Një arsye pse kemi marrë në shqyrtim rastin e Italisë është afërsia gjeografike, politike dhe sociale që ka midis dy vendeve – me kërkesë të lartë turistike dhe me zhvillim jo vetëm të zonave bregdetare, por edhe atyre të brendshme – të agroturizmit dhe fshatrave. Pavarësisht ndryshimeve të mëdha midis dy vendeve, si në aspektin ekonomik dhe pozitës gjeopolitike në arenën ndërkombëtare, në shumë drejtime marrëdhëniet midis të dy vendeve janë të ndërlidhura nëpërmjet shumë dimensioneve. Opinion nga Eralda MemeliNë javën e fundit, në Shqipëri është rikthyer diskutimi për çmimet referencë dhe taksën mbi pasuritë e paluajtshme. Për të ndihmuar në këtë debat, artikulli i mëposhtëm sjell në mënyrë të sintetizuar / përmbledhjen e taksimit për pasuri të paluajtshme në shtetin fqinj, Itali.Në parantezë duhet theksuar se sistemi fiskal i Italisë është ndër sistemet më të zhvilluara dhe komplekse në Europë, i cili kërkon të ruajë një ekuilibër të qëndrueshëm midis barrës fiskale dhe zhvillimit të bizneseve apo mirëqenies së individëve.Një tjetër arsye pse kemi marrë në shqyrtim rastin e Italisë është afërsia gjeografike, politike dhe sociale që ka midis dy vendeve – me kërkesë të lartë turistike dhe me zhvillim jo vetëm të zonave bregdetare, por edhe atyre të brendshme – të agroturizmit dhe fshatrave.Pavarësisht ndryshimeve të mëdha midis dy vendeve, si në aspektin ekonomik dhe pozitës gjeopolitike në arenën ndërkombëtare, në shumë drejtime marrëdhëniet midis të dy vendeve janë të ndërlidhura nëpërmjet shumë dimensioneve.Në Itali, kur bëhesh pronar i një shtëpie, duhet të kesh parasysh një sërë taksash, të cilat janë të vendosura si nga autoriteti qendror ashtu edhe ai vendor. Disa prej taksave paguhen vetëm një herë, në momentin e blerjes, por ka edhe disa taksa të cilat paguhen çdo vit. Në formë të përmbledhur janë paraqitur në vazhdim taksat e aplikuara në tregun e pasurive të paluajtshme në Itali, në varësi të pozicionit blerës ose shitës.Kur blini një shtëpi në Itali, zakonisht duhet të paguhen disa taksa mbasi bëhet kontrata, të cilat varen nëse shitësi është një individ apo biznes (një subjekt i regjistruar për TVSH), dhe gjithashtu nëse prona është e destinuar si rezidencë e parë apo e dytë.Një tjetër komponent i rëndësishëm është dhe vlera kadastrale, e cila është vlera e shtëpisë në regjistrin e hipotekës ¹ dhe ndryshon në varësi të zonës gjeografike, vendndodhjes, madhësisë dhe kategorisë së pronës etj..Taksat që paguhen vetëm një herë janë:1- Taksa kadastrale (Imposta Catastale): Zakonisht është një taksë si shumë fikse prej 50 € kur shtëpia blihet nga një shitës privat (individ); dhe në shumën prej 200 € nëse blihet nga një biznes (subjekt i regjistruar për TVSH).2- Taksa e kredisë hipotekore (Imposta Ipotecaria): Praktikisht kjo taksë përfshin dy lloje taksash. Njëra është një shumë fikse, e cila është në të njëjtat nivele si taksa kadastrale dhe do të paguhet nga blerësi edhe kur nuk merret kredi.Ajo është një shumë fikse prej 50 € kur shtëpia blihet nga shitës privatë dhe 200 € nëse blihet nga një subjekt i regjistruar për TVSH, paguhet edhe në rast kur çmimi i shtëpisë përmban edhe TVSH.Ndërkohë, që në rastin e dytë, ajo është një taksë e cila aplikohet mbi shumën e kredisë së marrë