Mjeshtri i baletit Llaqi Nako me debutime në veprat më të njohura ka një aktivitet të pasur artistik. Llaqi Nako e nisi punën në Teatrin Kombëtar të Operës dhe Baletit, duke debutuar në balete si “Françeska Da Rimni”, “Petja dhe Ujku”, “Bijtë e Peshkatarit”, “Halili dhe Hajria”, “Cuca e Maleve”, “Shota dhe Azem Galica”, “Lumi i Vdekur”, “Gjenerali i ushtrisë së vdekur”, etj. Në intervistën për gazetën “SOT” mjeshtri i baletit Llaqi Nako vjen me një rrëfim jo vetëm për skenën, por dhe për librat e tij. “Rikthimi” është libri më i fundit që mban emrin e Llaqi Nakos, për të cilin tregon se shkrimi i tij është frymëzuar nga një ngjarje e vërtetë që ka ndodhur dekada më parë, madje sipas tij është një roman që mund të bëhet dhe një film mjaft interesant.
Mjeshtri i baletit Llaqi Nako një ndër artistët e vlerësuar të artit shqiptar më 25 korrik festoi dhe 80-vjetorin e tij. Në vijim një aktivitet pritet të zhvillohet për mjeshtrin e baletit Llaqi Nako, ku pjesë do të jetë dhe promovim i librave të tij. Llaqi Nako është një nga emrat që lidhet ngushtë me fillesat dhe historinë e trupës së baletit të Teatrit Kombëtar të Operës dhe Baletit. Por ndërsa ndalet mbi atë që sheh sot te trupa e jonë e baletit, mjeshtri Llaqi Nako thekson dhe rëndësinë që kanë veprat shqiptare në skenë. Ai thotë se ato duhet të rivihen në skenë, sepse përbëjnë identitetin tonë. Ai ka marrë pjesë në një sërë numrash koncertorë të autorëve tanë dhe të huaj. Debutimet e tij jashtë vendit kanë sjellë gjithnjë një interes dhe kanë folur për arritjet e tij në këtë fushë të artit. Në aktivitetin e tij mjeshtri i baletit Llaqi Nako solli vitet e fundit dhe shfaqjen “Katedralja e Parisit”, një vepër nga Victor Hygo në arenën e Cirkut Kombëtar.
-“Rikthimi” një tjetër libër nga ju. Si autor keni treguar se për të shkruar këtë roman ju jeni frymëzuar nga një histori e vërtetë dekada më parë. Çfarë mund të na thoni më shumë mbi këtë roman, që ju e sillini për lexuesit?
“Rikthimi” është vjetërsuar si kohë, sepse rastësisht dikur një shoku im më tregoi, që i babai i tij në Shkodër para luftës u njoh me një italiane në një kolegj françeskan dhe u dashurua me të. Feja e ndalonte, por ajo i hodhi të gjitha për hir të dashurisë. U martuan dhe lindi djali. Filloi lufta dhe ai më tregonte se e ëma kishte kërkuar, që të shkojë në shtëpi në Itali. Ajo e la djalin këtu e do të kthehej dhe në këto rrethana u largua, por nuk u kthye më, sepse u çlirua Shqipëria dhe kufijtë u mbyllën. Ai tregon se e ëma mbeti në Itali dhe ai u rrit pa nënën, të cilën e ka njohur kur ndërroi sistemi në vendin tonë dhe ajo kishte krijuar një familje tjetër.
Këtë histori që më tregoi shoku im unë e futa në laboratorin tim dhe kam punuar dy muaj me radhë natën. Në fund fare më krijoi gjendje shumë të mirë, e printoj dhe i them shokut tim lexoje këtë tekst. Unë ia lashë atij atë tekst, por e kisha dhe vetë në kompjuter. Kur kishin kaluar 10 vjet e mora e lexova dhe më pëlqeu. Unë nisa ta përpunoj tekstin, duke forcuar personazhet dhe ia dërgoj një mikut tim që është i fushës së letrave dhe që e pëlqeu, sepse ka personazhe interesante, ka karaktere të fuqishme, ka dhe shtrirje të madhe gjeografike kur zhvillohet ngjarja, sepse zhvillohet në Shkodër, Tiranë, Itali, në ish Bashkimin Sovjetik dhe personazhet që janë ndarë 17-18 vjeç janë ribashkuar pas 50 vitesh. Ka skena të dashurisë, por ka dhe intriga, etj, madje dikush më tha që ky roman bëhet film shumë interesant.
