Ministria e Financave synon të rrisë më tej peshën e instrumenteve afatgjata në strukturën e borxhit të brendshëm, me qëllim uljen e rrezikut të rifinancimit.Në strategjinë afatmesme të menaxhimit të borxhit, 2025-2029, Ministria e Financave vlerëson se niveli ekzistues i borxhit dhe struktura e përcaktuar e pagesave vjetore të principalit gjenerojnë nevojën për rifinancim në shuma vjetore deri në 15% të Prodhimit të Brendshëm Bruto.Rreth 90% e këtyre shumave i korrespondon borxhit të brendshëm, me përjashtim të viteve kur ka maturime Eurobondi.Në këtë aspekt, vlerësohet si i nevojshëm vazhdimi i masave të ndërmarra për reduktimin e mëtejshëm të ekspozimit ndaj këtij risku, duke pasur si objektiv rritjen e përqendrimit të titujve afatmesëm dhe afatgjatë në portofolin e borxhit të brendshëm, nëpërmjet uljes graduale të financimit me tituj afatshkurtër, gjithmonë në linjë me hapësirat që mundëson tregu vendas.Gjithashtu, Ministria e Financave parashikon shpërndarjen sa më të njëtrajtshme të profilit të maturimeve, duke vlerësuar mundësinë edhe për përdorimin e ankandeve të parablerjes (buyback) dhe shkëmbimit (exchange).Sipas vlerësimeve të këtij institucioni, kushtet ekzistuese në tregjet financiare vlerësohet se vijojnë të ofrojnë mundësinë e zgjatjes së maturitetit mesatar të borxhit dhe balancimit të profilit të maturitetit, së bashku me uljen e peshës së borxhit afatshkurtër në totalin e portofolit të borxhit të brendshëm.Sipas statistikave zyrtare, koha mesatare deri në maturim e instrumenteve të borxhit të brendshëm në fund të 2024 ishte 2.56 vjet. Ministria e Financave synon që ky afat të rritet minimalisht në 3.5 vjet deri në fund të vitit 2029.Ndërkohë që borxhi i brendshëm me maturim brenda një viti në fund të 2024 përbënte 39.02% të totalit, Ministria e Financave synon që deri në fund të 2029 pesha e tij në strukturën e borxhit të brendshëm të mos jetë më shumë se 39%.Aktualisht, maturiteti mesatar i borxhit të brendshëm është në nivelet më afatgjata të regjistruara ndonjëherë. Sipas të dhënave më të fundit, në mesin e këtij viti, maturiteti mesatar i instrumenteve të borxhit të brendshëm u rrit në 1045 ditë, nga 923 ditë që kishte qenë në fund të vitit 2024.Rritja e maturitetit mesatar të borxhit të brendshëm është një tendencë disavjeçare, që Ministria e Financave e ka ndërmarrë me qëllim uljen e rrezikut të rifinancimit.Gjithashtu, një rritje e peshës së instrumenteve afatgjatë krijon më shumë hapësira për zhvillimin e tregut dytësor të titujve.Me gjithë përpjekjet e Ministrisë së Financave dhe Bankës së Shqipërisë për t’i dhënë zhvillim tregut dytësor, nëpërmjet projektit të titujve referencë, volumet e tregtimit në këtë segment ngelen ende modeste. / E.Shehu Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.
Tag: borxhit
-
Qeveria “fiton” nga leku i fortë, por sa do të kushtojë nëse kthehet trendi?
Mbiçmimi i lekut kundrejt euros që prej Janarit të vitit 2024 dhe në vijim ka sjellë përfitime sa i takon borxhit publik të qeverisë, duke e bërë atë më të lirë dhe me trajektore rënëse.
Por çfarë do të ndodhte nëse kursi i këmbimit do të ndryshonte dhe monedhat e huaja do të forcoheshin kundrejt monedhës kombëtare?
Në strategjinë afatmesme të menaxhimit të borxhit publik 2025-2029 është bërë një analizë sa i takon ndjeshmërisë së treguesve kryesorë të borxhit ndaj ndryshimeve të treguesve të tregut.
Për sa i përket kursit të këmbimit, nënçmimi i mundshëm i monedhës vendase përtej pritshmërive, kundrejt monedhës Euro ose monedhave të tjera që përbëjnë portofolin e borxhit të huaj, thuhet se do të kishte ndikim mbi trajektoren e nivelit të borxhit, duke ngadalësuar ritmet e uljes së planifikuar.
Përveç sa më sipër, nënçmimi i monedhës vendase do të kishte ndikim edhe mbi koston e borxhit. Ne skenarin e parë, në kursin e këmbimit është aplikuar një goditje prej 15% në vitin 2026 në kursin EUR/ALL dhe USD/ALL, dhe në skenarin e dytë është aplikuar goditje prej 30% në vitin 2028 në kursin EUR/ALL dhe USD/ALL.
Nga analiza e ndjeshmërisë rezulton se një rritje e njëkohshme e normave të interesit në tregun vendas dhe atë të huaj, mund të rrisë raportin e interesave ndaj PBB me 0.01 % në skenarin e parë dhe 0.3% në skenarin e dytë. Ndërkohë që një nënçmim i monedhës vendase me 30% në skenarin ekstrem do të rriste nivelin e borxhit ndaj PBB në fund të periudhës së Strategjisë me 5.8% dhe raportin e interesave ndaj PBB me 0.21%.
Konkretisht nëse me kursin aktual borxhi publik parashikohet të arrijë në 46.1% në vitin 2029, me skenarin prej 15% , ky objektiv shkon në 49.6% në vitin 2029.