për blerjen e shtëpisë. Kështu, individët paguajnë një taksë e cila llogaritet 0.2% e kredisë së marrë për shtëpinë e parë dhe 2% për shtëpinë e dytë.3- Taksa e regjistrimit / ose pullës (Imposta di Registro): Nëse po blihet shtëpia e parë (rezidenca primare ku blerësi do të jetojë) nga një shitës privat (individ) është 2% e vlerës kadastrale (minimumi 1,000 €).Nëse blihet një shtëpi e dytë (si shtëpi pushimi apo për investim) ajo është 9% e vlerës kadastrale (minimumi 1,000 €). Nëse shtëpia do të blihet nga një subjekt i regjistruar për TVSH, kjo taksë është një shumë fikse prej 200 €.4- TVSH (IVA): Nuk aplikohet kur shtëpia blihet nga një shitës privat, që nuk është i regjistruar për TVSH. Kur blihet nga zhvilluesit ose kompanitë e rinovimit (brenda 5 viteve nga ndërtimi), TVSH e paguar është 4% e vlerës për rezidencën primare; 10% për shtëpitë e dyta dhe 20% për shtëpitë luksoze.Nëse shtëpia e blerë ka më shumë se 5 vite që është ndërtuar – atëherë përgjithësisht nuk paguhet TVSH, por ka dhe raste të veçanta kur ndërtuesi / zhvilluesi mund të kërkojë aplikimin e saj. Taksat që paguhen çdo vit janë:1- IMU (Taksa e Pronës nga Bashkia) Tatimi kryesor mbi pronën e marrë nga bashkitë në Itali:a. Përjashtohen nga kjo taksë banesa kryesore / primare, përveç rasteve kur prona klasifikohet si luks.b. Zbatohet gjithmonë për shtëpitë e dyta, pronat me qira ose pronarët që nuk janë rezidentë.c. Normat e aplikuara për këtë taksë bazohen në të ardhurat e llogaritura nga kadastra, të rregulluara me një rritje prej 5% dhe shumëzuar me një koeficient (zakonisht ×160), pastaj taksohen me normën e komunës ku ndodhet shtëpia, zakonisht në intervalin 0.4%–1.14%.2- TASI (Taksat për shërbimet e aseteve të palëvizshme)a. Një tatim për shërbime “të aseteve të pashkëputshme” (p.sh., ndriçimi i rrugëve, mirëmbajtja e rrugëve).b. Shtëpia e parë është e përjashtuar nga pagesa e kësaj takse (përveç shtëpive të kategorisë luksoze).c. Komunat e vendosin normën e kësaj takse të tillë që së bashku me IMU, totali nuk mund të kalojë 1.06% të vlerës së të ardhurave kadastrale.3- Taksë për mbeturinata. Taksë për mbledhjen e mbetjeve që bazohet në madhësinë e pronës (m²) dhe numrin e banorëve.b. Në përgjithësi varion nga 150 – 500 € në vit, megjithatë ndryshon sipas rajoneve.c. Shtëpitë e dyta mund të paguajnë tarifa më të ulëta, nëse nuk janë të banuara vazhdimisht. Pagesa kryhet kryesisht në dy këste, zakonisht më 16 Qershor dhe 16 Dhjetor.4- Tatimi mbi të Ardhurat nga Qiraja. Nëse jepni pronën tuaj me qira, ka dy regjime kryesore për taksim:a. Taksimi i sheshtë: Një tatim i sheshtë prej 21% mbi të ardhurat nga qiraja, e cila mund të aplikohet vetëm për rezidentët, nuk lejohet që të zbriten kostot e tjera dhe duhet të përcaktohet që në fillim të nënshkrimit të kontratës. Nuk mund të ndryshohet më vonë.b. Norma e taksës që aplikohet varet nga taksimi progresiv sipas skemës së të ardhurave personale (IRPEF Standard ²). Pra norma që aplikohet për taksimin e të ardhurave neto nga qiraja përcaktohet pasi të ardhurat mblidhen me të ardhurat personale nga puna dhe në varësi të intervalit në të cilin janë të ardhurat totale të individit përcaktohet norma e tatimit.Më konkretisht, sipas IRPEF të 2024, kjo normë do të ishte: 23% për të