Brian Epstein, menaxheri i famshëm i Beatles, i udhëhoqi nga Cavern Club i Liverpool-it drejt famës botërore. Kur ai vdiq, 58 vjet më parë këtë javë, grupi mbeti papritur i humbur. Tre vjet më parë, Epstein i kishte thënë BBC-së se e dinte që ata do të bëheshin “atraksioni më i madh në botë”.
Kur Beatles mësuan se menaxheri i tyre, Brian Epstein, ishte gjetur i vdekur në shtëpinë e tij në Londër më 27 gusht 1967, ata u tronditën thellë. “Ishte shkatërruese, e trishtë dhe paksa frikësuese,” i tha Paul McCartney biografit Barry Miles në librin “Many Years from Now” më 1997. “E donim atë.”
Epstein kishte qenë thelbësor në ngritjen e Beatles nga një grup i klubeve lokale të Liverpool-it në bandën më të madhe në botë. Ai kishte formuar imazhin e tyre të hershëm, i kishte ndihmuar të nënshkruanin kontratë diskografike, kishte menaxhuar punët e tyre dhe i kishte mbështetur pa u lodhur. Ai kishte gjithmonë besim tek ata. Në një profil të BBC-së në emisionin Panorama më 1964, ai tha se kur i nënshkroi në vitin 1961, tashmë e dinte që do të bëheshin “një nga atraksionet më të mëdha, nëse jo më i madhi, atraksion teatral në botë”.
Në atë kohë, Epstein menaxhonte një sërë artistësh, përfshirë Gerry and the Pacemakers, Cilla Black dhe Tommy Quickly. Reporteri i BBC-së, Michael Charlton, tha se Epstein kishte “gjykim të jashtëzakonshëm për çfarë do të jetë hit dhe kush do të bëjë sukses”. “Kur vetëm një në 50 këngë pop bëhet e njohur, yjet e rinj të Epstein kishin pushtuar toplistat në mbarë botën.”
Por Epstein kishte ndjekur një rrugë të pazakontë drejt botës së muzikës pop, dhe Charlton vuri re se ai ende dukej pak i jashtëm në këtë botë. “Ai vetë nuk duket pjesë e këtij realiteti, dhe megjithatë është sinqerisht i përfshirë nga të rinjtë dhe pasionet e tyre,” tha Charlton.
I lindur në vitin 1934, Epstein ishte djali më i madh i një familjeje hebreje që drejtonte një biznes të suksesshëm në Liverpool. Ai shpresonte të ndiqte një karrierë krijuese, por familja kishte plane të tjera për të. “Kur lashë shkollën, në moshën 16-vjeçare, kisha ambicie të bëhesha stilist, por edhe aktor, por familja ime nuk ishte shumë entuziaste, dhe u lashë të bindem për të hyrë në biznes,” i tha ai gazetarit Bill Grundy në një intervistë për BBC-në në vitin 1964.
Ndërkohë që punonte në biznesin familjar në vitin 1952, ai u thirr për shërbimin ushtarak, ku shërbeu si nëpunës në Royal Army Service Corps. Por jeta ushtarake e bëri shumë të palumtur. Pas një takimi me një psikiatër ushtarak, mori lirimin mjekësor dhe u kthye në firmën familjare. Megjithatë, nuk kishte hequr dorë nga ëndrra për të qenë aktor, dhe arriti të bindte prindërit që ta lejonin të ndiqte Royal Academy of Dramatic Art (RADA) në Londër më 1956.
Gjatë kësaj kohe, Epstein pranoi për veten se ishte homoseksual. Në Britani, në vitet 1950, homoseksualiteti ishte i paligjshëm, dhe jeta e tij si një burrë homoseksual i fshehtë e bënte të prekshëm ndaj dhunës, shantazhit dhe kërcënimit të vazhdueshëm për burgosje. Në vitin 1957, ai u arrestua nga një polic civil për “ngacmim të vazhdueshëm” pranë një tualeti publik në një stacion të metrosë në Londër. U dënua me një dënim të pezulluar dyvjeçar, la RADA-n dhe u kthye në Liverpool. Kësaj here, babai i tij e emëroi drejtues të departamentit të disqeve në dyqanin e familjes, North End Music Stores (NEMS), dhe aty ai gjeti vendin e tij. Talenti për të parashikuar këngë hit dhe aftësia për të krijuar vitrina tërheqëse e bënë dyqanin shumë popullor mes adoleshentëve të Liverpool-it.
