjithë jemi zgjuar ndonjëherë në mëngjes të lodhur, pas një vakti të bollshëm dhe të vonshëm në darkë. Energjia shtesë që kërkohet për të tretur një sasi të madhe ushqimi të rëndë mund të prishë gjumin dhe të shkaktojë ndërprerje gjatë natës.
Fatmirësisht, ka mënyra për të përmirësuar gjumin përmes dietës – duke shmangur ushqimet dhe pijet që na mbajnë zgjuar, si ato që përmbajnë kafeinë. Por, a mund të ndihmojnë disa ushqime – veçanërisht ato të konsumuara para gjumit – për të rritur më tej cilësinë e gjumit?
Ushqim apo dietë?
Studime të ndryshme kanë treguar se disa vakte të veçanta mund të përmirësojnë gjumin. Për shembull, disa prova të vogla kanë treguar se lëngu i qershisë së thartë ndihmon në gjumë më të mirë, po ashtu edhe konsumimi i kivit para gjumit. Ka gjithashtu kërkime që tregojnë se qumështi i ngrohtë mund të ndihmojë në fjetje, për shkak të përmbajtjes së lartë të triptofanit – një aminoacid nga i cili trupi prodhon hormonin e gjumit, melatoninën.
Melatonina rregullon ciklin tonë gjumë/zgjim. Trupi ynë prodhon më shumë prej saj në mbrëmje, kur fillon të errësohet. Por mund ta marrim gjithashtu edhe përmes ushqimeve si vezët, peshku, arrat dhe farat.
Studime të shumta tregojnë se konsumimi i ushqimeve të pasura me melatoninë mund të përmirësojë cilësinë e gjumit dhe të zgjasë kohën e gjumit. Megjithatë, shumë kërkime sugjerojnë se një ushqim apo pije e vetme nuk mjafton – ajo që ka rëndësi është dieta e përgjithshme.
“Nuk mund të hash keq gjithë ditën dhe të mendosh se një gotë me lëng qershie në darkë do të ndreqë gjithçka,” thotë Marie-Pierre St-Onge, profesore në Institutin e Ushqyerjes Njerëzore të Universitetit Columbia, SHBA.
Kjo sepse për të përthithur dhe përdorur lëndët ushqyese që ndihmojnë gjumin, trupit i duhet më shumë kohë sesa vetëm pak orë para gjumit. Pra, ajo që hamë gjatë gjithë ditës ka ndikim në cilësinë e gjumit.
Çfarë diete është më e mira për gjumin?
Sipas kërkimeve, dieta më e dobishme për gjumin është ajo e pasur me bimë: shumë drithëra të plota, produkte bulmeti dhe proteina të pastra si peshku, thotë Erica Jansen, profesore në Universitetin e Michigan-it.
Në një studim të vitit 2021, ajo gjeti se njerëzit që rritën konsumimin e frutave dhe perimeve çdo ditë për tre muaj kishin përmirësime të ndjeshme në gjumë.
Marrja e ulët e triptofanit lidhej me rrezik më të lartë për gjumë të shkurtër dhe pagjumësi.
Për më tepër, gratë që konsumonin tre ose më shumë racione të frutave dhe perimeve në ditë ishin më shumë se dy herë më të predispozuara të përmirësonin simptomat e pagjumësisë.
Kjo ndodh sepse frutat, perimet (së bashku me mishin, bulmetin, arrat, farat, drithërat dhe bishtajoret) përmbajnë triptofan.
Një studim spanjoll i vitit 2024 me mbi 11,000 studentë tregoi se ata që konsumonin më pak triptofan kishin rezultate më të këqija të gjumit dhe më shumë raste të pagjumësisë.
Triptofoni është i rëndësishëm sepse është pararendës i serotoninës, e cila më pas shndërrohet në melatoninë. Por për të funksionuar si duhet, triptofoni duhet konsumuar me karbohidrate me fibra të larta, si drithërat apo bishtajoret, në mënyrë që të përthithet siç duhet dhe të arrijë në tru.
Pse ndihmon një dietë e pasur me bimë?
Dieta me bazë bimore ndihmon gjithashtu në uljen e inflamacionit në trup, dhe disa studime tregojnë se nivelet më të ulëta të inflamacionit lidhen me gjumë më cilësor.
St-Onge ka zbuluar se gjumi përmirësohet me dieta të pasura me fibra, të cilat luajnë një rol të rëndësishëm në fermentimin e baktereve në zorrë. Kjo lidhje midis zorrëve dhe trurit mund të ndikojë pozitivisht në gjumë.
Po magnezi?
Magnezi është një tjetër lëndë ushqyese në dietat bimore që mund të ndihmojë gjumin. Ai ndihmon në uljen e hormonit të stresit – kortizolit – duke qetësuar sistemin nervor.
Shumica e të rriturve mbi 30 vjeç duhet të konsumojnë rreth 420 mg magnez në ditë. Burime të mira janë perimet me gjethe jeshile si spinaqi, bishtajoret, arrat, farat dhe drithërat e plota. Megjithatë, shumë njerëz kanë mungesë magnezi, pjesërisht për shkak të dietës perëndimore me pak ushqime bimore dhe përpunimit të tepruar të ushqimit, por edhe për shkak të bujqësisë intensive që ul sasinë e magnezit në tokë.
Në një studim të vitit 2024, Heather Hausenblas testoi ndikimin e magnezit tek njerëz me probleme gjumi. Pjesëmarrësit morën suplemente magnezi për dy javë dhe një pilulë placebo për dy javë të tjera. Gjatë periudhës së marrjes së magnezit, përmirësohej gjumi i thellë dhe REM. Megjithatë, ajo thekson se magnezi nuk është një zgjidhje magjike.
“Vetëm marrja e magnezit para gjumit nuk do t’ju shërojë nga të gjitha problemet e gjumit nëse nuk ushqeheni shëndetshëm, nuk lëvizni dhe nuk keni një orar të qëndrueshëm gjumi,” thotë ajo.
A ndikon edhe kur hamë, jo vetëm çfarë hamë?
Studiuesit janë të një mendjeje që një vakt i vetmuar nuk ndreq një natë me gjumë të keq. Por koha kur hamë gjatë ditës mund të ndikojë.
“Një nga gjërat më të rëndësishme është të ndaloni së ngrëni disa orë para gjumit – dhe të mos konsumoni shumicën e kalorive në darkë,” thotë Jansen.
Studimet sugjerojnë se ngrënia e vakteve më herët gjatë ditës – duke filluar me mëngjesin – lidhet me gjumë më të mirë. Të ngrënit afër kohës së gjumit mund të zgjasë kohën që na duhet për të fjetur.
Kjo sepse i ndihmon trupit të bëjë një dallim të qartë mes ditës dhe natës, duke e lehtësuar procesin e fjetjes.
Gjithashtu, një studim tregoi se ngrënia e një mëngjesi të pasur me bulmet nën dritën e diellit mund të jetë më e dobishme për gjumin sesa në një dhomë të errët. Kjo sepse ekspozimi ndaj dritës gjatë mëngjesit ndihmon në rregullimin e prodhimit të melatoninës.
Megjithatë, St-Onge thotë se ende nuk dihet me siguri nëse melatonina që marrim nga ushqimi ndikon drejtpërdrejt në atë që trupi ynë prodhon vetë. Po ashtu, sasia e melatoninës në ushqime bimore ndryshon sipas vitit, vendit dhe mënyrës së kultivimit./BBC