ardhura deri në 28,000 €; 35% për të ardhura nga 28,001 në 50,000 €; 43% mbi 50,000 €. Këtu norma e taksimit aplikohet mbi të ardhurat nga qiraja mbasi janë zbritur shpenzimet e lejuara, të cilat përfshijnë mirëmbajtjen, tarifat e agjentëve, etj.Kur shisni një shtëpi në Itali, zakonisht jeni përgjegjës për pagesën e disa taksave, të cilat varen nga koha (pra sa vite keni) që ju e zotëroni shtëpinë, vlera kadastrale e shtëpisë (dhe të ardhurat kadastrale); nga vendi se ku ndodhet; nëse e keni të blerë apo të përfituar si dhuratë dhe nëse jeni rezident ose jo në Itali. 1- Tatim mbi fitimin kapital Kjo është taksa kryesore që paguhet kur shitet një pronë në Itali.a. Nëse shtëpia që po shitet është brenda 5 viteve nga blerja: Mund të keni detyrime tatimore mbi fitimet kapitale për diferencën midis çmimit të shitjes (minus kostot e dokumentuara si tarifat noteriale, rinovimet) dhe çmimit të blerjes. Dhe norma e taksës që aplikohet për fitimin neto të kapitalit mund të zgjidhet njëri midis dy opsioneve si më poshtë:i. Sipas taksimit progresiv të të ardhurave personale totale. Në varësi të intervalit që i përkasin të ardhurat totale, do të jetë dhe norma e aplikuar, sikurse zbatohet në rastin e të ardhurave nga qiraja.ii. Si alternativë, mund të zgjidhet të paguhet një “normë tatimore zëvendësuese” prej 26% (imposta sostitutiva) te noteri gjatë shitjes, gjë që i thjeshton gjërat.b. Nëse shtëpia do të shitet pas 5 vitesh pronësie: Nuk kërkohet taksë mbi fitimet kapitale.c. Nëse prona që shitet ishte vendbanimi juaj kryesor (rezidenca principale), ajo është e përjashtuar nga tatimi mbi fitimet kapitale, pavarësisht se sa kohë është mbajtur në zotërim. Për t’u kualifikuar si rezidencë primare, duhet të jetë e regjistruar zyrtarisht si vendbanimi juaj, për pjesën më të madhe të periudhës së pronësisë.2- Kosto të tjera gjatë shitjesa) Tarifat e Agjencisë (nëse përdorni një agjent pasurish të paluajtshme për të gjetur blerësin). Kjo kosto zakonisht është 2–4% e çmimit të shitjes, e cila mund të paguhet nga blerësi, shitësi ose të ndahet mes tyre (e negociueshme).b) Tarifat e Noterit, e cila zakonisht paguhet nga blerësi, jo nga shitësi.c) Kostot e marrjes së Certifikatave. Shitësit duhet të paraqesin dokumente të tilla si certifikata e performancës së energjisë (APE), studimet kadastrale dhe certifikatat e përputhshmërisë – këto mund të kushtojnë disa qindra euro.3- Raste të Veçantaa) Trashëgimi / Pronë e Dhuruar: Nëse shisni një pronë të trashëguar ose të dhuruar, rregulli 5-vjeçar zbatohet edhe në këtë rast (bazuar në kohën kur i ndjeri ose dhuruesi e bleu atë fillimisht).b) Kostot e rinovimeve të shtëpive mund të njihen si të zbritshme: Kostot e dokumentuara të rinovimit mund të zvogëlojnë fitimin e taksueshëm të kapitalit neto, sepse ato i shtohen kostos së blerjes.c) Jorezidentët sikurse dhe rezidentët i nënshtrohen taksës italiane mbi fitimet kapitale sipas të njëjtave rregulla, megjithëse traktatet tatimore midis vendeve mund të shmangin taksimin e dyfishtë.Rregulli 5-vjeçar për taksimin e fitimeve kapitale nga shitjet e pronave në Itali u prezantua me Reformën Tatimore të vitit 1986. Reforma e vitit 1986 përcaktoi, nëse një pronë (përveç vendbanimit kryesor / primar) shitet brenda 5 viteve nga