Tag: amerikan

Niall Ferguson është një nga historianët kryesorë të ekonomisë bashkëkohore.
Me origjinë skoceze, autor i librave themelorë si “Ngritja e Parave: Një Histori Financiare e Botës”, ai ka dhënë mësim në Oksford, Stanford dhe Harvard.
Artikujt e tij në gazeta dhe në televizion gjithmonë shkaktojnë debate dhe polemika të mëdha. Kjo intervistë bazohet në “The Distructor in Chief”, një artikull mbi Donald Trump të botuar në Wall Street Journal në të cilin historiani britanik njeh shumë merita të presidentit amerikan, ndërsa nuk mban anën e tij.
Si e vlerësoni planin e paqes për Ukrainën, veçanërisht në dritën e ndryshimeve të bëra që nga bisedimet e Gjenevës?
“Më e mira është armiku i së mirës. Ndryshe nga gjithçka që ka thënë media, plani është një bazë e arsyeshme për negociata. Gazetarët po ankohen, siç bënë me planin 20-pikësh për Gazën. Por luftërat nuk mbarojnë me editoriale, por me një fitore ose me një kompromis. Ky plan pohon sovranitetin e Ukrainës, i ofron Kievit një garanci sigurie të mbështetur nga SHBA-të dhe parashikon rindërtimin e vendit. Sigurisht, lëshimet territoriale dhe amnistia për krimet e luftës janë të vështira për t’u pranueshme, por nëse dikush dëshiron të marrë përsëri territoret e pushtuara nga Putini, duhet të fitojë luftën. Dhe realisht, Ukraina nuk ka qenë kurrë në gjendje të mposhtë Rusinë. Kritikët duhet të pranojnë se Presidenti Trump po merr disa rreziqe. Nuk besoj se është në interesin e popullit ukrainas të zgjasë luftën për një vit tjetër. Shpresoj që Zelensky të përdorë elokuencën e tij për të shpjeguar pse koha është tani. Ukrainasit kanë luftuar heroikisht për pavarësinë e tyre. Është koha për të konsoliduar atë që kanë arritur përmes diplomacisë”.
Ju argumentoni se Trump është i mirë për Evropën. Por Trump i urren evropianët.
“Është një ndjenjë e ndërsjellë. Trump, me tronditjet e tij, po i detyron evropianët të ndalojnë së kërkuari autonomi strategjike dhe më në fund të bëjnë diçka serioze për ta arritur atë. Evropa është humbësja e madhe e kësaj epoke, por jo vetëm ose jo aq shumë për shkak të Trump, por për shkak të Kinës, e cila po e shkatërron ekonominë evropiane. Ishte e parashikueshme. Fatkeqësisht, BE-ja ende nuk ka dhënë përgjigje të përshtatshme”.
Sipas mendimit tuaj, cila do të ishte përgjigjja e duhur evropiane?
“Riarmatimi i Gjermanisë, por jo ai që po shohim, i cili do t’i sjellë dobi vetëm Rheinmetall dhe disa të tjerëve me kontrata për sisteme armësh të vlefshme për vitet 1990. Në vend të kësaj, ne duhet të mobilizojmë të gjithë ekonominë gjermane për të prodhuar miliona dronë që do të ndryshonin ekuilibrin strategjik në Evropë. Problemi i evropianëve nuk është Trump, por vetë ata. E shoh Evropën në një gjendje iluzore, duke shpresuar fshehurazi se, sapo Trump të iki nga detyra, do të vijë një president demokrat i cili do ta kthejë orën prapa të historisë. Por kjo nuk do të ndodhë”.
Në esenë tuaj për Wall Street Journal, ju lavdëroni “shkatërrimin krijues të Trump”. Pse?
“Duhet të pyesim veten nëse gjithçka do të kishte qenë më mirë nëse Kamala Harris do të ishte zgjedhur, dhe unë e kam të vështirë ta besoj këtë. Së pari, në politikën e jashtme, problemet me të cilat u përball Trump ishin kryesisht rezultat i gabimeve të administratës Biden në Ukrainë, Gaza dhe në Lindjen e Mesme në përgjithësi. Ekonomikisht, pasojat e tarifave në ekonominë amerikane dhe globale kanë qenë më pak të rënda se sa pritej. Pika e tretë dhe e fundit, nuk po them që zgjedhjet radikale të Trump nuk kanë kosto, të cilat ka të ngjarë të bëhen më të dukshme vitin e ardhshëm. Por gjithashtu mendoj se nevoja për veprime shkatërruese ka qenë prej kohësh e dukshme në politikën amerikane”.
Për çfarë e keni fjalën?