Ndërsa në skenarin 30%, borxhi publik parashikohet që të jetë në 51.9 për qind në vitin 2029. -
Investimi nga jashtë në borxhin e brendshëm të qeverisë shqiptare ka arritur në 20 miliardë lekë
Portofoli i instrumenteve të borxhit të qeverisë i zotëruar nga investitorët e jashtëm arriti në 20 miliardë lekë në mesin e këtij viti.Sipas të dhënave nga Banka e Shqipërisë, vlera e investimit të subjekteve jorezidente në letrat e borxhit sovran të vendit u zgjerua me afërsisht 6 miliardë lekë ose 43% që nga fillimi i vitit 2025. Investitorët nga jashtë vendit mbajnë aktualisht rreth 2.5% të stokut të borxhit të brendshëm të qeverisë shqiptare, nga 1.8% që zotëronin në fund të vitit të kaluar.Këto shifra tregojnë se roli i investitorëve jorezidentë në tregun e brendshëm të titujve qeveritarë është në rritje. Vlerësohet megjithatë, se rritja e investimeve të tyre ka ardhur sidomos në tremujorin e parë të këtij viti, ndërsa në tremujorin e dytë ka pasur një frenim të ndjeshëm, për shkak të rënies së yield-eve.Sipas Bankës së Shqipërisë, norma mesatare e ponderuar e interesit për titujt afatshkurtër, për gjashtëmujorin e parë të vitit, ra në 2.8%, nga 3% në gjashtëmujorin e mëparshëm dhe nga 3.5% një vit më parë. Për shkak të peshës mbizotëruese, ecuria e normës mesatare të interesit është përcaktuar nga norma e interesit për titujt me maturim 12-mujor, e cila është luhatur në nivelet 2.7%-2.8%, gjatë periudhës. Me gjithë normat e ulëta të interesit, kërkesa e investitorëve ka qenë relativisht e lartë dhe nevojat e qeverisë për huamarrje afatshkurtër janë përmbushur në rreth 90% të rasteve.Ndërkohë, norma mesatare e ponderuar e interesit për titujt afatgjatë ra në 3.7%, nga njëmesatare prej 4.6% dhe 5.1% në dy gjashtëmujorët e mëparshëm. Normat mesatare të interesit për titujt me maturim 2 dhe 3 vjet ranë me 0.9 pikë përqindjeje, në 2.9% dhe 3.1%. Normat e ponderuara të interesit për titujt me maturim 7 dhe 15 vjet gjithashtu ranë me 1.2 dhe 0.6 pikë përqindjeje, në nivelet 4.0% dhe 5.6%. Normat e interesit për titujt me maturim 5 dhe 10 vjet ranë me 1.0 pikë përqindjeje,në 3.4% dhe 5.0%. Edhe në këtë segment, kërkesa e pjesëmarrësve për tituj afatgjatë në tregun primar ka qenë e lartë dhe ka plotësuar nevojat e qeverisë për huamarrje, duke përmbushur ofertën e saj në rreth 80% të rasteve.Pjesëmarrja e investitorëve të huaj në tregun e instrumenteve të borxhit në Lekë të qeverisë shqiptare nisi në vitin 2024, me fokus kryesisht investimin në obligacione.Megjithëse profili i investitorëve është i mbrojtur nga rregullat e konfidencialitetit, sipas burimeve nga tregu burimet bëjnë të ditur se bëhet fjalë kryesisht për investitorë institucionalë (hedge funds), që kanë vendosur për herë të parë të përfshijnë edhe obligacionet në Lekë të qeverisë shqiptare në portofolet e tyre.Një interes i lartë i investitorëve për titujt e qeverisë shqiptare është vërejtur edhe në emetimet e Eurobondit, gjatë viteve të fundit. Në muajin shkurt 2025, shteti shqiptar emetoi Eurobonde për një vlerë totale prej 650 milionë eurosh, me një yield prej 5%. Kërkesa për Eurobondet shqiptare e paraqitur nga investitorët ka qenë shumë e lartë dhe arriti shumën totale të 3.7 miliardë eurove.Interesi i investitorëve të huaj tashmë po shtrihet edhe në titujt e emetuar në tregun e brendshëm, në Lekë.Hyrja e këtyre investitorëve në tregun e titujve qeveritarë në lekë është ndikuar edhe nga përmirësimi i vlerësimit të borxhit sovran në dy vitet e fundit.Në muajin mars të këtij viti, agjencia e vlerësimit “S&P Global Ratings” përmirësoi për herë të dytë në dy vjet vlerësimin afatgjatë të borxhit sovran, nga “BB-” në “BB”, me perspektivë të qëndrueshme. Një vit më parë, në mars 2024, Standard&Poor’s e pati përmirësuar për herë të parë vlerësimin afatgjatë të borxhit sovran të Shqipërisë nga B+ në BB-. Në vijim, në tetor 2024, edhe agjencia tjetër Moody’s e përmirësoi vlerësimin nga Ba1 në Ba3. / E.Shehu Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.
-
Qeveria prezanton planin për borxhin publik, ja çfarë do të ndodhë me taksat
Qeveria shqiptare ka hartuar një startegji për mënyrën e si do të menaxhohet borxhi publik deri në vitin 2029.
Referuar dokumentit i cili është në konsultim publik, objektivat kryesore të strategjisë janë ulja e peshës së borxhit në valutë të huaj; Rritja më tej e jetëgjatësisë së borxhit të brendshëm; Përmirësimi i treguesve mbi peshën e borxhit që maturohet brenda një viti dhe peshën e borxhit, norma e interesit të të cilit rifiksohet brenda një viti.
Gjithashtu, synohet zhvillimi i tregut të brendshëm nëpërmjet tre ndërhyrjeve kryesore.
Rritjes së transparencës dhe parashikueshmërisë së planit të emetimeve në tregun e brendshëm nëpërmjet hartimit dhe publikimit të një plani vjetor të huamarrjes përpara fillimit të vitit;
Përmirësimit të aktivitetit në tregun sekondar të titujve qeveritarë nëpërmjet menaxhimit më efikas të programit Market Maker (Raportim / Monitorim / Vlerësim i performancës etj);
Përshtatja graduale e një plani të menaxhimit të detyrimeve nëpërmjet transaksioneve të blerjes (Buy-back) fillimisht të titujve Benchmark dhe në vijim zgjerimi me tituj si dhe transaksione të tjera (Switches).