blerja, fitimi llogaritet nën kategorinë “të ardhura të ndryshme” dhe është i taksueshëm. Nëse shitet pas 5 vitesh, fitimi është i përjashtuar nga taksat.Nëse ka qenë vendbanimi juaj kryesor për pjesën më të madhe të pronësisë, shitja është e përjashtuar në çdo kohë, pavarësisht se mund të ketë më pak se 5 vite që është blerë. Që nga ajo kohë, rregulli ka mbetur në thelb i njëjtë, megjithëse norma e taksës ka ndryshuar me kalimin e kohës:Fillimisht, e përafruar me normat e zakonshme të taksës mbi të ardhurat (IRPEF progresive). Në vitin 1997, u prezantua opsioni i një takse të sheshtë zëvendësuese te noteri. Në vitin 2014, norma e taksës së sheshtë u rrit në 20%, dhe në vitin 2019, në 26%.Përzgjedhja e rregullit 5-vjeçar për aplikimin ose jo të taksës së fitimit kapital në tregun e pasurive të paluajtshme në Itali nuk është e rastësishme. Ai ka të bëjë kryesisht me shkurajimin e blerjeve spekulative dhe mbrojtjen e tregut të banesave, veçanërisht të blerësve për herë të parë. Ja disa nga arsyet kryesore pse qeveria italiane zgjodhi këtë periudhë:• Masa kundër spekulimit. Në të kaluarën, shumë investitorë i “ndërronin” shtëpitë shpejt, duke blerë lirë, duke i rinovuar pak dhe duke i rishitur brenda 1-2 viteve vetëm për të përfituar. Kjo sjellje rriti artificialisht çmimet, duke e bërë më të vështirë për familjet dhe të rinjtë të përballonin blerjen e shtëpive. Duke taksuar fitim kapital nga shitja e shtëpisë brenda 5 viteve, qeveria ngadalëson qarkullimin e shpejtë të pronës dhe veçanërisht shkurajon kërkesën nga ky grup blerësish në treg dhe inkurajon pronësinë për një periudhë më të gjatë.• Inkurajimi i rezidencës së qëndrueshme. Nëse prona e blerë është rezidenca kryesore, shitja e saj përjashtohet nga taksa mbi fitimet kapitale, edhe brenda 5 viteve. Kjo politikë shpërblen njerëzit që jetojnë në shtëpitë e tyre në vend që t’i trajtojë ato vetëm si investime të përkohshme.• Përshtatja me praktikat e tjera europiane. Shumë vende europiane kanë rregulla të ngjashme për taksimin e fitimit kapital nga shitja e shtëpisë. Kështu, Spanja aplikon taksim duke përjashtuar shtëpinë primare; Franca aplikon tatim mbi fitimet kapitale, vetëm nëse shtëpia mbahet për 22 vjet (lehtësim progresiv); Gjermania përjashton nga taksat nëse shitet pas 10 vjetësh, ose menjëherë nëse është shtëpia kryesore. Italia zgjodhi periudhën 5-vjeçare si kompromis mjaftueshëm i rreptë për të kufizuar spekulimet, por jo shumë i gjatë krahasuar me shtetet e tjera të BE-së.• Stabiliteti fiskal. Strehimi është një burim kryesor i të ardhurave tatimore në Itali. Periudha 5-vjeçare garanton që shteti mbledh të ardhura nga fitimet spekulative, ndërkohë që inkurajon investimet dhe banimin afatgjatë. Ndërkohë që duke shkurajuar spekulimet, ai ofron edhe një treg banesash më të përballueshëm për çiftet e reja dhe blerësit për herë të parë.Skema e mësipërme e tatimit të pasurive të paluajtshme, në rastin e Italisë, është një shembull i mirë i politikës fiskale që krijon një kuadër ekuilibër midis stabilitetit të të ardhurave fiskale dhe barrës fiskale për individët apo zotëruesin e banesës / pronës. Gjithashtu, kjo skemë ofron edhe një kuadër të ekuilibruar midis thjeshtësisë dhe kompleksitetit duke marrë parasysh dhe qëllimin kryesor të