-Pas disa javësh pritet të bëhet dhe një aktivitet në Universitetin e Arteve për ju. A do kemi një promovim të librave tuaj?
Librat që kam shkruar do të përfshihen edhe në këtë aktivitet. Një roman tjetër nga unë quhet “Mëkatarët” dhe ka një temë që mbetet gjithmonë aktuale, ashtu siç mbetet aktuale dhe tema e familjes brenda së cilës është dashuria. Këtë tematikë ka romani, por linjat që hapen brenda dhe mënyra e trajtimit e kam vënë në një plan disi specifik. Ndërkohë në aktivitetin që pritet të zhvillohet në muajin tetor për mua do jetë dhe promovimi i një novele, që është shkruar brenda dhjetë ditësh. Kam marrë spunton vetëm nga një mesazh i dërguar gabim, që ma tha një shoku im në një bisedë dhe më intrigoi si fakt, si rrethanë dhe kam pasur lloj- lloj linjash që ta përdorja si lajmotiv këtë fakt dhe e gjeta. Kur e kam shkruar, sipas një mikut tim që është në fushën e kritikës letrare ai u bë shumë tifoz dhe më tha është risi, jo në tematikë, por në këndvështrim, mesazhi që përcjell, si dhe çfarë mund të marrin brezat e sotëm që janë për fat të keq breza të Facebook.
-Meqë po flasim për librat dhe të rinjtë sot herë pas here është ngritur edhe shqetësimi për një rënie të leximit. Ju si e shikoni këtë?
Nuk jam kundër teknologjisë e zhvillimeve, por që për mua libri për lexuesin është si bibla për besimtarët. Jo në kuptimin fetar, por në kuptimin e pasurimit të mendjes, të shpirtit, sepse të dyja janë në marrëdhënie me njëra-tjetrën. Shpirti ushqen mendjen dhe mendja i krijon hapësira shpirtit. Unë shoh skena të çuditshme me brezin e ri, por që ti flasësh sot brezit të ri për librin, ai përgjigje me një ohu. Kur isha në moshën 17 vjeç hyri radio në shtëpinë time dhe kishim një radio sovjetike. Ne aty dëgjonim programe, ku kishte dhe letrare. Ajo që çfarë mua dhe brezit tim na ka pasuruar në atë kohë ka qenë libri. Kam pasur fatin që jam edukuar me letërsinë ruse, që është e jashtëzakonshme, me autorë të jashtëzakonshëm, me ndikim global. Po përmend një autor, si Maksim Gorki, ku librat e tij janë qarkulluar në gjithë botën dhe ai thoshte midis të tjerash që “çdo libër që unë lexoj është një dritare, që hapet nga e cila shikojmë botën”. Kurse brezi i sotshëm për mua është me dritare mbyllur. Kur është dritarja e mbyllur edhe mendja është e mbyllur.
-Në vijim të krijimtarisë suaj, a po përgatisni diçka tjetër për botim?
Vajza ime është e interesuar për vitet e para të jetës sime, si kam shkuar në shkollë, si u formova si artist, etj, dhe më thotë babi shkruaj se kanë vlerë.
-Koreograf dhe balerin i njohur në aktivitetin tuaj artistik ndër vite dhe me vlerësime për çfarë keni sjellë në skenë. Por nëse flasim për skenën, si i kujtoni fillimet tuaja?
Në skenë kur jam ngjitur për herë të parë ka qenë te kinemaja “Brigada”. Aty ku sot është selia e Partisë Socialiste. Kur ne erdhëm nga Tropoja si fëmijë ushtarakësh u futëm në rrethe artistike për fëmijët dhe hyra tek rrethi aktorëve në fillim. Por theksi im verior nuk më lejonte, që unë t’i artikuloja fjalët si duhej dhe mesazhi nuk përcillej qartë. Prej aty kalova në balet dhe lëvizja e parë ka qenë e valles së Zerqanit. Ne përgatiteshim dhe kemi bërë shfaqjen e parë te kinema “Brigada”. Më tej shoh te gazetat te rubrika njoftime për pranime për shkollën koreografike. Kur shkova për regjistrimin te shkolla që ndodhej aty ku është sot Universiteti i Arteve, atë kohë isha vetëm 11 vjeç.