Në hartimin e Strategjisë janë marrë në konsideratë raportet kosto-risk, shkalla e ekspozimit të borxhit ndaj risqeve dhe shkalla e zhvillimit të tregut të titujve shtetërorë.
Kjo strategji mbulon menaxhimin e Borxhit të Qeverisjes Qëndore, në të cilin përfshihet Borxhi Shtetëror dhe Garancitë Shtetërore të Huasë. Qëllimi i saj është të orientojë huamarrjen drejt instrumenteve me kosto të favorshme dhe me nivele të pranueshme të ekspozimit ndaj riskut për nivele të caktuara të financimit. Nivelet e financimit përcaktohen në kuadrin Makro-fiskal dhe në Planin Afatmesëm Buxhetor të ndarë në Plane Vjetore të Huamarrjes.
Krahas strategjisë bazë, e cila i referohet skenarit më të mundshëm të financimit, Strategjia e Menaxhimit të Borxhit ka konceptuar edhe tre strategji alternative financimi, duke vlerësuar për çdo rast ndikimet e mundshme mbi kostot, risqet dhe shkallën e zhvillimit të tregut të titujve shtetërorë. -
Vendet në zhvillim po paguajnë shumë për të marrë borxh
Nga Ishac Diwan dhe Vera Songwe*Pse kostoja e huamarrjes së jashtme të vendeve me të ardhura të ulëta dhe të mesme të ulëta (LLMICs) është kaq e lartë? Çështja ka zënë një vend të dukshëm në debatet globale këtë vit. Rezoluta e Seviljes (rezultati i Konferencës së Katërt Ndërkombëtare për Financimin e Zhvillimit në qershor) dhe Raporti Jubilee (komisionuar nga Papa Françesku i ndjerë) përshkruan parime të përbashkëta për trajtimin e problemit. Pyetja tani është nëse presidenca e Afrikës së Jugut në G20 mund t’i kthejë këto parime në marrëveshje praktike.Çështja është urgjente sepse ndihma zyrtare pritet të bjerë ndjeshëm në vitet 2025-26. Jo vetëm që Shtetet e Bashkuara kanë mbyllur Agjencinë e Shteteve të Bashkuara për Zhvillim Ndërkombëtar (USAID), donatorin më të madh dypalësh në botë, por disa vende europiane kanë shkurtuar gjithashtu buxhetet e tyre të ndihmës. Për më tepër, këto lëvizje vijnë pas një shtrëngimi të fortë në tregjet tradicionale të kapitalit. Që nga viti 2022, vendet në zhvillim kanë humbur aksesin në financat tregtare, duke e bërë jashtëzakonisht të kushtueshme – ose thjesht të pamundur – të rifinancojnë borxhin që maturohet.Angazhimi i Seviljes dhe Raporti Jubilee rekomanduan zgjerimin e bankave të zhvillimit, rritjen e aksesit në flukset e kapitalit privat, forcimin e rregullave më të drejta për investimet e huaja, forcimin e rrjetit global të sigurisë financiare dhe futjen e taksave globale për të financuar të mirat publike globale. Ata gjithashtu bënë thirrje për një qasje më të drejtpërdrejtë ndaj situatave të zakonshme të “zonës gri”, ku borxhet e jashtme nuk janë aq të larta sa për ta bërë një vend të falimentuar, por janë mjaft të mëdha sa të përjashtojnë shpenzimet për zhvillim.Në praktikë, kjo do të nënkuptonte zbatimin e “qasjes me 3 shtylla” të propozuar nga Banka Botërore dhe Fondi Monetar Ndërkombëtar, e cila rekomandon: përpjekje të brendshme për të rritur më shumë të ardhura; financim shtesë zyrtar për vendet që bëjnë përpjekje të vendosura për përshtatje strukturore për t’u rritur jashtë borxhit; dhe, mbi të gjitha, uljen e shërbimit të borxhit ndaj kreditorëve tregtarë gjatë periudhës së përshtatjes.Jo shumë kohë më parë, rekomandimi i parë do të dukej i jorealist. Por ekspertët nga vendet në zhvillim kanë njohur gjithnjë e më shumë nevojën për rritje taksash, shkurtime shpenzimesh ose një kombinim të të dyjave. Shumë pranojnë premtimin e modelit të Bregut të Fildishtë, ku reformat e suksesshme ulin diferencat e tregut dhe ndihmojnë në kthimin e barrës së shërbimit të borxhit në nivele të menaxhueshme. Por reforma të tilla duhet të përgatiten me kujdes. Rritja e taksave ose shkurtime të shpenzimeve shumë shpejt mund të çojnë në protesta destabilizuese, të dhunshme, siç pamë së fundmi në Kenia. Kur kjo ndodh, rreziqet e tregut janë edhe më të larta.Shtylla e dytë ka të bëjë me financimin, i cili është i nevojshëm për të nxitur çdo rikuperim të rritjes. Fatkeqësisht, vala e huadhënies kundërciklike gjatë pandemisë nga FMN-ja, Banka Botërore dhe bankat rajonale të zhvillimit është shuar. Deri në vitin 2023, transferimet neto nga këto institucione dhe Klubi i Parisit i kreditorëve sovranë për LLMICs kishin rënë tashmë në rreth 30 miliardë dollarë, më pak se gjysma e 70 miliardëve dollarë në vitin 2020, dhe transferimi neto i vetë FMN-së ishte kthyer negativ. Me rënien e financimit, rritja e kapacitetit financiar të këtyre institucioneve, qoftë me të drejta të veçanta të tërheqjes (rezervë e FMN-së) apo me kapital të ri, është bërë një