Restaurimi shpëton filmat shqiptarë, që janë pasuri kombëtare. Aktori Nikolla Llambro që rolin e parë në kinema e ka në vitin 1974 me filmin “Shpërthimi” me regji nga Muharrem Fejzo vjen me një rrëfim për punë e kineastëve dhe artistëve të tjerë në Kinostudio dhe filmat, që siç shprehet janë pasuri kombëtare. Në intervistën për gazetën “SOT”, aktori i mirënjohur i skenës dhe ekranit Nikolla Llambro duke iu drejtuar institucioneve dhe politikanëve në vend, bën një apel për ruajtjen dhe mirëmbajtjen e kësaj pasurie filmike, që ndër vite u përball dhe me dëmtime. Aktori ndalet dhe te restaurimi i filmit “Ngadhnjim mbi vdekjen” me regji nga Gëzim Erebara dhe Piro Milkani prodhim i vitit 1967, që u shfaq së fundmi në kinema, duke sjellë në vëmendje se ai trajton një histori të vërtetë, atë të Luftës Nacionalçlirimtare kundër Okupatorit Nazifashist. Sipas tij, restaurimi e bën filmin të mbetet i ri. Aktor i roleve të ndryshme në kinema dhe teatër jo vetëm në Shqipëri, ku ai arriti që të bëjë emër si aktor dhe në shtetin grek, Nikolla Llambro thotë se rolet për të janë njëlloj të gjithë. Ai thotë se është si dashuria prindërore, që fëmijët i do njëlloj.
-Filmat shqiptarë janë vlerësuar si pasuri kombëtare, ku ju dhe të tjerë artistë keni kërkuar herë pas here vëmendjen për ruajtjen dhe mirëmbajtjen e tyre. Si aktor, me role në filma të ndryshëm prodhime të Kinostudios, ju keni jo pak kritika dhe ndaj politikanëve në vend. Më herët keni shprehur: “Të mos lejojmë që edhe këtë pasuri që ka mbetur ta shkatërrojnë”. Çfarë ndodhi ndër vite?
Qindra filma janë prodhuar nga kolektivi i kineastëve të Kinostudios. E kam thënë dhe më parë se filmat janë pasuri e madhe kombëtare, dhe duhen të ruhen e të restaurohen dhe të mirëmbahen. Mbas viteve 90-të, Shqipëria i u nënshtrua shkatërrimeve në shumë aspekte me teoritë famëkeqe “Drita Jeshile”, “Çeku i bardhë” dhe “Fillimi nga Zero”. Përveç të tjerave u shkatërruan galeria e artit, muzetë, veprat e artit, piktura, skulptura, teatrot, orkestrat simfonike, etj. Artistët mbetën pa punë dhe morën arratinë. Në atë kohë dhe sot vazhdon të sulmohet kinematografia. U shkatërrua Arkivi i Filmit dhe filmat mbetën në mëshirë të fatit, shumë u shitën, të tjerat i hëngri lagështia. Shkatërrimi i Arkivit të Filmave, si pjesë e thesarit kulturor të kombit rrezikoi të zhduket, në emër të pretendimit monstruoz se ka shumë propagandë të sistemit totalitar. Çdo sistem politik ka programin e vet, ka ideologjinë mbi të cilën mbështet politikën dhe mbijetesën. Po sot nuk bëhet propagandë për të denigruar sistemin e kaluar? Varet nga individi sa e si e ndjek dhe e mbështet ose i shmanget deri në mohim. Ato filma janë prodhuar në një kohë të caktuar dhe përbëjnë historinë e kombit në atë periudhë. Ato janë pasuri e paluajtshme. Historia në një moment të caktuar do ti gjykojë. Sot politika është gjaknxehtë dhe demokracia jo që nuk është vendosur, por rrezikohet të ekzistojë. Palët politike janë në luftë ekstreme. Nëse nuk qetësohen e ti thërrasin arsyes, nuk ka për të pasur demokraci pastër. Ndaj le ti lëmë filmat, këtë thesar të madh, si trashëgim brezave të ardhshëm dhe ata do të gjykojnë me mëndje e logjikë të kthjellët. Sot palët politike janë në pozicion egërsor t’i nxjerrin sytë sho -shoqit. Ndaj e bërtas me të madhe: -Larg duart e ndotura nga thesari i filmave të krijuara se janë pasuri e pa çmuar e kombit!
-“Ngadhnjim mbi vdekjen” me regji nga Gëzim Erebara dhe Piro Milkani prodhim i vitit 1967 u shfaq në kinema i restauruar. Filmi u shfaq në praninë e regjisorit Piro Milkani artistëve të ndryshëm dhe më gjerë. Te “Ngadhnjim mbi vdekjen” xhirime janë bërë edhe në Gjirokastër? Për ju çfarë i sjell restaurimi filmave?
