Nga Julia Vrapi“
Vlerat e polifonisë dhe kostumografia popullore do të shpalosen në festivalin “Bylispolifonia”. Polifonia do të vijë me interpretimin e grupeve të ndryshme polifonike në këtë festival ndërkombëtar, që këtë vit në muajin shtator shënon edicionin e tij të 12-të dhe vjen edhe me mesazhe për ruajtjen e vlerave të trashëgimisë dhe traditës. Festivali këtë vit do të zhvillohet në datat 12 dhe 13 shtator në Bylis, ku do të ketë pjesëmarrje të grupeve polifonike shqiptare, por dhe të vendeve fqinj nga Ballkani. Këngëtari i polifonisë Yzeir Llanaj që është edhe president i shoqatës “Polifonia shqiptare” me të cilën zhvillohet dhe festivali ndërkombëtar “Bylispolifonia” tregon për risitë e këtij viti.
Drejtor ekzekutiv i festivalit këngëtari i polifonisë Yzeir Llanaj “Mjeshtër i Madh”, i cili herë pas here ka sjellë në vëmendje dhe problemet që janë me polifoninë shqiptare thotë se edhe këtë vit “Bylispolifonia” do të përcjellë mesazhe për ruajtjen e saj. “Ne gjithmonë jemi kritikë ndaj institucioneve në vend për polifoninë shqiptare. Pasi edhe ky festival që është i 12-ti që zhvillohet, ne deri tani nuk kemi pasur një ministër të Kulturës që të vijë në festival ose ndonjë përfaqësues të saj. “Bylispolifonia” është një festival ndërkombëtar, që bëhet çdo dy vjet dhe i shërben kombit, trashëgimisë sonë, i shërben kësaj kulture kaq të vyer.
Fatkeqësisht polifonia në UNESCO ka shkuar me një bisht para, pra me iso. Komunitetet e polifonisë, të gjitha shoqatat mbarëkombëtare që përbëjnë komunitetin janë dakord që të shkruhet dhe kënga shumëzërëshe shqiptare, vetëm isopolifoni nuk pranon”, shprehet këngëtari i polifonisë Yzeir Llanaj në një reagim të tij. Festival “Bylispolifonia” këtë vit përkon edhe me 30-vjetorin e shoqatës “Polifonia shqiptare”, si dhe me 20-vjetorin e polifonisë në UNESCO. Festivali edhe këtë vit organizohet nga shoqata “Polifonia shqiptare” që u themelua vite më parë, ku ndër vite ka zhvilluar aktivitete kombëtare dhe ndërkombëtare. Këtë vit festivali sipas Yzeir Llanajt ka mbështetje nga donatorë që janë dashamirës, ku jep ndihmesën e saj edhe Bashkia Mallakastër.
Grupet pjesëmarrëse
Festivali “Bylispolifonia” zhvillohet çdo dy vjet në vendin tonë. Grupet polifonike këtë vit në festival vijnë nga Janina, Libohova, Vlora, Saranda, Tepelena, Mallakastra, Lushnja, Kuçova, Berati, Gramshi, etj, si dhe nga vende të tjera. Mjeshtri i polifonisë Yzeir Llanaj thotë se këtë vit në festival do të nderohen edhe studiues të folklorit si Ramadan Sokoli, Lefter Çipa, Beniamin Kruta, etj, në prezencë dhe të presidentit të Republikës Bajram Begaj. Juria e festivalit këtë vit është me personalitete si Zhani Ciko “Mjeshtër i Madh” dhe të tjerë artistë e studiues të njohur. Por në dy ditët e festivalit që këtë vit zhvillon edicionin e 12-të në Bylis sipas Yzeir Llanajt është menduar edhe për aktivitete të tjera.
“Do të ketë një tryezë të rrumbullakët, një simpozium shkencor që është bërë dhe në edicionet e tjera, si dhe njëkohësisht do të jepet dhe ndonjë koncert në ato krahina që janë më të populluara pranë Bylisit. Këto tryeza trajtojnë dhe problemet që ka sot polifonia shqiptare, vlerat e saj, e ardhmja, rreziku i saj, etj”, shprehet Llanaj, që ka më shumë se 55 vjet në skenë me polifoninë. Edicioni i parë i festivalit ndërkombëtar të polifonisë “Bylispolifonia” u zhvillua në vitin 2006 në vendin tonë. Por festivali ndërkombëtar i polifonisë “Bylispolifonia” në vitin 2023 solli në skenë mbi 35 grupe në konkurrim.
Festivali shënoi edicionin e 11-të në datat 22-23 shtator. Në dy ditë në Bylis u shpalosën gjetjet më të bukura të polifonisë nga grupet polifonike më në zë të vendit, por dhe nga shtete të tjera. Në festival veç artistëve ishin të ftuar dhe historianë, muzikologë, etnomuzikologë, etj, ku nuk mungoi edhe tryeza e diskutimit mbi polifoninë shqiptare. Në këtë edicion morën pjesë grupet polifonike nga Shqipëria, Bullgaria, Maqedonia e Veriut, Kosova, etj. Nga vendi ynë ishin grupe polifonike nga Rrajca, Myzeqeja, Skrapari, Saranda, Gramshi, Vlora, etj. Parada e grupeve pjesëmarrëse në festival në vitin 2023 zbukuroi shëtitoren e qytetit të Ballshit me larmishmërinë e ngjyrave të kostumeve nga krahinat e ndryshme të Shqipërisë.
Vëmendja e munguar për polifoninë
Polifonia shqiptare dhe ruajtja e saj ka qenë në qendër edhe të aktiviteteve më parë, por mjeshtri i polifonisë Yzeir Llanaj thonë se institucionet nuk kanë treguar vëmendjen e duhur për këtë vlerë të trashëgimisë sonë dhe nuk po ndalen në problematikat e saj. “Apeli im është i zakonshëm, që kam 30 vite që jam dhe president i shoqatës “Polifonia shqiptare” dhe që vazhdon dhe me aktivitete mbarëkombëtare dhe ndërkombëtare, që institucionet përkatëse nuk kanë bashkëpunimin e duhur me bartësit e polifonisë. Nëse kjo trashëgimi është në UNESCO të bëjnë atë që duhet.
Ministria e Arsimit dhe ajo e Kulturës dhe të bashkëpunojnë të gjitha dikasteret dhe ta mbajnë gjallë polifoninë shqiptare. Kjo trashëgimi shpirtërore që ne ndihemi krenarë me emrin e saj dhe me të mirat e saj, kjo polifoni e ka prejardhjen nga shpirti i popullit dhe meqë ka dalë nga shpirti i këtij populli ne duam që ta mbajmë të pastër polifoninë, ashtu si na e kanë dhuruar neve etërit tanë”, shprehet Llanaj. Edhe më herët Yzeir Llanaj ka shprehur se rreziku i polifonisë sot është që nuk ka të ardhme, ku sipas tij shteti duhet ta kultivojë nëpër shkolla, të ketë programe edhe për polifoninë.
Studiues, këngëtarë të polifonisë dhe artistë të tjerë u bënë bashkë edhe para disa muajsh këtë vit në aktivitetin që u zhvillua në Teatrin Kombëtar të Operës dhe Baletit, që solli në vëmendje vlerat e polifonisë shqiptare. Shoqata “Polifonia shqiptare” me rastin e 30-vjetorit të krijimit të saj organizoi një aktivitet kulturor, ku nuk mungoi dhe apeli për ruajtjen e polifonisë. Në këtë aktivitet u mbajt dhe një koncert me pjesëmarrjen e disa grupeve polifonike shqiptare.