prioritet urgjent.Shtylla e tretë – reduktimi i shërbimit të borxhit ndaj kreditorëve tregtarë – është i nevojshëm për të mbështetur dy shtyllat e tjera. Transferimet neto për LLMICs në vitin 2025 pritet të jenë negative për të pestin vit radhazi, për shkak të tërheqjeve të mëdha të kapitalit privat. Nëse burimet nga institucionet financiare ndërkombëtare (IFI) vazhdojnë të shkojnë drejt shlyerjes së kreditorëve tregtarë në vend që të investohen në ekonominë vendase, gjasat për falimentime sovrane do të rriten.Problemi kryesor është kostoja e huamarrjes, e cila është shumë e lartë për t’i lejuar vendet debitore të rifinancojnë borxhet e tyre tregtare. Ndërsa FMN-ja supozon, ndoshta në mënyrë tepër optimiste, se tregjet mund të vetërregullohen, diferencat për LLMIC-të më të varfra mbeten të larta (mediana u rrit nga 200 pikë bazë në 2018 në 700 në 2025), edhe pse ato për vendet me të ardhura të mesme të larta janë normalizuar.Siç njeh Rezoluta e Seviljes, pa përpjekje të përbashkëta për të parandaluar daljet e kapitalit, vendet në zhvillim nuk mund të rriten jashtë borxhit. Në fakt, IFI-të po bëhen pjesë e problemit. Kërkimi ynë i fundit gjen se një pjesë e madhe e borxhit të IFI-ve përfundimisht rrit koston e financimit nga sektori privat. Për shkak se huatë e IFI-ve gëzojnë status de facto më të lartë, ato ulin vlerën e rikuperimit për kreditorët e tjerë në rast vështirësish, duke i nxitur këta investitorë të kërkojnë më shumë për huatë e reja. Pra, huadhënia e IFI-ve ka një kosto të nënvlerësuar oportune. Nëse nuk i ndihmon vendet të rriten jashtë borxhit, përfundon duke e përkeqësuar gjendjen, duke u rritur kostot e përgjithshme të huamarrjes.Pjesa e borxhit të jashtëm të LLMIC-ve që i detyrohet IFI-ve është rritur nga një mediane prej 35% në 2018 në 45% në 2023. Më keq akoma, ka rreth 20 vende ku kjo përqindje e tejkalon 75%, dhe 56 vende ku e tejkalon 50%. Meqënëse mbështetja e pamjaftueshme e IFI-ve financon paketat e shpëtimit për kreditorët në vend që të nxisë rimëkëmbjen e këtyre ekonomive, po krijon një spirale vdekjeprurëse të borxhit që kërcënon jo vetëm vendet debitore, por edhe vetë bilancet e IFI-ve.Trajtimi i kësaj rrjedhjeje të fondeve drejt huadhënësve privatë kërkon një përpjekje të përbashkët për të përmirësuar transparencën dhe bashkëpunimin midis të gjithë kreditorëve. Mbështetja e kthimit vullnetar të vendeve në zhvillim, që kanë mungesë likuiditeti, në treg është e nevojshme për disa. Në shumë raste të tjera, megjithatë, kërkohet gjithashtu një rishikim i negociuar. Kjo është një kërkesë e madhe, duke pasur parasysh stigmën që mbart ristrukturimi i borxhit. Kjo është arsyeja pse kemi nevojë për rregulla të qarta, jo për diskrecion. FMN-ja tashmë ka mjete për të detyruar një rishikim kur është e nevojshme, siç është huadhënia në kushtet e mospagimit. Ndërsa këto mjete zakonisht rezervohen për vendet në vështirësi borxhi, ato mund të zbatohen gjithashtu për rastet e zonës gri.Një rregull për të siguruar disiplinë dhe ndarje të drejtë të barrës mund të ngjasojë me propozimin e juristit Sean Hagan për të kufizuar huadhënien me akses të jashtëzakonshëm të FMN-së duke vendosur një kufi të fortë për të gjithë borxhin e ngurtë (senior) për vendet që përballen me kushte të zonës gri. Për shembull, kur borxhi i ngurtë arrin në 60-65%, një program i FMN-së do të kërkonte automatikisht që borxhet tregtare të rishikohen, duke siguruar kështu që fondet e mjaftueshme të mbeten në vendin debitor për të mbështetur një rikuperim të rritjes.Meqë G20 e Afrikës së Jugut do të pasohet nga pritja e G7 në Francë, ekziston një mundësi unike për të formuar një koalicion të vullnetarëve që do të përfshinte shumicën e shteteve anëtare të G7 dhe Kinën. Por nëse Afrika e Jugut nuk mund të ndërmjetësojë bashkëpunimin midis Veriut dhe Jugut Global, mundësia për të zgjidhur krizën e sotme të borxhit mund të humbasë për një gjeneratë. Kjo mund të jetë mundësia e fundit për të parandaluar një katastrofë borxhi, që do të ndalonte progresin në zhvillim ekonomik dhe në zbutjen e ndryshimeve klimatike, si dhe do të vinte në rrezik vetë sistemin e Bretton Woods.* Ishac Diwan është Drejtor i Kërkimeve në Finance for Development Lab.Vera Songwe, bashkëpunëtore e lartë jo-rezidente në Institutin Brookings, është themeluese dhe kryetare e Liquidity and Sustainability Facility dhe bashkëkryetare e Expert Review on Debt, Nature, and Climate.Copyright: Project Syndicate, 2025www.project-syndicate.orgKy është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.
