Gëzuar Ditën e Gënjeshtrave – e quajtur ndryshe April’s Fools Day – festohet nga shumë vende çdo vit më 1 Prill.E njohur për faktin se u jep njerëzve ‘leje’ për të bërë shaka me partnerët, miqtë, anëtarët e familjes dhe kolegët e tyre, kjo ditë është një mundësi për të punuar rrengjet më të çuditshme.Por cila është origjina e kësaj dite dhe si e festojnë vendet europiane këtë festë të çuditshme?Çfarë është dita e 1 prillit?Dita përbëhet nga shaka dhe gënjeshtra dhe njerëzit shpesh thërrasin “April’s Fools!” ose “Gëzuar 1 prillin!”, zakon ky që është respektuar për qindra vjet.Shumë e gjurmojnë origjinën e zakonit që në Francën mesjetare ku 25 Marsi dikur ishte dita e Vitit të Ri, derisa kalendari Julian u ndryshua në 1564 në kalendarin Gregorian. Para kësaj, festimet e Vitit të Ri kulmuan më 1 prill. Pasi 1 janari u miratua zyrtarisht si Dita e Vitit të Ri, ata që harruan të ndryshonin datën dhe vazhduan të festonin më 1 Prill, u tallën dhe u etiketuan si budallenj ‘fools’.Historianët e kanë lidhur ditën me festat e pranverës. Të tjerë kanë theksuar se festivali Holi në Indi, i cili gjithashtu zhvillohet në mars, mund të jetë burimi i ditës.Cila është referenca e parë e qartë për Ditën e Gënjeshtrave?Referenca e parë vjen nga një poemë komike flamande e 1561 nga Eduard de Dene, në të cilën një fisnik dërgon shërbëtorin e tij para-mbrapa për të kryer punë të bezdisshme dhe të pafrytshme.Si festohet dita e 1 prillit në Europë?Vende të ndryshme kanë mënyrat e tyre për të bërë shaka me ‘viktimat’ e 1 prillit.Në Francë, Belgjikë, Itali dhe në zonat frëngjishtfolëse të Zvicrës, festimet përfshijnë ngjitjen e një peshku prej letre në kurrizin e sa më shumë njerëzve pa u vënë re, dhe më pas bërtitjen “Poisson d’Avril” / “Pesce d’Aprile” (“peshk prilli!”). Shumë sugjerojnë që peshqit mund t’i referohen kafshëve që kapen lehtësisht.Dita e Gënjeshtrave festohet vetëm për gjysmë dite në Angli. Shakatë dhe gënjeshtrat lejohen vetëm deri në mesditë, rregulla e mirësjelljes thotë se kur ora shënon 12:00, ju duhet të kuptoni shakatë tuaja. Kushdo që bën shaka pas mesditës konsiderohet si budallai zyrtar i prillit.Më argëtuese janë festimet e 1 prillit në Skoci, të cilat zgjasin dy ditë. Quhet Dita Gowkie, sepse gowk – ose qyqe – është simbol i budallait. Kjo ka bërë që disa të mendojnë se 1 prilli ishte i lidhur fillimisht me të qenit një qyqar. Dita e parë festohet nga njerëzit që bëjnë shaka, ndërsa e dyta – e njohur si Dita Tailie – është kur njerëzit vendosin bishta në kurrizin e njëri-tjetrit.Në Irlandë, ndërkohë, tradita dikton dërgimin e dikujt në një ‘punë budallai’. Viktima dërgohet për të dorëzuar një letër, ku supozohet se kërkon ndihmë. Kur personi merr letrën, ata e hapin atë, e lexojnë dhe i thonë lajmëtarit se do t’i duhet t’ia çojnë letrën një personi tjetër. Kjo vazhdon për një kohë derisa dikujt i vjen keq dhe i tregon se çfarë thotë letra: “Dërgoje budallain te dikush tjetër”.Në Holandë, qytetarët priren të hedhin një peshk ose të gjuajnë me llastiqe në drejtim të fqinjëve të tyre dhe të bërtasin “haringgek”.Gjermanët bëjnë një shaka të quajtur “Aprilscherz”, e cila ka të bëjë me rrëfimin e një historie të egër, por përgjithësisht të padëmshme, e cila është krijuar plotësisht për të mashtruar të tjerët.Në Greqi, mashtrimi me sukses i dikujt në këtë ditë thuhet se i sjell fat shakaxhiut për të gjithë vitin.Polakët kanë një paralajmërim: “Prima Aprilis, uważaj, bo się pomylisz!”, që përkthehet në “Dita e Gënjeshtrave të Prillit, kini kujdes – mund të gaboni!”Spanja dhe Portugalia festojnë të dyja në ditë të ndryshme. Portugezët nuk e festojnë Ditën e Gënjeshtrave më 1 Prill dhe preferojnë të dielën dhe të hënën para Kreshmës. Në këtë ditë, njerëzit hedhin miell tek kalimtarët që nuk dyshojnë. Sa për spanjollët, dita e shakave festohet më 28 dhjetor si Dita e të Pafajshmëve të Shenjtë, gjatë së cilës askush nuk mund të mbajë përgjegjësi për veprimet e tyre, pasi shakaxhinjtë konsiderohen të pafajshëm./ Shqip.alKy është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gezon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetm duke cituar “Revista Monitor” shogëruar me linkun e artikullit origjinal.
