Tag: bombë

Ashtu siç ndodhi me agresionin e Rusisë kundër Ukrainës dhe përfshirjen, në atë rast, të vendeve të centraleve bërthamore civile në Zaporizhzhia dhe gjithashtu të centralit fantazmë në Çernobil, përshkallëzimi i shpejtë i sulmeve dhe opsioneve ushtarake në Iran ka ringjallur një alarm që menduam se ishte varrosur në frikën tonë të pavetëdijshme të Luftës së Ftohtë: çfarë do të ndodhte nëse bombat izraelite do të arrinin në depozitat e uraniumit të pasuruar (siç do ta shohim në nivele të ndryshme)?
A ekziston vërtet mundësia që fenomeni i ndarjes së atomit të mund të shkaktohet dhe për këtë arsye një shpërthim bërthamor?
Tabloja bëhet edhe më e pasigurt nga përdorimi i mundshëm i GBU-57, i ashtuquajturi pajisje anti-bunker që megjithatë do të duhej të sigurohej nga forcat ushtarake amerikane dhe për këtë arsye do të kërkonte dritën jeshile nga Presidenti i SHBA-ve Donald Trump për të paktën një përfshirje indirekte.
Ashtu si në rastet e mëparshme, nuk ka “literaturë” ose studim rasti që mund ta marrim si referencë të saktë, kështu që duhet të vazhdojmë me hipoteza.
Vendi më i vjetër i pasurimit të uraniumit në Iran është Natanz, 220 kilometra në juglindje të Teheranit, i mbrojtur nga një bateri kundërajrore.
Natanz është vendi më i madh në Iran dhe është vendi ku shumica e centrifugave për pasurimin e uraniumit janë “të fshehura” (vlerësimi është 10 mijë).
Termi është në thonjëza sepse prania e vendit është zbuluar prej shumë vitesh dhe gjithashtu sepse shumica e këtyre centrifugave pasurojnë uraniumin deri në 5%, që konsiderohet një kuotë në përputhje me qëllimet civile, d.m.th. përdorimin e uraniumit në impiantet e prodhimit të energjisë si ato në Ukrainë.
Vendndodhja e Natanzit është goditur që në ditët e para të sulmeve nga Izraeli, kështu që ne tashmë e dimë nga IAEA e udhëhequr nga Rafael Grossi se nuk ka pasur emergjenca nga pikëpamja e rrezatimit të mundshëm.
Por ka të ngjarë që sulmet të kenë dëmtuar centrifugat të cilat janë shumë të ndjeshme ndaj dridhjeve (sidomos nëse ato ishin në funksionim në atë kohë) dhe për këtë arsye bombat mund t’i “arrijnë” ato, duke i dëmtuar, madje edhe nga distanca. Edhe tronditja e mungesës së energjisë pas sulmit mund t’i ketë dëmtuar këto impiante pasurimi.
Por le të kalojmë te pyetja e pyetjeve: nëse shpërthen një zjarr mbi uraniumin, a ekziston rreziku i një reaksioni bërthamor?
Kushdo që ka jetuar vitet e shpërthimit të Çernobilit në vitin 1986 nuk mund të harrojë se në atë rast ekzistonin të dy elementët: paqëndrueshmëria e bërthamës së uraniumit kishte çuar në shpërthim, i cili nga ana tjetër kishte lëshuar radionuklidet në atmosferë duke i lënë ato në mëshirën e erërave. Kjo është reja famëkeqe atomike, edhe më e rrezikshme sepse mund të lëvizë.
Në realitet, teknikisht një “bombë atomike”, siç e shpjegoi gjithmonë me detaje autori më i dashur nga shërbimet sekrete, Frederick Forsyth, i cili vdiq disa ditë më parë, është një grup pjesësh.
Dhe ky është ndoshta aspekti më delikat i akuzës nga Kryeministri Benjamin Netanyahu: a po punonte Irani për një bombë?
Nuk nevojitet vetëm uraniumi i pasuruar, por edhe detonatori (aspak i lehtë për t’u ndërtuar) dhe më pas nevojiten raketa dhe platforma lëshimi të përshtatshme.
Edhe pse nuk mund të mohohet se një treg i zi mund të krijohet ose rikrijohet me Rusinë në kushte të pasigurisë së madhe ekonomike dhe me centrale bërthamore për ruajtjen e armëve dhe raketave që nuk përfitojnë më nga paratë amerikane (për vite me radhë SHBA-të kanë paguar për mirëmbajtjen “e sigurt” të armëve bërthamore të ish-BRSS-së, si për të shmangur situatat e rrezikut nga rrezatimi ashtu edhe në realitet për të shmangur krijimin e tregjeve paralele në hije).
Pra, për të arritur në një reaksion të ndarjes, duhet të krijohen disa kushte të dobishme, të gjitha së bashku. Rreziku më i madh në një rast si bombardimi i centralit të Natanzit është në fakt reaksioni kimik dhe jo ai që çliron radionuklide.
Vetë uraniumi nuk është toksik për shëndetin. Ai është i pranishëm në natyrë dhe gjithçka varet nga ekspozimi. Më i rrezikshëm mund të jetë reaksioni kimik me fluorin që përdoret gjatë procesit të pasurimit dhe që e transformon uraniumin në një gaz, pra të paqëndrueshëm dhe agresiv.
Edhe këtu, fluori në sasi minimale gjendet edhe në pastën e dhëmbëve sepse është i mirë për dhëmbët. Por mbi një dozë të caktuar mund të jetë vdekjeprurës nëse thithet dhe në çdo rast është shumë agresiv në lëkurë.
Prandaj, mund të ketë efekte lokale rreth vendit të prekur.
Vendi i dytë për pasurimin e uraniumit (kohët e fundit doli se edhe Irani ka një të tretë) është Fordow, në këtë rast 100 kilometra në jugperëndim të Teheranit.
Këtu, siç konfirmohet nga IAEA, ka më pak centrifuga, por më të fuqishme. Pasurimi i uraniumit arrin një nivel prej 60% dhe për këtë arsye nuk është larg 90% që konsiderohet optimal për kalimin nga teknologjitë civile në ato ushtarake.
Ky është informacioni që i lejoi IAEA-s të publikonte një raport në të cilin shprehu shqetësim të qartë se Irani po punonte, të paktën në perspektivë, për armë. Nuk do të kishte arsye ndryshe për të pasur këto centrifuga, edhe nëse, siç u përmend, të kesh kapacitetin real për të operuar një bombë atomike dhe të jesh në gjendje ta lëshosh atë është një gjë tjetër.
Ky është vendi ku pajisjet izraelite nuk mund të arrinin pa bombat speciale amerikane.
Në vitin 2023, u ngrit një alarm pasi forcat ruse goditën një depo armësh me uranium të varfëruar në Ukrainë. Edhe në atë rast, u fol për frikën e një reje toksike, por njësia e kontrollit të Triestes (e lidhur në atë kohë me erërat që vinin nga Ukraina) nuk raportoi asgjë.
Një pyetje e fundit mbetet. Çfarë do të ndodhte nëse GBU-57 do të godisnin vazhdimisht dhe thellë (ky është modaliteti i sulmit) Fordow?
Në realitet, nuk kemi precedentë. Për t’iu përgjigjur, do të na duhej të dinim depozitimin e saktë të uraniumit brenda vendit iranian. Hipoteza është se sasia nuk është e mjaftueshme për të shkaktuar shqetësim. Por përgjigjja është në duart e inteligjencës amerikane dhe izraelite.