-
Treguesit e rrezikut të borxhit publik, në ulje edhe këtë vit
Treguesit e riskut të borxhit të publik këtë vit paraqiten në rënie edhe gjatë vitit 2025. Sipas informacionit të publikuar nga Ministria e Financave, rreziku i rifinancimit ose vlera e borxhit të brendshëm që maturohet brenda një viti në mesin e këtij viti përbënte 40.9% të totalit, nga 43.9% që zinte një vit më parë.Në dekadën e fundit, Ministria e Financave ka ndjekur një strategji të zgjatjes graduale të maturitetit të borxhit publik, me qëllim kryesor uljen e rrezikut të rifinancimit, por edhe përfitimin nga cikli i normave të ulëta të interesit.Vlera e borxhit të brendshëm me maturim brenda një viti pësoi një rënie të ndjeshme nga 53.5% në vitin 2016, në 44.8% në vitin 2020.Ndërkohë, në periudhën 2021-2022 kjo tendencë u frenua, për shkak të pasigurisë që shkaktoi rritja e normave të interesit, që e detyroi Ministrinë e Financave të rriste peshën e emetimeve të titujve afatshkurtër të borxhit.Rritja e shpejtë e normave të interesit nga Banka e Shqipërisë bëri që investitorët institucionalë, kryesisht bankat, të ishin hezitues në investimet në instrumente afatgjata.Në këtë situatë, qeveria u detyrua të përshtatej dhe ta orientonte më shumë huamarrjen e brendshme drejt bonove të thesarit.Në fund të vitit 2022, borxhi me maturim brenda një viti arriti në 47.9% të totalit të borxhit të brendshëm, ndërsa piku u shënua në fund të tremujorit të parë 2023, me 51.9% të totalit.Por, frenimi i ciklit të rritjes së normave të interesit dhe rënia e yield-eve në vijim i mundësoi qeverisë shqiptare vijimësinë e strategjisë për të zgjatur maturitetin e borxhit publik.Në mesin e këtij viti, maturiteti mesatar i instrumenteve të borxhit të brendshëm u rrit në 2.9 vjet, nga 2.56 vjet që kishte qenë në të njëjtën periudhë të një viti më parë. Kjo rritje dëshmon pikërisht përdorimin më të madh të instrumenteve me maturim afatgjatë gjatë 12-mujave të fundit.Edhe indikatorët e tjerë të riskut të borxhit publik po ndjekin një tendencë rënëse këtë vit.Risku i normave të interesit, i shprehur si përqindja e borxhit që rifiksohet brenda një viti kundrejt totalit të borxhit publik zbriti në 41%, nga 44.4% që kishte qenë në fund të vitit të kaluar. Edhe ky tregues është në nivelin më të ulët, të paktën që prej vitit 2016.Ndërkohë, rreziku i kursit të këmbimit, i shprehur si raporti i borxhit në monedhë të huaj ndaj totalit të borxhit publik, ishte në nivelin në 43.3%, po aq sa një vit më parë.Qeveria shqiptare emetoi në shkurt të këtij viti Eurobondin e radhës në Bursën e Londrës, çka solli zgjerim të mëtejshëm të portofolit të borxhit në valutë të huaj. Por, megjithatë forcimi i vazhdueshëm i Lekut në kursin e këmbimit në vitet e fundit po ndikon në uljen e vlerës së borxhit në valutë të huaj dhe peshën e tij specifike ndaj totalit të borxhit publik.Borxhi publik i Shqipërisë po ndjek një tendencë rënëse, i mbështetur nga forcimi i Lekut në kursin e këmbimit dhe një politikë fiskale konsoliduese, me deficite buxhetore më të ulëta. Në fund të vitit 2024, borxhi publik zbriti në 54.21% të PBB-së, ndërsa sipas vlerësimeve paraprake të Ministrisë së Financave në mesin e këtij viti borxhi publik ishte 54.02% e PBB-së./ E.ShehuKy është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.
-
Sektori bankar financon rreth 42% të borxhit publik të Shqipërisë
Sektori bankar është gjithnjë e më shumë financuesi kryesor i borxhit publik të vendit.Të dhënat nga Shoqata Shqiptare e Bankave tregojnë se vlera e titujve qeveritarë në bilancin e sektorit bankar në mesin e këtij viti arriti në vlerën e afërsisht 591 miliardë lekëve, në rritje me 9.1% krahasuar me një vit më parë. Ekspozimi ndaj qeverisë shqiptare përbënte rreth 27.5% të vlerë totale të bilancit të sektorit bankar. Kjo shumë përfshin investimin në letra borxhi në monedhën vendase dhe në valutë të huaj (Eurobonde).Borxhi i mbajtur nga bankat tregtare vendase përbënte rreth 41.7% të stokut të përgjithshëm të borxhit publik të Shqipërisë (duke përfshirë edhe garancitë) në mesin e vitit 2025.Mes bankave tregtare, Banka Kombëtare Tregtare (BKT) ngelet financuesi kryesor i borxhit të qeverisë shqiptare. Në mesin e këtij viti, BKT kishte investime në vlerën e afërsisht 182 miliardë lekëve në titujt qeveritarë. Kjo shumë përbënte 30.6% të investimeve të sektorit bankar në titujt e qeverisë shqiptare dhe afërsisht 12.9% të stokut total të borxhit të qeverisë shqiptare.BKT ka një diferencë të ndjeshme me bankat e tjera në tregun e letrave me vlerë të qeverisë, edhe falë disponibilitetit të lartë të fondeve krahasuar me bankat e tjera. Në mesin e këtij viti, BKT zotëronte 24.7% të totalit të depozitave bankare. Pjesa e lartë në tregun e letrave me vlerë të qeverisë ka një ndikim të rëndësishëm në rezultatin financiar të bankave, sepse siguron përfitime të kënaqshme me një shkallë të ulët rreziku.Në vend të dytë renditet Credins Bank, me një portofol prej 98.3 miliardë lekësh ose sa rreth 17% e totalit të letrave me vlerë të qeverisë në bilancin e sektorit bankar. E