Edhe një film tjetër “Ngadhnjim mbi vdekjen” u shfaq në kinema i restauruar. Filmi i regjisorëve Gëzim Erebara dhe Piro Milkani shpëtoi nga shkatërrimi. Një punë të mrekullueshme dhe do thosha patriotike po bën grupi i ekspertëve, që po merren me restaurimin e filmave. Restaurimi i filmit “Ngadhënjim mbi vdekjen” ka vlerë e vërtetësi të madhe historike mbasi trajton një histori të vërtetë, atë Luftës Nacionalçlirimtare kundër Okupatorit Nazifashist. Ngjarja që trajton ka në qendër dy dëshmore Heroina të Popullit Bule Naipi dhe Persefoni Kokëdhima. Ato u varën në sheshin e “Çerçiz Topullit” nga okupatori gjerman, por urdhrin e ekzekutimit e firmosi komandanti i xhardërmarisë, shqiptari Idriz Jazo (në mos gaboj). Filmi “Ngadhnjim mbi vdekjen” përveç anës historike, anës ideoemocionale, për ne gjirokastritët ka dhe një veçanti emocionale, mbasi në të shfaqet e gjallë Gjirokastra e viteve kur është xhiruar. Ka në film qytetarë pjesëmarrës si figurantë ose njerëz, që ndoshta nuk jetojnë më, por që çmallin të afërmit kur i shikojnë të gjallë në ekran. Përveç veprës heroike të Bules dhe Persefonit ne gjirokastritët krenohemi edhe pse filmi është xhiruar në një periudhë të caktuar. Ndaj restaurimi është një vlerë e shtuar për filmin se ai do të jetojë gjatë dhe për spektatorin gjirokastrit e më gjerë. Sa për dijeni, në bazë të disa informacioneve që kam, filmi “Ngadhnjim mbi vdekjen” është shfaqur dhe shfaqet akoma në Kinë i përkthyer nga ata vetë. Aktorja jonë Englantina Kume, heroina Bule Naipi në film, në ato vite u prit sikur të ishte gjallë vetë heroina e vërtetë! Restaurimi i filmit e bën atë të jetë e të mbetet i ri, se për ne gjirokastritët dhe gjithë popullin shqiptar na bën krenar dhe na ngjall admirim.
– Ju përmendni rëndësinë e restaurimit, por kërkohen buxhete. Çfarë mund të na thoni mbi rolin e shtetit në këtë proces?
Shteti është përpara. Dhe ashtu siç hedh para në aspekte të tjera përshembull në sport dhe shumë mirë bën, të caktojë buxhet edhe për restaurimin e filmave. Nesër ky shtet do të krenohet për ato filma, për atë pasuri.
-Gjirokastra ka sallë kinemaje, ndërsa ka qytete që mungojnë. Herë pas here artistë e kineastë kanë shprehur shqetësimin për mungesën e tyre. Sipas jush shkatërrimi i tyre, çfarë ka sjellë?
E thashë edhe më lart, pas vitit 1990 Shqipëria ju nënshtrua një shkatërrimi të llahtarshëm. Do të ishte e udhës të bënim një përshkrim për këtë, por nuk është momenti. Ndër të shumtat, u shkatërruan dhe kinematë e qyteteve. Edhe përhapja e televizorit ndikoi shumë për këtë. Shkatërrimi dhe mbyllja e kinemave e largoi plotësisht spektatorin nga ato. Veç një gjë është e qartë, emocionet që të ngjall një film i shfaqur në ekranin e madh nuk ta jep ekrani i televizorit. Në Athinë përshembull ka shumë kinema që funksionojnë dhe ka ndjekje shumë, sidomos nga të rinjtë. Gjirokastra e restauroi kinemanë dhe aty shfaqen shpesh filma dhe me sa di unë ka ndjekje nga të rinjtë. Këtë eksperiencë ta përqafojnë dhe qytete e tjera.
-Ju si aktor keni role të ndryshme në kinema, një artisti i vlerësuar brenda dhe jashtë vendit, por si i shikoni sot brezin e ri përballë kinemasë?
Të rinjtë janë ata që e ndjekin dhe do ta ndjekin filmin, të paktën këtë shikoj edhe këtu. Si në shfaqjet e teatrit e komedisë, a nuk janë më shumë të rinjtë që i ndjekin? Veç këtu varet nga predispozita, organizimi, përgatitja e programeve dhe e filmave të larmishëm që të tërheqin spektatorin e ri deri sa të bëhet traditë. Para 1990 kinemaja ishte vatra kryesore e argëtimit frekuentohej shumë. Kinematë qenë plot çdo çast.