përdorimit të shtëpisë.Aktualisht në Shqipëri ka një diskutim të gjerë mbi rritjen e shpejtë dhe të fortë të çmimeve të banesave, e cila po bëhet gjithmonë e më e papërballueshme për familjet e reja dhe blerësit e parë.Sistemi i çmimeve referencë të banesave, i propozuar rishtas nga Ministria e Financave, përfshin një pjesë të elementeve apo të karakteristikave që merren parasysh edhe në përcaktimin e vlerës kadastrale në Itali.Por, ndërkohë, vihet re se propozimit aktual i mungojnë dy elemente të rëndësishme të shembullit italian që e bëjnë mekanizmin efektiv. Elementi i parë është mungesa e diferencimit / dallimit në taksimin e shitjeve të shtëpive të para / kryesore ose jo.Elementi i dytë po kaq i rëndësishëm është aplikimi i tatimit të fitimit kapital brenda një periudhë fikse prej 5 vjetësh, duke eliminuar mekanizmin që nxit kërkesën spekulative në treg, ose të blerjes dhe shitjes së një shtëpie brenda një kohë të shkurtër, kur tregu në vend e ka të theksuar edhe këtë tipar, pra spekulimin.Ndërkohë, një tjetër element tjetër shtesë për t’u marrë parasysh mund të jetë që krahas taksimit me një normë fikse të të ardhurave nga qiraja ose të fitimit kapital, të lihet mundësia që ato të përfshihen në taksimin e të ardhurave personale, ku vetë individi mund të zgjedhë se cilën normë të aplikojë, sikurse është aktualisht në Itali.Kjo masë do të jetë e favorshme për njerëzit me të ardhura të ulëta ose të papunë, që ata të kenë një barrë më të ulët fiskale në rast të shitjes së banesës.Gjithsesi propozimet e mësipërme nuk mund thjesht të kopjohen. Ato duhet të analizohen në kompleksitetin e vet dhe e theksojmë gjithnjë të para në kuadër të plotë, jo duke përzgjedhur nga regjime të ndryshme, ato elemente që duket se qëllimin e kanë vetëm të çojnë më shumë para në buxhetin e shtetit.Kështu është e rëndësishme një analizë më e thelluar për anën pozitive dhe negative të këtyre elementeve dhe se sa ato përshtaten me stadin e zhvillimit të tregut të pasurive të paluajtshme, me shkallën e informalitetit dhe të zhvillimit ekonomik në tërësi në Shqipëri, me qëllim mbrojtjen e konsumatorit fundor dhe duke ofruar më shumë përkrahje sociale për shtresat në nevojë. ——————1. Vlera kadastrale llogaritet si një shumëfish i të ardhurave neto të shtëpisë, e cila është e ardhura hipotetike e përftuar nga dhënia me qira e saj (e cilat llogaritet nga zyra e hipotekës), shumëzuar me 5% dhe më pas shumëzuar me një multiplikator / koeficient që në më të shumtën e rasteve është 160. Ky koeficient ndryshon në varësi të kategorisë së shtëpisë që blihet; përse do të përdoret, dhe nëse është shtëpi e parë ose e dytë etj. Vlera kadastrale ndryshon ndjeshëm nga çmimi i tregut, ai është përgjithësisht më i ulët, duke përcaktuar edhe një barrë më të ulët për taksat. Kjo vlerë nuk bazohet në çmimet referencë që llogariten nga një institucion i pavarur që quhet: “Vëzhguesi i tregut të pasurive të paluajtshme” pjesë e tatimeve dhe taksave. 2. IRPEF (Imposta sul Reddito delle Persone Fisiche) është forma kryesore e taksimit të të ardhurave (personale) të individëve, e cila është progrseive dhe rishikohet rregullisht. Këtu është dhënë nivelet më të fundit të aplikuara për 2024. Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.