matur si peshë ndaj totalit të borxhit të brendshëm, përllogaritet se Credins Bank në mesin e këtij viti financonte rreth 6.9% të borxhit publik.Historikisht, Credins ka qenë një bankë më e fokusuar te huadhënia për sektorin privat dhe është aktualisht huadhënësi më i madh në ekonominë shqiptare. Megjithatë, në vitet e fundit Credins gradualisht ka rritur peshën e investimeve në tituj, me qëllim diversifikimin e strukturës së aktiveve në bilanc.Banka e tretë me pjesën më të lartë të tregut të titujve qeveritarë renditet Raiffeisen Bank Shqipëri, me një portofol prej 71.6 miliardë lekësh ose 12.1% të totalit të investuar nga sektori bankar në këto instrumente. Në raport me vlerën totale të borxhit publik të vendit, Raiffeisen mban një pjesë prej rreth 5.1%.Dikur financuesi kryesor i borxhit të brendshëm të qeverisë shqiptare, Raiffeisen nisi uljen e ekspozimeve në këto instrumente pas vitit 2011. Ky vendim u diktua nga grupi bankar zotërues, për shkak të vështirësive pas rritjes së kërkesave për kapital në mbulim të aktiveve që grupi zotëronte në tregjet jashtë Eurozonës.Megjithatë, mes bankave që investojnë në borxhin e qeverisë shqiptare, Raiffeisen është e vetmja bankë që nuk ka ekspozim në Eurobonde dhe i gjithë portofoli i saj përbëhet nga tituj në Lekë.Vijon Banka Intesa Sanpaolo Shqipëri, që zotëron rreth 11.3% të ekspozimeve të sektorit bankar në tituj të qeverisë shqiptare, për një vlerë totale prej rreth 67.1 miliardë lekësh. Pjesa e mbetur e investimeve të bankave tregtare në tituj të qeverisë shqiptare ndahet mes Tirana Bank, me 8.5% të totalit, ABI Bank, me 7.9%, OTP Bank Albania, me 5.6%, Union Bank, me 5% dhe Fibank, me 2.2%. Procredit Bank dhe Banka e Bashkuar e Shqipërisë (UBA) nuk raportojnë në bilancet e tyre investime në këto instrumente.Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.
-
Investitorët paralajmërojnë për një ‘epokë të re dominimi fiskale’ në tregjet globale
Kombinimi i vlerave rekord të borxhit qeveritar dhe kostove në rritje të huamarrjes ushtron presion mbi bankat qendrore. Investitorët kanë paralajmëruar se ekonomitë e mëdha po hyjnë në një periudhë të re të “dominimit fiskal”, në të cilën bankat qendrore po përballen me një presion gjithnjë në rritje për të mbajtur normat e interesit të ulëta në mënyrë artificiale, në mënyrë që të zbusin kostot e larta të interesave të borxhit qeveritar.
Rasti më i dukshëm është SHBA, ku Presidenti Donald Trump ka nxitur Rezervën Federale që të ulë normat e interesit për të kursyer miliarda dollarë në pagesa të interesit të borxhit.
Por ngarkesa të mëdha borxhi qeveritar dhe rritja e kostove të huamarrjes në vende si Mbretëria e Bashkuar dhe Japonia, po ushtrojnë gjithashtu presion mbi bankat qendrore që të lehtësojnë politikën monetare, sipas ekonomistëve dhe investitorëve, përmes mënyrave të tjera si ngadalësimi i planeve për të reduktuar madhësinë e bilanceve të tyre.
Kombinimi i borxhit qeveritar dhe rritjes së kostove “po krijon nxitje të mëdha politike për qeveritë në mbarë botën që të ushtrojnë presion mbi bankat qendrore që të ulin normat e interesit”, tha Kenneth Rogoff, profesor në Harvard dhe ish-drejtues ekonomik i FMN-së.
Ndërsa SHBA spikat me përplasjen e hapur mes administratës dhe Rezervës Federale, rritja globale e kostove të huamarrjes afatgjatë e nxitur nga shpenzimet qeveritare ka vënë edhe banka të tjera qendrore nën presion nga tregjet për të përshtatur politikat e tyre, në mënyrë që të frenojnë rritjen e normave të interesit të bonove.
“Ne kemi hyrë në një epokë të re të dominimit fiskal,” shtoi Rogoff.
Në SHBA, analistët thonë se mospërputhja aktuale midis normave afatshkurtra, të cilat formësohen kryesisht nga politika e bankës qendrore, dhe kostove më të larta të huamarrjes afatgjatë të diktuara nga tregu pasqyron shqetësimet se politika monetare do të mbahet më e lirshme sesa nevijitet, për të frenuar çmimet e konsumit.
Diferenca midis bonove të thesarit dyvjeçare dhe atyre 30-vjeçare është aktualisht ndër më të mëdhatë që nga fillimi i vitit 2022, meqë normat afatshkurtra po bien për shkak të pritshmërive për ulje të normave.
Në Mbretërinë e Bashkuar, kostot e huamarrjes afatgjatë janë veçanërisht të larta, me yield-in e bonove 30-vjeçare (gilts) në nivelin 5.6 për qind, afër nivelit më të lartë në më shumë se një çerek shekulli, krahasuar me rreth 4.9 për qind për bonot 30-vjeçare të Thesarit të SHBA.
Analistët e Capital Economics theksuan pasojat pas publikimit të të dhënave të fundit për inflacionin në SHBA, pas të cilave Trump rinovoi sulmin e tij ndaj kreut të Fed, Jay Powell. Ndërsa yield-et e bonove dyvjeçare ranë me 0.02 pikë përqindjeje atë ditë, për shkak të pritshmërive për ulje të normave, yield-et 30-vjeçare u rritën me 0.04 pikë përqindjeje.
Emërimi i përkohshëm në bordin drejtues të Fed-it i Stephen Miran, një figurë e afërt me Shtëpinë e Bardhë që pritet të mbështesë uljen e normave, tregon se “rreziku i dominimit fiskal në SHBA po rritet”, tha Trevor Greetham, drejtues i investimeve në Royal London Asset Management.
