Tag: autorit

Nga Julia Vrapi
Autorët dhe bashkautorët e audiovizualit nuk gëzojnë të drejtën për t’u shpërblyer sipas një vendimi të Këshillit Kombëtar për të Drejtat e Autorit. Shoqata e Filmit Audiovizual, Artistik dhe Dokumentar-FAAD kundërshton vendimin datë  21.8. 2025 të KKDA, ku sipas tyre të drejtat e autorëve audiovizualë po shkelen. Drejtori i FAAD Evien Dako tregon se ata e kanë kundërshtuar vendimin, ndërsa edhe nga organizmat e huaja është cilësuar si “katastrofik”. Në vendin tonë janë 4 agjenci, ku dy agjenci të licensuara që mbrojnë drejtat e autorit janë Shoqata e Filmit Audiovizual, Artistik dhe Dokumentar-F.A.A.D, që mbron të drejtat e autorëve të prodhimeve audiovizuale dhe “Albautor” për administrimin e të drejtave të autorit të veprave letrare, shkencore dhe artistike (përjashtuar audiovizualin).
Evien Dako thotë se me qëllim përmirësimin e sistemit dhe vendosjen e një raporti të qëndrueshëm ndërmjet përdoruesve dhe agjencive, u krijua sporteli unik SUADA me tagër mbledhjen e shpërblimeve nga përdorimi i veprave për agjenci të licencuara nga ministri përgjegjës, ku gjithashtu për të shmangur përplasjet e të drejtave të autorit dhe të drejtave të lidhura për përcaktimin e tarifave, u vendos që shpërndarja e shpërblimeve të mbledhura nga SUADA t’u shprehej agjencive sipas përqindjeve, ku: 30 për qind të drejtave të lidhura i takojnë interpretuesve; 30 për qind  prodhuesve të fonogrameve, prodhuesve të filmave dhe botuesve; 40 për qind do të shpërndahet ndërmjet autorëve të veprave audiovizuale (F.A.A.D) dhe autorëve të veprave muzikore (Albautor).
“LDA 35/2016, si edhe direktivat kornizë të administrimit kolektiv, vendosin në plan të parë përqindje më të lartë shpërblimi për krijuesin (autorin) dhe më të vogël për të drejtat e lidhura. Por nga funksionimi i SUADA-s rezultoi një problematikë, e cila ndan në rastin më të mirë në mënyrë të barabartë vlerat takuese të përcaktuara në masën 40 për qind ndërmjet F.A.A.D dhe Albautor, ose saktësisht ndërmjet autorëve dhe bashkautorëve të audiovizualit dhe autorëve të muzikës, duke sjellë një disproporcion ndërmjet asaj që përcakton LDA për raportin që duhet të kenë vlerat ndërmjet të drejtave të lidhura dhe autorëve (pra 30 për qind për secilën nga kategoritë e të drejtave të lidhura dhe 20 për qind në rastin më të mirë për secilën agjenci të të drejtave të autorit)”, shprehet Evien Dako drejtor i FDAA.

  Problemi me të ardhurat e audiovizualit
Drejtori i FAAD tregon se në kushtet kur autorizimet e lëshuara nga SUADA nuk përcaktonin kategorinë e veprës për të cilën është lëshuar autorizimi, apo llojin e të drejtave për të cilat është lëshuar autorizimi, kjo solli debate dhe interpretime të shumta ndërmjet agjencive të autorëve, duke bërë të pamundur vendimmarrjen nga bordi i SUADA-s, ndaj FAAD vendosi t’i drejtohej Këshillit Kombëtar për të Drejtën e Autorit. “F.A.A.D kishte besim të plotë se më në fund do të kishte një përcaktim dhe nuk do të kishte asnjë keqinterpretim mes F.A.A.D dhe Albautor.
Dëshira për të mos pasur keqkuptime ndërmjet F.A.A.D dhe Albautor u shpreh edhe në seancën dëgjimore në KKDA, ku përfaqësuesi i agjencisë Albautor deklaroi se nuk ka pretendime për audiovizualin, por vetëm për audion. Por më 21 gusht 2025, KKDA del me vendim, i konsideruar nga organizmat e huaja “katastrofik”, duke vendosur se shpërblimet që do të mblidhen nga operatorët audiovizualë do t’i kalojnë agjencisë së muzikës Albautor, ndërsa shpërblimet që do të vijnë nga dhomat e hoteleve apo kudo ku ka një aparat TV, i cili bën të mundur komunikimin dhe përcjelljen në publik të veprave audiovizuale, do t’i kalojnë 100 për qind agjencisë së muzikës.
Çfarë dëmi ka shkaktuar ky vendim: 1. Autorët dhe bashkautorët e audiovizualit nuk gëzojnë të drejtën për t’u shpërblyer, por vetëm kompozitori i muzikës; 2. Një televizion, të cilit i hiqen të drejtat e bashkautorëve të audiovizualit (pra veprat audiovizuale në kuptim të LDA), konsiderohet si radio, për sa kohë paguan vetëm kompozimin dhe tekstin, nëse ka; 3. Kjo begaton pa shkak anëtarët e Albautor, jo me kërkesë të tyre, por me detyrim nga KKDA, duke u dhënë atyre të ardhurat e audiovizualit”, shprehet av.Evien Dako drejtor i FAAD.
