Dita Botërore e Fotografisë festohet çdo vit më 19 gusht për të festuar artin e fotografisë dhe rrënjët e saj në mbarë botën.
Në këtë ditë, fotografë dhe adhurues nga e gjithë bota mblidhen së bashku për të bërë homazhe për karrierën e tyre apo hobi të fotografisë.
Fotot edhe të momenteve kalimtare mund të ringjallin emocione të forta dhe të na ndihmojnë të ruajmë kujtimet që zënë një vend të veçantë në jetën tonë.
Historia e fotografisë
Gjatë viteve, fotografia ka pasur periudhën e saj të evolucionit – me një origjinë shkencore që kombinon fizikën dhe kiminë.
Një nga momentet e para revolucionare për fotografinë daton që nga Daguerreotipi, një proces i hershëm fotografik i zhvilluar në 1837 nga Louis Daguerre, një vendas francez.
Procesi ishte tepër popullor në vitet 1840 dhe 1850 duke përcaktuar një pikë referimi për fotografinë sot.
Dita Botërore e Fotografisë shënohet më 19 gusht pasi është data kur shpikja e Daguerre u publikua zyrtarisht në Paris nga Akademia Franceze e Shkencave në 1839.
Pas blerjes së patentës për procesin inovativ, qeveria franceze e shpalli shpikjen e Daguerreotipit një dhuratë falas për botën.
Nga portretet më tradicionale te një stil i ri i fotografisë reportazhi që dokumenton Luftën e Dytë Botërore në 1939, fotografia evoluoi shpejt gjatë dy shekujve të fundit.
Për shumicën, edhe ditët e zhvillimit të filmit në një dhomë të errët janë kryesisht prapa nesh që kur epoka dixhitale u prezantua në vitet 1970.
Në ditët e sotme pothuajse të gjithë kanë akses të shpejtë në një aparat fotografik dixhital.
Qoftë nga një telefon inteligjent ose një aparat fotografik dixhital kompakt ultra-portativ, nuk duhet të humbisni kurrë një foto kur jeni jashtë.
Si e tillë, fotografia është bërë një mjet vërtet unik për vetëshprehje, e vlerësuar në mbarë botën.
Në Shqipëri, rrënjët e fotografisë janë të lidhura ngushtë me studion “Marubi” në Shkodër, e cila përfaqëson një nga pasuritë më të vyera të kujtesës kombëtare dhe që sot njihet zyrtarisht si trashëgimi botërore.
Fototeka “Marubi” përmban një pasuri të rrallë me fotografi që i përkasin më shumë se 150 viteve më parë, të realizuara nga pionierët Pietro dhe Kel Marubi.
Kjo arkivë është shpallur zyrtarisht pjesë e Regjistrit Ndërkombëtar “Memory of the World” nga UNESCO, duke u kthyer në një pasuri kulturore me rëndësi globale.
“Marubi” ka përjetësuar imazhin, jetën dhe shpirtin e shqiptarëve ndër shekuj.
Arti i fotografisë është padyshim i veçantë. Në hisotrinë e popullit shqiptar, ka hyrë fotografia e cila u shkrep na Bllacë të Maqedonisë dhe u bë simbol i refugjatëve të Kosovës, gjatë vitit 1999.
Në kolonën e mijëra njerëzve, që u detyruan të largoheshin me dhunë nga vendlindjet e tyre, ndër ta ishte edhe Sherife Luta, nga fshati Ivajë i Kaçanikut, fotoja e së cilës kishte goditur botën.
Evolucioni i Fotografisë
Duke qenë se fotografia është një proces shkencor, ajo vazhdimisht po evoluon dhe po nxitet më shumë nga teknologjia dhe inovacioni.
Në vitin 2023, në një kthesë interesante ngjarjesh, fotografi Boris Eldagsen fitoi një çmim në “Sony World Photography Awards” duke përdorur një imazh të krijuar tërësisht nga IA-ja, duke ndezur biseda në të gjithë komunitetin e artit.
Artikujt e gazetave dhe kritikët e artit në mbarë botën thanë se një imazh fitues i çmimeve i krijuar nga IA-ja kishte sfiduar perceptimin tradicional të fotografisë.
Me këtë përparim, fotografët e kanë të vështirë të përshtaten me skenarin në ndryshim. Nga ana tjetër, mund të na ndihmojë t’i përdorim këto risi në aventurat tona krijuese.
Ndërsa kjo është një sfidë që duhet ta kapërcejmë, është thelbësore të kujtojmë se asgjë nuk mund të zëvendësojë thelbin e artit.
Fotografia ka të bëjë me kapjen e momenteve, tregimit dhe emocioneve. Asnjë teknologji nuk mund të lidhet me njerëzit si një fotograf njerëzor me një aparat fotografik. Edhe gjatë ngjarjeve të rëndësishme, ne do të punësojmë fotografë dhe jo IA-në.
Inteligjenca artificiale mund të na ndihmojë ta bëjmë fotografinë më efikase, por sigurisht që nuk mund të zëvendësojë kreativitetin dhe prekjen njerëzore.
Duhet të pranojmë mundësitë e reja dhe ta bëjmë procesin më efikas pa humbur thelbin.
Është e rëndësishme të festojmë perspektivat, qasjet dhe teknikat e ndryshme të fotografisë, ndërkohë që lundrojmë në të njëjtën kohë në bashkëpunimin e artit dhe teknologjisë.