Shumë vende të tjera ndajnë dinamika të ngjashme borxhi me SHBA-në, edhe nëse retorika jashtë SHBA është më pak e ndezur. OECD thotë se pret që huamarrja sovrane mes vendeve me të ardhura të larta të arrijë një rekord prej 17 trilionë dollarësh këtë vit, krahasuar me 16 trilionë në vitin 2024 dhe 14 trilionë në vitin 2023.
Bankat qendrore të tregjeve të zhvilluara janë ende në procesin e normalizimit të politikave monetare dhe bilanceve të tyre, pas viteve të lehtësimit sasior, blerjeve masive të bonove për të ndihmuar ekonomitë pas krizës financiare dhe pandemisë së Covid-it.
Por përpjekjet për të tkurrur bilancet përmes shitjes së atyre bonove mund të rrisin gjithashtu yield-et dhe të shtojnë kostot e shërbimit të borxhit për qeveritë.
Investitorët po e ndjekin nga afër Bankën e Anglisë për të parë nëse do të zbusë ndjeshëm programin e saj të shitjes së bonove, të ashtuquajturën “tkurrje sasiore” (quantitative tightening), në një vendim të parashikuar muajin e ardhshëm.
Por edhe në Gjermani, vend i njohur për buxhetet e balancuara, kostot e huamarrjes e obligacioneve 30-vjeçare janë rritur në mbi 3 për qind, niveli më i lartë që nga viti 2011, kryesisht për shkak të planeve të qeverisë së re për të rritur borxhin për të rinovuar infrastrukturën dhe për të shtuar shpenzimet për mbrojtjen.
Disa ekonomistë shprehin shqetësimin se këto trende do të nxisin qeveritë të kalojnë nga borxhi afatgjatë në atë afatshkurtër, duke i bërë vendet më të ekspozuara ndaj luhatjeve të normave të interesit.
Vendet me nivelin më të lartë të borxhit si përqindje e PBB-së mund të jenë më të rrezikuarat. Investitori i njohur makroekonomik Ray Dalio ka paralajmëruar për një “spirale vdekjeje të borxhit” në një skenar ekstrem ku qeveritë detyrohen të marrin më shumë borxhe për të përballuar rritjen e kostove të interesit.
Nëse yield-et e obligacioneve “rriten shumë, bankat qendrore do të duhet të ndërhyjnë sërish, të printojnë para dhe të blejnë bonot për t’u përpjekur të ulin normat, gjë që do të ulë vlerën e parasë”, tha ai në një intervistë.
Dalio shtoi se shqetësime të tilla mund të ulin vlerën e “monedhave kryesore rezervë”, si dollari dhe euro, ndaj arit, i cili ka arritur një rekord të ri këtë vit. / FT
-
Investitorët paralajmërojnë për një ‘epokë të re dominimi fiskal’ në tregjet globale
Kombinimi i vlerave rekord të borxhit qeveritar dhe kostove në rritje të huamarrjes ushtron presion mbi bankat qendroreInvestitorët kanë paralajmëruar se ekonomitë e mëdha po hyjnë në një periudhë të re të “dominimit fiskal”, në të cilën bankat qendrore po përballen me një presion gjithnjë në rritje për të mbajtur normat e interesit të ulëta në mënyrë artificiale, në mënyrë që të zbusin kostot e larta të interesave të borxhit qeveritar.Rasti më i dukshëm është SHBA, ku Presidenti Donald Trump ka nxitur Rezervën Federale që të ulë normat e interesit për të kursyer miliarda dollarë në pagesa të interesit të borxhit.Por ngarkesa të mëdha borxhi qeveritar dhe rritja e kostove të huamarrjes në vende si Mbretëria e Bashkuar dhe Japonia, po ushtrojnë gjithashtu presion mbi bankat qendrore që të lehtësojnë politikën monetare, sipas ekonomistëve dhe investitorëve, përmes mënyrave të tjera si ngadalësimi i planeve për të reduktuar madhësinë e bilanceve të tyre.Kombinimi i borxhit qeveritar dhe rritjes së kostove “po krijon nxitje të mëdha politike për qeveritë në mbarë botën që të ushtrojnë presion mbi bankat qendrore që të ulin normat e interesit”, tha Kenneth Rogoff, profesor në Harvard dhe ish-drejtues ekonomik i FMN-së.Ndërsa SHBA spikat me përplasjen e hapur mes administratës dhe Rezervës Federale, rritja globale e kostove të huamarrjes afatgjatë e nxitur nga shpenzimet qeveritare ka vënë edhe banka të tjera qendrore nën presion nga tregjet për të përshtatur politikat e tyre, në mënyrë që të frenojnë rritjen e normave të interesit të bonove.“Ne kemi hyrë në një epokë të re të dominimit fiskal,” shtoi Rogoff.Në SHBA, analistët thonë se mospërputhja aktuale midis normave afatshkurtra, të cilat formësohen kryesisht nga politika e bankës qendrore, dhe kostove më të larta të huamarrjes afatgjatë të diktuara nga tregu pasqyron shqetësimet se politika monetare do të mbahet më e lirshme sesa nevijitet, për të frenuar çmimet e konsumit.Diferenca midis bonove të thesarit dyvjeçare dhe atyre 30-vjeçare është aktualisht ndër më të mëdhatë që nga fillimi i vitit 2022, meqë normat afatshkurtra po bien për shkak të pritshmërive për ulje të normave.Në Mbretërinë e Bashkuar, kostot e huamarrjes afatgjatë janë veçanërisht të larta, me yield-in e bonove 30-vjeçare (gilts) në nivelin 5.6 për qind, afër nivelit më të lartë në më shumë se një çerek shekulli, krahasuar me rreth 4.9 për qind për bonot 30-vjeçare të Thesarit të SHBA.Analistët e Capital Economics theksuan