– Sa i keni ndjekur shfaqjet e Teatrit Kombëtar të Operës dhe Baletit këto vite?
Ka mendime dhe opinione nga më të ndryshmet. Unë vetë për disa motive, që nuk janë thjesht personale mund të kem disa vite, që nuk i kam parë shfaqjet atje. Por këto ditë kam qenë me drejtorin artistik të baletit Edi Blloshmi dhe kam bërë një bisedë shumë vlerësuese me të. Ai vjen nga një eksperiencë shumë e plotë si në Kanada edhe në Francë dhe atë përvojë po e sjell në skenën e Teatrit Kombëtar të Operës dhe Baletit.
-Ju jeni dhe një nga emrat që lidhet ngushtë me fillesat dhe historinë e trupës së baletit të Teatrit Kombëtar të Operës dhe Baletit. Si e shikon sot trupën e baletit?
Kjo trupë baleti sot në Teatrin Kombëtar të Operës dhe Baletit nuk mund të krahasohet me trupën në faza të ndryshme të biografisë së saj artistike dhe profesionale. Kjo sepse vetë zhvillimi, repertori që lëvrohet ka ekzigjenca dhe këto ekzigjenca artistike sa vijnë dhe forcohen dhe fakti që këtu vijnë autorë të mëdhenj, koreografë me zë, fakti që këtu vjen Angelin Preljocaj, nëse do ishte trupa me nivel kompromentues nuk të vinte. E mira nuk ka fund asnjëherë.
Por unë mbase shumë shpejt mund të shkoj të asistoj në prova në studio dhe mund të kem tjetër opinion, mbase nëse kanë interes mund t’i tregoj ndonjë përvojë, kjo thjesht për të dëshmuar që nëse ata janë aty ku janë sot kanë kaluar breza në breza, ku në themel të atyre brezave, një te ato gurët e atyre themeleve mund të jem dhe unë që ata nuk na njohin. Nuk njohin të rinjtë sot Panajot Kanaçin, Agron Alinë jo më të njohin Llaqi Nakon. Mundoj se në institucione krahas punës profesionale mund të organizohen dhe aktivitete, simpoziume, ka forma nga më të larmishmet. Më erdh mirë që Edi Blloshmi më tha, që mund të shkoja për të asistuar në prova.
-Në skenë vihen vepra të huaja dhe shqiptare gjatë aktivitetit artistik. Por artistë të ndryshëm shprehen se duhet të kemi edhe më shumë vepra shqiptare në skenë. Çfarë ndodh sipas jush?
Çdo kohë ka vulën e vet në krijimtari. Në kohën që ka qenë brezi im ishte në plan të parë kërcimi i krijimtarisë me karakter kombëtar dhe u vunë veprat e tilla në skenë. U vunë vepra me karakter historik, etj, paçka se prej tyre kishte vepra profesionalisht të qëndrueshme që i kanë rezistuar kohës si “Halili dhe Hajria” apo dhe “Cuca e Maleve”, “Shota dhe Azem Galica”, “Fatosi partizan”, etj, vinin pak skematike, por që gjithsesi ato krijuan dhe forcuan identitetin e veprave të teatrit dhe të artit kombëtar shqiptar. Sot ne nuk e çudisin dot botën me “Zhizel”, “Don Kishoti”, “Liqeni i Mjelmave”, etj, por ne mund të tërheqim vëmendjen sikundër e kemi tërhequr me vepra shqiptare.
Sepse publiku shikon që nga leksiku koreografik që përdoret, skenografia, kostumografia, etj, që kanë një identitet tjetër. Paçka se dhe gjuha mbështetet te leksiku popullor, por e kam realizuar dhe zhvilluar në leksikun tradicional të koreografisë botërore. Por dhe sot e kësaj dite mund të bëhet, sepse mund të mbeten në fondin e artë të kulturës koreografike popullore shqiptare, të gjuhës dhe imazhit të përgjithshëm. Veprat shqiptare të rivihen në skenë, sepse është identitet. Rivënë herë pas here me raste të veçanta “Halili dhe Hajria”, e japin njëherë dhe e fusin sërish në arkiv. Por mund të ketë dhe vepra shqiptare para 1990, që mund të jetën në repertorin aktiv të TKOB-së.
Intervistoi: Julia Vrapi