“Problemet për të cilat Trump u zgjodh dy herë janë të thella. Askush nuk mund të pretendojë se 25 vitet e para të shekullit nuk e kanë demonstruar këtë: globalizimi, i cili i ka sjellë shumë më tepër dobi Kinës, dështimet e veprimit të jashtëm amerikan pas 11 shtatorit në Afganistan, Irak, Siri dhe Iran. Trump nuk u zgjodh sepse ishte zgjidhja për problemet e krijuara nga Biden, por për shkak të pakënaqësisë së thellë të publikut amerikan me status quo-në. Dhe me të drejtë”.
Le të fillojmë me tarifat: ato me siguri i kanë sjellë dobi SHBA-ve në afat të shkurtër, por sigurisht që nuk i kanë sjellë dobi pjesës tjetër të ekonomisë botërore, dhe kjo zvogëlon tregtinë globale.
“Argumenti i Trump është se marrëveshjet tregtare të çerekut të parë të shekullit ishin të pafavorshme për Shtetet e Bashkuara, gjë që nuk është e paarsyeshme kur marrim në konsideratë Kinën, Indinë, Brazilin dhe Bashkimin Evropian, politika bujqësore proteksioniste e të cilëve është e paqëndrueshme për Amerikën. Dua të them, votuesve amerikanë nuk u intereson nëse tarifat dëmtojnë pjesën tjetër të botës. Megjithatë, isha skeptik kur u shpall “Dita e Çlirimit të Tarifave” në prill; mendova se rrezikonte të shkaktonte një krizë financiare. Nuk jam mbështetës i tregtisë së lirë në stilin e Adam Smith. Por bota nuk kishte tregti të lirë para Trump; përkundrazi, kishte një sistem të padrejtë ku supozimi ishte se SHBA-të ishin konsumatori i fundit për ekonomitë eksportuese, përfshirë Kinën dhe Gjermaninë. Nuk mund të themi se problemi i paraqitur nga Trump nuk është legjitim. Dhe apeli i tij në Amerikë ishte se ai sfidoi konsensusin pro-globalizimit dhe pro-tregtisë së lirë që ishte konsoliduar pas përfundimit të Luftës së Ftohtë, duke gjetur një vesh dëgjues veçanërisht në ato pjesë të Amerikës që panë miliona vende pune industriale të shkatërruara pas hyrjes së Kinës në OBT, një katastrofë e vërtetë për SHBA-të. Pekini nuk i ka respektuar kurrë detyrimet e tij brenda Organizatës Botërore të Tregtisë”.
Por a do të funksionojë qasja e Trump?
“Nuk e di. Nuk mendoj se do të shohim një riindustrializim të madh në SHBA. Dhe mendoj se do të ketë një kosto për konsumatorët. Gjithashtu mendoj se do të jetë shumë e vështirë të çlirohemi plotësisht nga varësia nga Kina; do të duhen më shumë se tre vjet për të zgjidhur këtë problem. Dhe Trump ka qenë i vetmi që nga viti 2015-16 që ka ofruar zgjidhje radikale”.
Një nga çështjet më të diskutueshme është nëse Trump përbën apo jo një kërcënim për demokracinë amerikane dhe po përpiqet të shkatërrojë themelet e sistemit kushtetues. Nuk dukeni shumë i shqetësuar. Pse?
“Trump nuk është i pari. Presidentët gjithmonë kanë kërkuar të zgjerojnë fushëveprimin e pushtetit të tyre ekzekutiv. Kjo ka qenë e vërtetë të paktën që nga koha e Franklin D. Roosevelt. Shfrytëzimi i gjyqësorit u drejtua nga demokratët kundër Trump në vitin 2021, jo gjithmonë mbi baza të forta. Biden fali të birin. Sa i përket Obamës, ai përdori gjerësisht urdhra ekzekutivë për të cilët Trump tani po kritikohet. Dhe pas 11 shtatorit, me Aktin Patriot, George W. Bush zgjeroi në mënyrë dramatike pushtetet e presidencës. Është një histori e vjetër. Ajo që është e re është se shtypi liberal papritmas e zbuloi atë dhe po tërbohet kundër kësaj dinamike; ata nuk e bënë këtë me Obamën dhe Bidenin. Trump sigurisht që nuk është një vëzhgues i zellshëm i Kushtetutës, por ai nuk ka shprehur ndonjë qëllim të qartë për ta ndryshuar atë”.
Pra, nuk shihni ndonjë rrezik?