pasojat pas publikimit të të dhënave të fundit për inflacionin në SHBA, pas të cilave Trump rinovoi sulmin e tij ndaj kreut të Fed, Jay Powell. Ndërsa yield-et e bonove dyvjeçare ranë me 0.02 pikë përqindjeje atë ditë, për shkak të pritshmërive për ulje të normave, yield-et 30-vjeçare u rritën me 0.04 pikë përqindjeje.Emërimi i përkohshëm në bordin drejtues të Fed-it i Stephen Miran, një figurë e afërt me Shtëpinë e Bardhë që pritet të mbështesë uljen e normave, tregon se “rreziku i dominimit fiskal në SHBA po rritet”, tha Trevor Greetham, drejtues i investimeve në Royal London Asset Management.Shumë vende të tjera ndajnë dinamika të ngjashme borxhi me SHBA-në, edhe nëse retorika jashtë SHBA është më pak e ndezur.OECD thotë se pret që huamarrja sovrane mes vendeve me të ardhura të larta të arrijë një rekord prej 17 trilionë dollarësh këtë vit, krahasuar me 16 trilionë në vitin 2024 dhe 14 trilionë në vitin 2023.Bankat qendrore të tregjeve të zhvilluara janë ende në procesin e normalizimit të politikave monetare dhe bilanceve të tyre, pas viteve të lehtësimit sasior, blerjeve masive të bonove për të ndihmuar ekonomitë pas krizës financiare dhe pandemisë së Covid-it.Por përpjekjet për të tkurrur bilancet përmes shitjes së atyre bonove mund të rrisin gjithashtu yield-et dhe të shtojnë kostot e shërbimit të borxhit për qeveritë.Investitorët po e ndjekin nga afër Bankën e Anglisë për të parë nëse do të zbusë ndjeshëm programin e saj të shitjes së bonove, të ashtuquajturën “tkurrje sasiore” (quantitative tightening), në një vendim të parashikuar muajin e ardhshëm.Por edhe në Gjermani, vend i njohur për buxhetet e balancuara, kostot e huamarrjes e obligacioneve 30-vjeçare janë rritur në mbi 3 për qind, niveli më i lartë që nga viti 2011, kryesisht për shkak të planeve të qeverisë së re për të rritur borxhin për të rinovuar infrastrukturën dhe për të shtuar shpenzimet për mbrojtjen.Disa ekonomistë shprehin shqetësimin se këto trende do të nxisin qeveritë të kalojnë nga borxhi afatgjatë në atë afatshkurtër, duke i bërë vendet më të ekspozuara ndaj luhatjeve të normave të interesit.Vendet me nivelin më të lartë të borxhit si përqindje e PBB-së mund të jenë më të rrezikuarat. Investitori i njohur makroekonomik Ray Dalio ka paralajmëruar për një “spirale vdekjeje të borxhit” në një skenar ekstrem ku qeveritë detyrohen të marrin më shumë borxhe për të përballuar rritjen e kostove të interesit.Nëse yield-et e obligacioneve “rriten shumë, bankat qendrore do të duhet të ndërhyjnë sërish, të printojnë para dhe të blejnë bonot për t’u përpjekur të ulin normat, gjë që do të ulë vlerën e parasë”, tha ai në një intervistë.Dalio shtoi se shqetësime të tilla mund të ulin vlerën e “monedhave kryesore rezervë”, si dollari dhe euro, ndaj arit, i cili ka arritur një rekord të ri këtë vit. / FTKy është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.
-
Rënia e valutave ‘bekim’ për qeverinë, tkurri borxhin publik! Në fund të qershorit ra në 54% të PBB
Forcimi i lekut dhe dobësimi i valutave që ka vijuar edhe në gjashtëmujorin e parë të këtij viti ka ndikuar pozitivisht në tkurrjen edhe më tej të borxhit publik. Raporti i fundit i Ministrisë së Financave tregon se borxhi publik në fund të muajit qershor 2025 ka zbritur në 54.02% të Prodhimit të Brendshëm Bruto, nga 54.18% që ishte në mars të 2025-ës apo 54.21% në fund të vitit të shkuar.
E përkthyer në vlerë borxhi i vendit në fund të qershorit përllogaritej në 14.1 miliardë euro, nga 14.2 miliardë euro që ishte në mars të po këtij viti. Ndërsa në raport me dhjetorin e vitit 2024 borxhi publik në vlerë është rritur i ndikuar nga marrja e eurobondit prej 650 milionë euro në shkurt të këtij viti.
Bazuar në këtë raport, duket se rënia e borxhit në raport me prodhimin kombëtar ka ardhur kryesisht prej zhvlerësimit të valutave, pasi borxhi i jashtëm që merret në monedhë të huaj është ulur me 0.83% nga tremujori i parë në tremujorin e dytë të vitit. Ndërsa borxhi i brendshëm që merret në Lekë, është në rritje prej 0.67%.
Në vlerë, borxhi i jashtëm ka zbritur nga 6.5 miliardë euro në fund të marsit në 6.2 miliardë euro në qershor. Kurse borxhi i brendshëm është rritur nga 7.7 miliardë euro në 7.8 miliardë euro.
Zhvlerësimi i valutave dhe kryesisht i euros e ka bërë më të lirë borxhin e huaj, për shkak se këstet e shlyerjes së tij kanë qenë më të ulta. Por ndikim në reduktimin e borxhit të jashtëm mund të ketë dhënë edhe pagimi i huave të shkuara, me eurobondin e marrë në nisje të vitit.
Ndërsa Ministri i Financave thotë se rënia e borxhit tregon për një politikë të kujdesshme fiskale, si dhe për një mirëmenaxhim të portofolit në tërësi. Borxhi publik i Shqipërisë është i përqendruar kryesisht për mbështetje buxhetore, për sektorin e transportit, energjisë elektrike dhe për ujësjellës kanalizime.