Kur një djalë hyri në dyqan për të kërkuar këngën e Beatles, “My Bonnie”, Epstein vendosi t’i gjente. Lennon, McCartney, Harrison dhe bateristi i atëhershëm Pete Best e kishin regjistruar këngën si grup mbështetës për këngëtarin Tony Sheridan në Hamburg më 1961, duke e bërë Epstein të mendojë se ata ishin gjermanë. Por Beatles tashmë ishin kthyer në Liverpool dhe Epstein shkoi t’i shihte në Cavern Club. Në një bodrum të errët e të mbushur me tym, ai mbeti i magjepsur nga muzika. “Më pëlqyen jashtëzakonisht. Më pëlqeu menjëherë tingulli që dëgjova,” i tha ai BBC-së.
Ata ishin të veshur pak rrëmujshëm, me xhaketa lëkure dhe xhinse, flokë të gjatë dhe një paraqitje skenike të çrregullt, por Epstein pa diçka më shumë. “Mendova se ajo që kishin do t’u pëlqente shumë njerëzve. Ishin të freskët, të ndershëm dhe kishin atë që unë e quaj ‘cilësi ylli’. Çfarëdo që të jetë ajo, ata e kishin.”
Edhe pse nuk kishte përvojë si menaxher, Epstein ishte i bindur se duhej të bëhej menaxheri i tyre. Propozoi një takim në dyqan, por vetëm tre anëtarë të grupit u paraqitën. McCartney vonoi 45 minuta. “Dikush tha se sapo ishte zgjuar dhe ishte në banjë. U revoltova. Por George thjesht tha: ‘Ai mund të jetë vonë, por është shumë i pastër.’”
Grupi pranoi që Epstein t’i menaxhonte, edhe pse ai la kontratën e tyre të parë të pashkruar që ata të mund të tërhiqeshin nëse nuk i përmbushte pritshmëritë. Ai nisi menjëherë të siguronte skena më të mëdha dhe të ndihmonte në përmirësimin e imazhit të tyre, duke i nxitur të vishnin kostume, të mos pinin, të mos përdornin fjalë të ndyra apo të tymosnin në skenë.
Ndryshe nga menaxherët e tjerë, Epstein nuk u përpoq t’u thoshte çfarë të këndonin apo si të tingëllonin. “Nuk e kuptoj shumë nga muzika,” pranoi ai, “por di për këngë hit, tinguj hit.” Ndërsa organizonte koncerte dhe krijonte fushata publiciteti, ai u takua me shumë kompani disqesh për të siguruar një kontratë.
Pas takimit me producentin George Martin, Beatles nënshkruan me Parlophone, një degë e EMI. Edhe Martin do të bëhej figurë kyçe në suksesin e tyre, duke i ndihmuar të formësonin tingullin e tyre dhe të realizonin idetë muzikore. Kur Lennon, McCartney dhe Harrison vendosën të zëvendësonin Pete Best me Ringo Starr, i kërkuan Epstein-it të njoftonte përjashtimin e tij. Pavarësisht hezitimeve, ai besoi te “djemtë”, siç i quante ai, dhe në gjykimin muzikor të Martin.
Si menaxher i tyre, Brian Epstein krijoi një lidhje shumë personale me Beatles, veçanërisht me John Lennon. Ishte Epstein ai që u bë dëshmitar i martesës së Lennon-it me gruan e tij të parë, Cynthia Powell, në vitin 1962. Ai pagoi për darkën e tyre të festës dhe ua dha apartamentin e tij në Falkner Street, Liverpool, që çifti të jetonte falas gjatë kohës që kishin fëmijën e tyre të parë, Julian.