Dëmtim i industrisë audiovizuale
Problemet me të drejtën e autorit në vendin tonë janë bërë me dije herë pas here nga autorë të ndryshëm, ku edhe vendimet që po jepen nga këshilla të krijuar pranë ministrisë përgjegjëse për të drejtë e autorit në vend sjellin diskutime për përmbajtjen e tyre. Evien Dako vëren se kjo është një mosmarrëveshje madhore brenda kuadrit të të drejtave të autorit në vend ndërkohë që gjithë ky vendim bie ndesh sipas tij me Konventën e Bernës dhe ligjit aktual kombëtar, duke dëmtuar financiarisht industrinë audiovizuale. Drejtori i FAAD Dako shprehet se LDA dhe Konventa e Bernës përcaktojnë se autorët, duke përfshirë të gjitha kategoritë e krijuesve, gëzojnë të drejtën për të shpërblyer për komunikimin publik,  por vendimi i KKDA vendos se duhet të shpërblehen vetëm autorët e muzikës.
“Gabimi që KKDA ka me vetveten kur trajton çështjet: 1. Vendimi nr. 2 i po asaj date për përcaktimin e tarifave të përdoruesve: për operatorët transmetues audiovizualë, nuk bën zbritjen e tarifave që I takojnë dhe shpërblejnë autorët dhe bashkautorët e audiovizualit, pra një operator në logjikën e tyre detyrohet të shpërblejë për veprat audiovizuale, por SUADA këto shpërblime duhet t’i transferojë te agjencia e muzikës. 2. Vendosja e një tarife 50 për qind, pra ndarje të barabartë ndërmjet autorëve të muzikës dhe autorëve të audiovizualit, por a mund të konsiderohet përdorim i barabartë i veprave audiovizuale dhe kolonave zanore në një ritransmetues?”, thotë av. Evin Dako drejtor i FAAD.
 Vendimi cënon të drejtat e autorëve të veprave audiovizuale
Vendimi i Këshillit Kombëtar për të Drejtat e Autorit, sipas FAAD cënon të drejtat e autorëve të veprave audiovizuale regjisorëve, skenaristëve dhe bashkautorëve të tjerë. Ndërsa drejtori FAAD Evien Dako shprehet se për problematikat që po hasin ata do ti drejtohen gjykatës. “A mund të justifikojmë që një këshill prej 5 personash, pa frikë për ndëshkueshmërinë përpara ligjit për pasojat që shkaktuan, dhe që bëri që sot ligji për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to të zbatohet vetëm për autorët e muzikës dhe jo për ata të audiovizualit? Një këshill me një mandat të kufizuar, të cilët sot janë dhe nesër jo, vendosën për fatin e autorëve dhe veprave që kanë ekzistuar prej vitesh, ekzistojnë dhe duhet të mbrohen sipas LDA-së deri në 70 vite pas vdekjes së autorit. Pavarësisht kërkesave tona për rishikim apo dhe anulim të aktit, heshtja e KKDA na ka bërë të kuptojmë se duhet të shkojmë në gjykatë. Por pasojat, kush do i paguajë? Shkelja e Kushtetutës, pasi autorëve krijues të audiovizualit u është shkelur e drejta për të shpërblyer për krijimet e tyre.
Pa mundësinë për të zbatuar LDA-n, raportimi për MSA dhe Progres Raportin duhet të shprehet se autorëve të audiovizualit u është hequr e drejta e shpërblimit për komunikimin publik dhe përcjelljen në publik të veprave të tyre”, thotë Dako ndër të tjera. Në reagimin e tij, drejtori i FAAD ndalet dhe tek qëndrimi i Ministrisë së Kulturës, ku përballë mosmarrëveshje që lindin për shkak të vendimeve që merren për të drejtën e autorit  thotë se edhe agjencitë e tjera duhet të reagonin. “Besojmë se Ministria e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, sot Ministria e Kulturës, për shkak të ndryshimeve në emërtim, strukturë dhe elemente të tjera të detyrueshme, nuk ka qenë në vëmendjen e duhur për t’u shprehur, dhe nuk mund ta mendojmë se po e le këtë çështje në mëshirë të fatit, por KKDA duhej të kishte reaguar.
Këtu, bashkë me ne duhej të ishin edhe agjencitë e tjera dhe komunitetet e tjera të përfshira në të drejtën e autorit, por nuk mund t’i detyrojmë të dalin hapur; thjesht u themi se këto lloj vendimesh, nëse lejohet të ndodhin, sot ishte radha jonë, nesër do të jetë e juaja”, thotë av.Evien Dako drejtuesi i F.A.A.D. Ndërsa Shoqata e Filmit Audiovizual, Artistik dhe Dokumentar-FAAD kundërshton vendimin datë 21 gusht 2025 të Këshillit Kombëtar për të Drejtat e Autorit (KKDA), më parë pati një reagim edhe nga Shoqëria e Autorëve Audiovizualë me bazë në Bruksel, ku përmes një letre zyrtare e cilësonte katastrofik vendimin e marrë. Në vendin tonë herë pas here janë bërë me dije problemet për të drejtën e autorit, çka ka sjellë edh reagime të autorëve të ndryshëm, ndërsa kritikat e tyre kanë vijuar edhe në drejtim të institucioneve për zbatimin e ligjit.