-Rolin e parë në kinema e keni në filmin “Shpërthimi” me regji nga Muharrem Fejzo i vitit 1974 prodhim i Kinostudios, për të vijuar më pas në filma të tjerë me role të ndryshme. Ato kanë mbetur në kujtesën e publikut, madje edhe ju ka thirrur jo në emrin tuaj, por të personazhit. Çfarë ju kanë dhuruar këto role?
Nëse flasim për emocione rolesh e personazhesh, për mua janë njëlloj të gjithë. E di si? Është si dashuria prindërore. Prindi sado fëmijë që të ketë i do njëlloj. Veç këtu veçon atë për të cilin ka vuajtur më tepër. Për kë të them? Të them për Mitaqin te filmi “Shpërthimi”, do të pezmatohej shofer Qemali i “Koncert në vitin 1936”! Veç dy role më mbetëm më shumë brenda meje, Gaqua tek filmi “Natë e parë e Lirisë” dhe Zeman Mashkullora tek filmi “Liri a vdekje”. Me Zeman Mashkullorën akoma më flasin edhe sot! Bile jam tashmë 77 veç dhe rrugës këtu në Greqi, apo kudo gjetkë, sidomos në Shqipëri më nuk më pyesin si e kam emrin por:”-Mos je Zeman Mashkullora ti?”. Se rolet janë siç ka prindi fëmijët. Prindi fëmijët i ka dhe i do të gjithë njëlloj. Po ama ushtron kujdes dhe veçon tek ai që është ca i dobët ose i vështirë dhe me të punon më shumë. Kështu është edhe puna e aktorit me rolet
Intervistoi: Julia Vrapi
Aktori i mirënjohur i skenës dhe ekranit
Pas vitit 1990 aktori Nikolla Llambro bashkë me familjen u largua nga Gjirokastra dhe prej vitesh banon në Athinë i pa ndarë nga veprimtaria artistike, me pjesëmarrje në filma si dhe organizator e ideues i aktiviteteve me karakter artistiko-kulturore për komunitetin shqiptar atje. Aktor i njohur i shumë roleve në teatër dhe filma në Shqipëri para ’90-tës, Nikolla Llambro arriti edhe në Greqi të bëjë emër si aktor. Sot është imazh edhe i shumë reklamave atje. Aktori i mirënjohur i skenës dhe ekranit, Nikolla Llambro është vlerësuar dhe me titullin “Qytetar Nderi i Gjirokastrës”.
Ai u diplomua në Institutin e Lartë të Arteve, Dega e Dramës më 1974. Në aktivitetin e tij ka rreth 80 role teatër, kinematografi e televizion. Ndër rolet e tij pas ‘90 në Shqipëri përmendim edhe te filmi “Agon”, “Të thyer” apo dhe “Ballkan Pazar”. Sa i takon kinematografisë, Nikolla Llambro fillon në vitin 1974 me rolin e Mitaqit në filmin “Shpërthimi” regjia Muharrem Fejzo, 1975 roli i Aleksit në filmin “Në fillim të verës” me regji nga Gëzim Erebara, 1978 “Koncert në vitin 1936” me regji nga Saimir Kumbaro roli i shoferit Qemal, më 1979 roli i Zeman Mashkullorës në filmin “Liri e vdekje”, regjia Ibrahim Muça, 1984 “Nata e Parë e Lirisë” regjia Esat Musliu roli i Gaqos, më 1985 roli i Gogos në filmin “Gurët e shtëpisë sime” regjia Dhimitër Anagnosti, etj. Mes serialeve në Greqi përmendim role si Ramizi më 2002 në serialin televiziv “Dashuria erdhi nga larg”, më 2005 filmi “Sheshi Kollonaqi” shefi i policisë, 2006 filmi “Eduart” gardiani i burgut, 2006 filmi “Pandora” Anestis rol kryesor, më 2008 “Maria” Janis rol kryesor, etj. Roli i parë në teatër ka qenë tellalli në 1974 me dramën “Kohë Lufte”, në Gjirokastër.
Më pas të tjerë role janë dhe te “Fundi i një dredhie” më 1979 xhandari Sheme, 1975 roli i bariut në “Shtërngatë në male”, më 1976 në dramën “Njeriu me Top” me rolin Mato Gruda me të cilin u shpall dhe fitues i çmimit të parë në Festivalin Kombëtar të Teatrove Profesionistë në Tiranë, etj. Në teatrin grek vjen me role në veprat “Emigrantët”, “Njerëz dhe minj”, etj.