“Nëse ka një rrezik, ai duhet të jetë i nënkuptuar ose sekret. Pyetja kryesore është nëse sistemi mund t’i rezistojë një tjetër përpjekjeje nga një president për ta përmbysur atë në avantazhin e tij. Përgjigja ime është po. Në fund të fundit, ai nuk u përpoq të kërkojë si të pavlefshëm rezultatet e fundit në Nju Jork, Nju Xhersi dhe Virxhinia. Në gjykatat e zakonshme, ka mbi 400 çështje kundër Administratës, të cilat ndoshta do të fitojnë vetëm disa. Nuk e dimë se si do të vendosë Gjykata Supreme për tarifat, por nuk duket shumë miqësore ndaj Shtëpisë së Bardhë. Më duket e pamundur që një krizë dramatike të jetë duke u zhvilluar në qeverinë amerikane. Ku është kriza? Në faktin se ai po ndërton një sallë vallëzimi të çuditshme në Krahun Lindor të Shtëpisë së Bardhë? Më duket se alarmi për demokracinë është i shkëputur nga realiteti politik dhe ligjor. Është historia e vjetër e degës ekzekutive që përpiqet të zgjerojë pushtetin e saj, e një Kongresi që bën pak për ta ndaluar atë dhe e gjykatave që bëjnë shumë për ta përmbajtur atë. Për më tepër, do të thoja se demokratët kanë një shans prej 75% për të rimarrë Dhomën e Përfaqësuesve brenda një viti në zgjedhjet e mesit të mandatit. Nëse kjo ndodh, do të shihni që Kushtetuta është plotësisht funksionale, sepse mendoj se ata do të nisin menjëherë procedurat e shkarkimit të Trump. Por pse nuk më pyetni për korrupsionin?”.
Në kuptimin që Trump e ka normalizuar atë?
“Sasia e përfitimeve të paligjshme financiare që Organizata Trump bën është skandaloze. Korrupsioni është në një shkallë masive, i paparë në më shumë se një shekull. Korrupsioni i hapur është tronditës: kriptovalutat, marrëveshjet e ndërtimit në Gjirin Persik, përdorimi i Trump Resorts si furnizuesit e vetëm të qeverisë. Ai po u jep demokratëve shumë material për shkarkim. Ky është problemi i vërtetë i Trump. Dhe do të shpërthejë herët a vonë, jam i sigurt”.
Pse Trump ka një marrëdhënie kaq nënshtruese me Putinin? Ai i ngacmon të gjithë përveç tij.
“Trump ka qenë po aq i ftohtë dhe i ashpër ndaj Xi Jinping sa është ndaj Putinit. Ai nuk është një operator veçanërisht i sofistikuar i politikës së jashtme sepse bën shumë në publik, ndërsa diskrecioni është një përbërës thelbësor për arritjen e qëllimeve të dikujt. Kjo është arsyeja pse rusët gjithmonë duken se fitojnë deri më tani. Megjithatë, ka suksese në politikën e jashtme të Trump: Lindja e Mesme është një vend shumë më i mirë sesa ishte tre vjet ose një vit më parë. Jo perfekt, sigurisht. Plani amerikan me 20 pika është miratuar gjithashtu nga OKB-ja, dhe Marrëveshjet e Abrahamit po rilançohen. Ne duhet t’i japim atij meritat që i meriton. Politika e Trump në Lindjen e Mesme ishte e suksesshme në mandatin e tij të parë, pastaj u shkatërrua nga Biden, dhe tani po riorganizohet. Ai ka ende tre vjet të mbetura: ai po përpiqet t’i japë fund luftës në Ukrainë dhe të zgjidhë çështjet me Kinën, sfida që janë edhe më komplekse, por jo të pamundura. Një pjesë e problemit me kritikët e tij është se ata nuk i njohin çelësat e suksesit të Trump në Lindjen e Mesme: përzierjen e interesave publike dhe private që arabët e Gjirit e kuptojnë plotësisht sepse është mënyra e tyre e të bërit të gjërave. Shtëpia e Trump ka të njëjtën marrëdhënie me ekonominë amerikane që Shtëpia e Saudëve ka me atë saudite. Ata flasin të njëjtën gjuhë. Me Putinin është më e vështirë”.
Interesi i ripërtërirë i SHBA-ve në Amerikën Latine ka bërë që të flitet për një “Doktrinë Donroe” të re, një version 2.0 i Doktrinës së vjetër Monroe, e cila e riktheu Amerikën e Jugut si oborrin e Shteteve të Bashkuara, duke i mbajtur fuqitë evropiane jashtë.
“Isha i pari që fola për një Doktrinë Donroe, një term që tani është përdorur gjerësisht nga të tjerët. Mendoj se është një gjë e mirë. Për një çerek shekulli, Shtetet e Bashkuara nuk kanë pasur një politikë për Amerikën e Jugut, madje disi të turpëruara nga ajo që ndodhi në të kaluarën. Por rezultati i kësaj mungese ka qenë një mundësi e shkëlqyer për Rusinë dhe Kinën. Nëse një diktator brutal si Nicolás Maduro bie në Venezuelë, ne duhet të festojmë; do të jetë një fitore për të gjithë rajonin”.