“Mendoj se janë njerëz të mrekullueshëm, të gjithë, dhe e them me gjithë zemër,” i tha Epstein gazetarit Grundy. “Kohët e fundit është shkruar për mua se, ndoshta, më pëlqen më shumë shoqëria e artistëve të mi, dhe mendoj se është e vërtetë. Ishte shkruar në një kontekst ku thuhej se nuk kam shumë jetë shoqërore dhe se shumicën e kohës e kaloj me artistët e mi.”
Brenda 10 muajsh nga momenti kur Epstein filloi të menaxhonte Beatles, ata kishin publikuar këngën e tyre të parë, “Love Me Do”. Në mars të vitit 1963, kënga e tyre e dytë, “Please Please Me”, nga albumi me të njëjtin titull, arriti në vendin e parë në toplistat britanike. Në fund të po atij viti, Epstein po negocionte për të siguruar paraqitjen e parë të Beatles në televizionin amerikan, në shfaqjen shumë të ndjekur të Ed Sullivan në CBS. Performanca e tyre në shkurt të vitit 1964 do të shënonte një moment historik kulturor, duke tërhequr rreth 73 milionë shikues.
Kjo ndezi një shpërthim histerie mes fansave, dhe në prill Beatles mbanin pesë pozitat e para njëkohësisht në Billboard, një arritje pa precedent.
Megjithatë, me rritjen e suksesit ndërkombëtar të Beatles, jeta personale e Epstein-it nisi të bëhej gjithnjë e më e çrregullt. Për të përballuar ngarkesën e punës, ai filloi të përdorte stimulues, të cilët më pas i balanconte me qetësues për të fjetur. Në fund të vitit 1966, edhe vetë grupi ishte i lodhur dhe vendosi të ndalonte turnetë.
Gjatë vitit 1967, ndërsa Beatles punonin në albumin e tyre revolucionar “Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band”, Epstein hynte e dilte nga klinika private Priory në Londër, në përpjekje për të trajtuar varësinë ndaj ilaçeve. Megjithatë, ai vazhdoi të përballonte një orar të ngarkuar, duke dalë nga klinika për të organizuar festën e publikimit të albumit në shtëpinë e tij në Belgravia, në maj 1967, si dhe duke negociuar paraqitjen e Beatles me këngën “All You Need Is Love”, për rreth 400 milionë shikues në 25 vende përmes transmetimit të parë satelitor global në histori.
Pak më shumë se një muaj pasi i vdiq i ati, Epstein u gjet i vdekur në gusht të vitit 1967, në moshën 32-vjeçare, pasi kishte marrë një dozë të tepërt ilaçesh, që më vonë u cilësua si aksidentale. Beatles mbetën të tronditur.
Ndërsa mençuria e disa prej vendimeve të tij është vënë në pikëpyetje, madje edhe nga vetë Beatles, ai i mbajti ata të bashkuar dhe në rrugën e duhur. “E dija që ishim në telashe atëherë,” i tha John Lennon revistës Rolling Stone në një intervistë më 1970. Ai besonte se vdekja e Epstein-it kishte nisur shpërbërjen e grupit. “Nuk kisha iluzione për aftësinë tonë për të bërë ndonjë gjë tjetër përveç se të luanim muzikë — dhe u frikësova. Mendova: ‘Mbaruam tani.’”
Më pak se tre vjet pas vdekjes së tij, Beatles u ndanë përfundimisht.
“Çfarë bëri Epstein, ishte se ua mundësoi atyre gjithçka,” tha historiani Mark Lewisohn në podkastin Great Lives të BBC-së në vitin 2019. “Talenti ishte i tyre, por ai ua dha të gjitha mundësitë për ta përdorur, dhe ata i morën ato mundësi dhe bënë gjëra të jashtëzakonshme.”/BBC/KultPlus.com
